Албани улс олон жилийн турш авлигын асуудалтай, тэр дундаа төрийн худалдан авалтын салбарт хамгийн их хүндрэлтэй байв. Тэгвэл Диеллаг шударга, хөндлөнгийн байр суурьтай, авлигагүй алгоритм гэж найдаж байна.

Энэ өгүүллийг 2012 он гарч байх шинэ жилээр бичжээ. Эдийн засгийн олон улсын судалгааны байгууллагууд Монголын ойрын ирээдүйг судлан маш өөдрөг дүгнэлт гаргажээ, тэр үед. Монголын эдийн засаг 2012 онд 15 хувиар өснө, 2015 онд нэг хүнд ноогдох ДНБ 10 мянган долларт хүрнэ гэж тооцоолжээ. 2030 онд энэ тоо 60 мянган долларт хүрнэ гэж. Нэг л үгэндээ ойрын 20 жилд Монголын эдийн засаг гайхамшиг үзүүлэх аж. 2012 онд Монголын эдийн засгийн өсөлт 17.6% хүрсэн. Гэвч мөн оны 5-р сард УИХ-аас уул уурхай, барилга, боловсрол зэрэг таван салбарт ГХО-ыг үндсэндээ хориглосон хууль гаргав. Яг жилийн дараа ЗГ Оюутолгойн хөрөнгө оруулагчдыг хөөн уурхайг хааж консервацид орууллаа. “Нохойн толгойг ширээн дээр тавивч шороон дээр” гэдэг болов. Одоогоос яг 40 жилийн өмнө Зэмэксийн найруулсан “Ирээдүй рүүгээ буцсан нь” кино дэлгэцэнд гарчээ .Бид ч 40 жилийн ирээдүйг хий зөгнөж байхаар 2012 оны болоод өнгөрсөн бодит “ирээдүй рүүгээ” буцмаар байна. Яг одоо!

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Ж.Буш коммунизмд хэлмэгдэгсдийн дурсгалын хөшөөг Вашингтон хотноо нээхдээ 100 сая хүний амиар тэр нийгэм боссон гэх айхтар тоо гаргаж иржээ. Хөшөөний нээлттэй давхцуулан түүхч Р.Сервис “Коммунизмын аймшигтай ургац” гэсэн гарчгаар Los Angeles Times сонины  2007 оны 6 дугаар сарын нэгэн дугаарт сонирхолтой, шинэлэг өгүүлэл бичсэн ба мөн тэр үед The Guardian сонинд “Коммунизмын хий сүүдэр хэнийг түгшүүлнэ вэ?”, The Wall Street Journalсонинд “Хараал идсэн коммунизм” гэхчлэн нийтлэл хэвлэгдэж  нөгөө “100 сая” гэгчийг олон талаас нь нотлов.

Эвдрэлцлийн нэг шалтгаан нь тэгш бус байдал, авлига. Авлига, баялгийн хулгайтай тэмцэхгүйгээр цааш алхах боломжгүй нь үнэн. Арваад жилийн өмнө авлигын индексээр 72-д байсан манай улс өнөөдөр 138-д явж байна.

Пол Жонсон “Энэхүү номоор хүн төрөлхтөнд ажил хэргээ хэрхэн явуулах талаар зөвлөгөө өгсөн зарим нэг суут сэтгэгчдийн ёс суртахуун ба үнэлгээний чадамжинд дүн шинжилгээ хийсэн бөлгөө” гэж номоо эхлүүлсэн бөгөөд зорилгоосоо хазайгаагүй. Жан-Жак Руссо, Перси Биши Шэлли, Карл Маркс, Хэнрик Ибсэн, Лев Толстой, Эрнэст Хэминвэй, Бэртолт Брэхт, Бэртран Рассэл, Жан Пол Сартр, Эдмүнд Вилсон, Виктор Голланц, Лиллиан Хэллман нарыг хүн талаас нь гарган харуулжээ.

Намын даргаа сонгож чадахгүй Ерөнхийлөгч рүү оруулж байна гэдэг бол МАН инситуцийн хувьд байхгүй болсон гэсэн үг. Өмнө нь Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгч байхдаа АН-ыг бас л ийм аргаар задалсан.

Л.Оюун-Эрдэнийн мөрөөдлийн жагсаалт, ард иргэдийнхээ тархийг угаасан зохион байгуулалттай пропагандаас нь шал өөр хөгжлийн жинхэнэ бодлого, чиглэлийг Г.Занданшатар ярьж, танилцуулсан. Үүнд яг үнэндээ гайхах юм алга. Эдийн засаг мэддэг хүн, мэргэжлийн эдийн засагч Ерөнхий сайдтай болсны анхны эерэг тал энэ хөтөлбөр, бодлого, чиглэлээс нь харагдаж, мэдрэгдэж байна шүү дээ.

Өнгөрсөн арван жил төгрөгийн уналт, үнийн өсөлтийг амьдралаараа мэдэрсэн монголчууд МАН-ын хагарлаар Монголын төр засаг ёс суртахуун хийгээд эрхзүйн чадамжийн хувьд ёроолдоо хүрснийг хагас хугас ч болов сонсоцгоолоо. Жигшлээ, халаглалаа, хараалаа. Ардчиллаас хойш хамгийн урт хугацаанд засаг барьж, төрийг Улаан булан болгосон Л.Оюун-Эрдэнэ Монголыг адагт нь тултал муутгасан байгаасай билээ, ер нь тэгсэн ч байх.

