Нарны  Аматэрасу бурханы удам, Наран улсын эзэн хааны угсаа  Замбуутивд  үүрд оршин тогтнож, ард түмнийхээ эцэг нь болж, ард түмнээ ивээн тэтгэсээр байна. Эзэн хаанаа хүндэлдэг ард түмэн, ард түмэндээ эцэг нь болсон эзэн хаантай улс соёл, шашин, ёс заншил, уламжлал, түүхээ олон мянган жилийн турш хадгалан үлдэж, өндөр хөгжилтэй, эв нэгдэлтэй, хүчирхэг улс болдог юм байна гэдгийг Япон улсын жишээ тодоос тод харуулж байна.

Орлогоо нэмэгдүүлж чадахгүй бол зардлаа тана гэдэг энгийн теорем энэ Засгийн газарт үйлчилж байна. Үр ашиггүй, тэвчиж болох зардлаа танах, импортыг нэмэгдүүлэх хөрөнгө оруулалтын зардлыг бууруулах дээр энэ оны төсвийн тодотгол хийгдэж байна. Энэ нь ганц манай улсад тохиолдож байгаа ч юм биш.

Эдийн засаг хүндэрлээ, хөрөнгө оруулаач, дэмжье баръя гэж гуйж гувшиж, хошгоруулж байгаад яг сайхан мөнгөө бариад хашаанд нь ороод ирэнгүүт хаалгаа түгжээд, хулгана барьж байгаа муур шиг базаад авдаг.

Ираны лалын хувьсгалын удирдагч энэ хүн 1970, 1980-аад онд дэлхий дахины анхаарлын яг төвд нь байлаа. Харин түүний улс төрийн зүтгэлтэн болсон замнал, үзэл бодлын талаар тэр бүр мэдэхгүй байв. Лалын фундаментализм, лалын ариун дайн–жихад, Хэзболла хөдөлгөөний тухай хэвлэлд олонтаа мэдээлдэг боловч энэ бүхэн нь Ираны удирдагч асан Хомэйнийн нэртэй холбоотой болохыг хэн бүхэн мэддэггүй.

Хэрэв гэмт хэрэг үйлдсэн бол тэрийг нь хуулийн дагуу шалгаад нотлох ёстой. Түүнээс өмнө хувь хүнийх нь зөрчилтэй байдлыг олон нийтийн дунд хаяж өгөөд, нийгмийн сүлжээгээр "буллидэж", эчнээ ял оноох нь Үндсэн хуульт засаглал, ардчилсан нийгмийн мөн чанар биш.

Манай улсын газар тариалангийн 70 гаруй хувь нь төвийн бүсэд төвлөрсөн байдаг. Яг энэ бүс нутгаар өдөртөө 30 хэм гарч халж байна. Ойрдоо бороо орох сураг ч алга. Энэ байдал хэдхэн хоног үргэлжлэхэд л газрын чийг хатаж, ган болдог. Ер нь зургаа, долдугаар сар, долоон сарын эхэн хүртэл энэ маягтай байвал тариа тарьсан ч ургадаггүй гэдгийг бид тариалангийн 60, 70 жилийн туршлагаараа мэддэг болсон.

Ургамал хүртэл хамгийн богино хугацаанд ургаад хагдардаг монгол оронд барилга, уул уурхай, зам харгуй, бүтээн байгуулалтын ажлуудаа зундаа хийж багтдаггүй. Жинхэнэ ажиллаж байх ёстой үедээ монголчууд эсрэгээрээ бүгд ингэж амарч найрладаг. Ганц гадаа ажил хийж болдог цагаа ингэж өнгөрөөмөөргүй байна. Энэ талаар бид олон жил хөндөж бичиж, уриалж байгаа. Өвлийн ид хүйтэнд, ханиад томууны цагаар амардаг байя. Зун нь ажилладаг болцгооё. Зуныг улсаараа найрлаж наадамддаг биш улсаараа ажилладаг улирал болгосон цагт бид хөгжинө. Гэтэл бид ургамал ногоогоо халцартал тахалж, хүүхдүүдээ морины нуруун дээр хийсгэн дарцаглуулж, хөлд нь тэднийхээ заримыг алдан байж нааддаг зэрлэг цэнгэлийн мөчлөг болгон хувиргажээ. 

