Монголын ТӨР нүүрс зардаг наймаачны ажил эрхэлдэг болтол доошоо орсон нь үнэн. Тэгэхээр улс орноор нь хараал хэрүүлд живүүлж байгаа өнөөдрийн энэ дажныг зогсоох арга бол засаг төр нүүрс зарж гүйхээ болих явдал юм. 

Танхимаас санал өгсөн 37 гишүүн дээр санал хураалтад оролцоогүй 34 гишүүнийг нэмэхээр УИХ-ын нийт гишүүдийн олонхи буюу 71 гишүүн Г.Занданшатарыг огцруулахыг дэмжсэн гэдэг үр дүнд хүрч байна. Ийм л луйвар болсон.

Хожмын утга зохиолын Нобелийн шагналт аугаа найрагч Иосиф Бродскийг 1964.2.18-нд нийгмийн хөдөлмөрөөс зайлсхийж паразит амьдралаар биеэ авч явсан хэргээр шүүжээ. Хэдийгээр тэрээр 15 наснаасаа ажил хөдөлмөр хийсэн боловч олон удаа ажлаа сольсон ба завсар хооронд нь тасалдсан учир нийгмийг шимэгчилж амьдарсан хэмээн буруутгагджээ. Хуралд шүүгч нь яллагч-прокурорын үүрэг гүйцэтгэв Шүүх ажиллагааг сэтгүүлч Фрида Вигдорова тэмдэглэж авсан байна.

Тодорхой байгаа нэг зүйл бол У.Хүрэлсүх, Л.Оюун-Эрдэнэ нарыг огцруулсан жишиг, хуулийн хэм хэмжээ энэ удаад үйлчлэхгүй шүү. Үндсэн хуульд тусад нь заасан байгаа шүү гэдэг л зүйл. Хэрвээ "УИХ Үндсэн хууль зөрчсөн" гэдэг Цэцийн дүгнэлт гарвал үүнийг ямар ч "ард түмний эрх ашиг, төсвийн яаралтай байдал" яриад зөвтгөх боломжгүй юм.

Өчигдөрхөн мега хэмээн даналзаж байсан хэд хэдэн аварга төсөл миа болж хувирахыг бид нүдээрээ харж байна.

Монгол Улсад багш, эмч нарын дундаж цалин 1.6 сая төгрөг, төрийн захиргааны дундаж албан хаагчийнх 1.8 сая орчим. Тэгвэл тусгай боловсрол, ур чадвар шаарддаггүй ажил ийнхүү 3.5 сая төгрөгийн үнэлгээтэй болсон нь хөдөлмөрийн бүтээмжийн жишиг, боловсролын үнэлэмжийг гажуудуулах аюултай гэж шинжээчид онцолж байна.

Жан Вэйин: Тэтчер бол зах зээл, эрх чөлөөний тухай зөв үзэл санаатай агуу удирдагч байсан. Дэн Сяопин Тэтчертэй эдийн засгийн хөгжлийн олон санааг хуваалцаж байсан. Ингэснээр Хятадыг зөв чиглэлд өөрчилсөн.

Нүүрс экспортлогч компаниуд баталгаажаагүй орлого, жишиг үнэд суурилан татвар төлж, эдийн засгийн эрсдэлийг дангаар үүрсээр ирсэн. Бодит үнэд үндэслэсэн шударга, ил тод татварын тогтолцоог нэвтрүүлэхэд хэн дургүй байна вэ?

Данзан алагдсаны дараа МАН-ы эсрэг оросуудын байгуулсан Бошгыг халагч залуучууд арай ухаан орон Ноёдын намтай эвсэн Засгийн эрхэнд гарчээ. Энэ нам 1928 он хүртэл тогтсон юм. Эд үндэсний үзэлтнүүдийн цуглуулга болчиж, яагаад ч улс орондоо большевик өөрчлөлт хийхгүй юм байна гэсэн дүгнэлтэд Коминтерн ба СССР- большевикууд ойлгосон учир тэднийг төрийн эргэлтээр унагав. Ийнхүү 1920 оноос гадаадын түрэмгийллийг эсэргүүцэн улс орныхоо тусгаар тогтнолын төлөө нэгдсэн улс төрийн гурван хүчин түүхийн хуудаснаас эгнэгт арчигдан, төлөөлөгчид нь “түүхийн хогд” шидэгдсэн.

Хэрэв Г.Занданшатарыг огцруулж гэмээн Д.Амарбаясгалан МАН-ын даргаар сонгогдсон гэдэг утгаараа автоматаар Ерөнхий сайд болно. Ингэх нь иргэдийн эрх ашиг, эсвэл АН-ын хүрэх гэсэн үр дүн мөн үү?

Урд гарсан чихнээс хойно гарсан эвэр урт гэгчээр Чингис хааны үр ач бид өвөг дээдсээсаа хавьгүй ухаалаг, амар аргаар гадаадынхныг хөрөнгийг булаадаг болсон билээ. Чингис хаан цэрэг дайчлаад аялан байлдаж, маш их зовж зүдрэн, хүн хүчээ алдан байж бусдын эд хөрөнгийг булаадаг байв. Харин үр хойч биднүүс болбоос, гадаадынхныг “Манайд хөрөнгөө оруул” хэмээн урьж авчраад “Бид танай өмчийн 34 хувийг зүгээр авна. Өгөхгүй гэвэл бүгдийг нь авна”, “Ерөөсөө энийг гадаадынхантай хуваахгүй гэж шийдлээ, юмаа бүгдийг нь өгөөд гар” гэхчлэнгээр маш бага зардлаар, бараг сохор зоосны ч гарзгүй дээрэм хийж сурсан авай. Үе үеийн байлдан дагуулагч, тонуулчид биднийг харж гэмээнэ атаархсандаа толгойгоо шаан гаслах буй заа.