Эвтэй байя гэж яриад 800 жил, ДЦС-5 барих ёстой гэж ярьж эхлээд 40 жил, Эгийн голын УЦС барина гээд 30 гаруй жил, утаатай тэмцэнэ, газрын тосны үйлдвэртэй болно гээд 20 гаруй жил болжээ. Тун удахгүй 200-хан жилийн дараа "эвтэй байя" гэж ярьж эхлэсний 1000 жилийн ойгоо та бид тэмдэглэнэ.

Нэг зүйлийг баталгаатай хэлье. Бид одоо яаж ч гуйгаад, “тогос шиг гоёж, хөхөө шиг донгодоод” нэг хэсэгтээ л манайд гаднын хөрөнгө оруулагчид орж ирэхгүй. Тиймээс дотоодынхоо хөрөнгө оруулагчдыг дэмжих, үүд хаалгыг нь нээж өгөх явдал нэн тэргүүнд.

Сумогийн 68 дахь аваргаар монгол хүн тодорснийг бэлгэдэн зэс, алтанд мөн ийм тоотой гэнэтийн ашгийн татвар тогтоосноор Төв банкинд зүгээр тушааж байсан алтны хэмжээ 10 дахин буурсан төдийгүй, маш олон залуус шоронгийн хаалга татсан гашуун сургамж бий шүү дээ!

Социалистуудад үргэлж “буруутгах хүн” хэрэгтэй байдаг. Венесуэлд 1999 оноос социалистууд засагласнаас хойш хүн амын 30 хувь нь дүрвэсэн, үлдсэн хүмүүсийн 80 хувь нь ядууралд амьдарч байна. Энэ бүтэлгүйтлийг АНУ-ын хоригтой холбож тайлбарладаг. Куба, Хойд Солонгост ч ийм түүх ижил. Трампын заналхийлэл ойлгомжтой ч стратегийн хувьд ухаалаг биш. Нью-Йоркт өгөх холбооны санхүүжилтийг бууруулах нь социалистуудад “бүтэлгүйтлийн шалтаг” өгөх болно.

МАН-ын бүлгийн санаа зовоож байгаа зүйл нь Цэцийн дүгнэлтийг хүлээгээд авчихвал “Үндсэн хууль зөрчсөн” гэдгээр араас нь УИХ-ын гишүүнээс эргүүлэн татах асуудал яригдах гээд байна гэдэг айдас. Үүнээс болоод УИХ дахиад Үндсэн хуулиа зөрчиж болохгүй.

Явж явж УИХ-ын даргын суудлын цаана хоёр хуваагдсан намын бүлгийн хамгийн том наймаа явж байгаа юм биш биз? Удирдах зөвлөлийн шийдвэр ингэтэл удаж байгаагийн цаана ямар нэг "но" байж л таарна.

Газын зурвасыг ХАМАС бүлэг захирдаг. Энэ бүлэглэлээ палестинчүүд өөрсдөө сонгож гаргаж ирсэн. Манайд төрийн эрхийг МАН сүүлийн 10 жил тасралтгүй олонх болж засаглаж байна. Энэ эрх баригчдыг мөн бид л сонгоцгоосон.

Төрийн албан хаагчдыг мэдээллийн системтэй нь, иргэнийг эзэмшдэг данстай нь “амьдаар нь олзолсон” рецедивүүд хэн байв?

Засаг тэргүүлж байгаа хүнд боловсрол, мэдлэг, туршлага, ачаалал даах чадвар гэдэг юм чухал. Тэрбумын дотор тоо уншиж чаддаггүй хүнийг Ерөнхий сайдаар тавиад юунд хүрснээ бод доо, МАН-ынхан минь.

Шүүх ажиллагааг нэгд нэгэнгүй тэмдэглэж авсан сэтгүүлч Фрида Вигдоровагийн бичлэг удалгүй тархан барууны орнуудад олон хэлээр орчуулагдан гарснаар Бродский дэлхий даяар алдаршин, түүний найргууд гадаадад үй олон уншигч, бишрэгчидтэй болжээ. Тун эвгүй байдалд орсон Зөвлөлт засаг хоёр жилийн дараа Бродскийг ялаас чөлөөлөн суллажээ. Харин түүнд галзуугийн больницид хэвтэж эмчлүүлэх, эсвэл өөрийн хүсэлтээр гадаадад дүрвэх санал тавьсан ажээ. 1972 онд “өөрийн хүсэлтээр” эх орноосоо хөөгдсөн түүнийг АНУ-д дүрвэж очингуут нь ердөө дунд сургуульд долоон жил суралцсан Бродскийг нэртэй их сургуулиуд утга зохиолын багшаар булаацалдан урив.

Өөрчлөн байгуулалтаас ардчилсан хувьсгал хүртэлх жилүүдэд нийгмээ өөрчлөх шинэчлэх үзэл санааны туг нь “Үнэн” сонин байсан, сонины зориг зүрх нь Түдэв эрхлэгч байсан гэдэг ньсониныхоо нэр шиг үнэн билээ.

Библийн домогт Соломон хаан бүх амьтдын хэлээр ярьдаг шидэт бөгжтэй байв гэдэг. Харин Лоренцийн хувьд тэр бөгж нь шинжлэх ухаан, ажиглалт, энэрэл гурав байв. Тэр шувууд, галуу, нохой, загас зэрэг төрөл бүрийн амьтдыг гэртээ тэжээж, зан үйлийг нь өдөр бүр ажиглаж, тэмдэглэж байжээ. Нэгэн галуу түүнийг “эцэг”-ээ гэж ойлгож, хаа ч дагаж, түүний хажууд огтоос уйдахгүй байдаг тухай өгүүлдэг хэсэг уншигчийн сэтгэлийг хөдөлгөнө.