Гадаад харилцааны сэргэлтийг монголчууд бултаараа сонирхож санаа оноогоо илэрхийлж, хэлэлцүүлэгт оролцож байгаа нь дэвшил мөн. Улайран эсэргүүцэж үгээр дайрч давшилдаг нь багассан боловч энэ сэргэлтийг зөвхөн санхүү-мөнгөний өнцөг, уран сайхны фантааз, хийсвэр дүрслэлээрээ хүлээн авч “ориг” санал санаачилга дэвшүүлж байгаа нь ч харагдаж мэдрэгдэж байна. 

“Монгол газрын тос боловсруулах үйлдвэр" ТӨХХК-ний ТУЗ-ын гишүүд, удирдлагуудтай хариуцлага ярих ёстой гэж бодож байна. Бүхэл бүтэн найман жил өнгөрчихөөд байхад маанайгаад л сууж байдаг ард түмэн Монголд л байдаг байх. 

Бодоо, Данзан нарын хооронд эвлэршгүй дайсагнал байсан боловч үүнийг “хувьсгалт аллага” болтол нь дэвэргэсэн явдал мэдээж зөвлөлтүүд ба тэдний зөвлөлтжүүлэх бодлоготой холбоотой нь гарцаагүй. Аллагыг Ринчино, Баторун нар идэвхтэй зохион байгуулсан төдийгүй, Дотоодын хамгаалах газрын сургагч Сорокин хэмээгч орос Бодоог гардан байцааж, эрүүдэж байлаа. Ингээд 1920 онд байгуулагдсан Монгол ардын намын хоёр бүлгийн нэг Ардын нам улс төрийн тавцангаас арчигдлаа. Түшмэдийн нам нь Ноёдын намтай хамтарчээ. Ерөнхий сайд Дамдинбазар, дараа нь түүний орыг Цэрэндорж авлаа.

УИХ-ыг хугацаанаас нь өмнө тараах тогтоолын төслийг Ерөнхийлөгч УИХ-аар хэлэлцүүлээд шинээр сонгууль явуулахаас өөр гарц, гаргалгаа алга. Парламентын институцийг хамгаалахын тулд Ерөнхийлөгчийн хийж чадах ганц зүйл энэ л байна. 

Хэрэв МАН-аас татгалзах гишүүдийн тоо нэмэгдэх юм бол тэд бараг шинээр нам байгуулж ч мэднэ. Магадгүй парламентад бүлэгтэй болчих хэмжээнд ч хүрчих байх. Ингэвэл МАН жинхэнэ утгаараа хоёр тийш салж, Монголын улс төрд шинэ хуваагдал бодитоор бий болно.

Монгол улс стартапын экосистемийн хөгжилөөр дэлхийд 100 орноос 81-т жагсаж, мэдээллийн технологийн боловсролын салбарт нэг багшид ногдох оюутны тоо 4000 гэж гарчээ. Бас сонирхолтой нь Монголын эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдээс дижитал ур чадвараараа 10.9 хувиар өндөр гэнэ. Oxford Insight-н өнгөрсөн оны AI-н бэлэн байдлын индексээр манай улс 188 улсаас 98-т орсон нь 2023 оноос 11 байраар ахисан үзүүлэлт болжээ.

Хэдхэн сарын дотор л гэхэд Ерөнхий сайдаа буулгаад Ерөнхийлөгчийн тамгын дарга орыг нь авав. Тэрийгээ намын дарга болгоод цааш нь явуулах гэтэл УИХ-ын дарга нь хажуунаас нэрээ дэвшүүлээд гараад ирэв. Зөрүүлээд ЕС нь Их хурлын даргаа хүчтэй шүүмжилсэн гишүүнээ Хууль зүйн сайд болгож хариу барив. Яг л шанаадахаар нь мангасдаад, мангасдахаар нь элэгдээд, элэгдэхээр нь бөлдөгдөөд гэдэг шиг ана мана, ач тач үзэлцэх аж. Одоо яалцахыг би яахин мэдэх, тэнгэр л мэдэх!

Гарын үсэг цуглуулаад, тэрнийхээ дараа хэрэг үүсгүүлээд дуугүй болсонгүй. Хэд хэдэн хуулийн төсөл дээр суужээ. Боловсруулж байгаа хэд хэдэн төсөл “Ди парламент”-д орж. УИХ-ын тухай хуульд оруулах 3-4 өөрчлөлтийг санаачлаад боловсруулж.

1990 оноос өмнө бол хөөрхий, Жамбын Батмөнх гэдэг ганцхан хүнийг МАХН нэр дэвшүүлээд, тэгээд улсаараа баяр хөөртэйгээр очиж 100 хувийн саналаар ялуулдаг байлаа.