МАН-ын дотоод зөрчил нь гагц эрх мэдлийн төлөөх тэмцэл бус, намын ирээдүйн чиг хандлага, улс төрийн өв залгамжлалын төлөөх өрсөлдөөн билээ. У.Хүрэлсүхийн 1970-аад оныхныг бэхжүүлэх стратеги нь богино хугацаанд намын хяналтыг баталгаажуулж болох ч залуу үеийнхний тэмүүлэл, нийгмийн хүлээлтийг хангаж чадахгүй аваас алс хэтдээ МАН-ын эв нэгдэл, улс төрийн нөлөөг сулруулж болзошгүй.

Уншигч хэрэв анзаарсан бол чуулганы танхимд, УИХ-ын гишүүдийн дунд Ерөнхий сайдын суудал байхгүй. Зөвхөн Засгийн газрын оруулж ирсэн асуудлаар парламентад мэдээлэл өгөх гэж чуулганы хуралдаанд оролцдог, орж ирээд танхимын хойморт суудаг. Тэгээд өөрийнхөө оруулж ирсэн асуудлыг дэмжээд санал өгдөг. Яагаад гэвэл УИХ-ын гишүүний мандаттай учраас. Ийм хоёрдмол байдал үүсээд байгаа учраас Х.Тэмүүжин гишүүн Ерөнхий сайдын суудлыг индрээс буулгах санаачилга гаргасан хэрэг.

Дөнгөж байгуулагдсан Засгийн газар дотор ч үл ойлголцол үүсэх шинжтэй. Тэргүүн шадар сайд нь: Миний рейтинг Ерөнхий сайдынхаас өндөр боллоо гээд 5 дахийн орой үеийнхэнтэйгээ буу халж байгаад ярьчихаж. Түүнийг нь ховч шаазгай тараачихаж.

Үндсэн 45 ордын нийт 129 тонн нөөцийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулснаар, жил бүр дунджаар 10 орчим тонн алтыг Монголбанканд тушаана.

Орчин үеийн Үндсэн хуулийн ухагдахуунд “нэр төр” буюу “дигнити” гэдэг ойлголтыг зөвхөн иргэнтэй холбож үздэг. Төр болон төрийн байгууллагад нэр төр, алдар хүнд гэдэг ойлголт байж болохгүй. Төр ганцхан тохиолдолд “хуулийн этгээд” болдог, энэ нь иргэний эрх зүйд.

Дулааны станцуудад өндөржүүлсэн бэлэн байдал, “ДЦС-3”-т онцгой дэглэм тогтоож, БЭТ томилохоор болов.

Сэтгэл хөдлөлийг нэрлэж, хүлээн зөвшөөрөх нь харилцааны суурь. Хүүхэд уйлж байхад нь “битгий ингэж уйл” гэхийн оронд “чамд гунигтай санагдаж байна уу?” гэж нэрлэж өгөх нь түүнийг хүндэлж буй дохио. Сэтгэлээ илэрхийлж сурсан хүүхэд насанд хүрэхдээ бусдын мэдрэмжийг ойлгож чаддаг, уян зөөлөн хүн болдог.

Нэг грамм цэвэр элемент 10-20 мянган ам.долларт хүрдэг. Гэвч элемент тус бүрээр нь салгах нь нэлээд өндөр өртөгтэй, нарийн технологи шаарддаг учраас манайх хүдрээр нь тонныг нь 4000 ам.доллараар экспортолдог гэх. Гэтэл коксжих нүүрсний үнэ хамгийн оргил үедээ 220-230 ам долларт хүрч байв.

Энэ оны  батлагдсан дүнгээр 18 тонн алтыг, 1850 ам.доллароор экспортолж, нийт 342 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр тооцсон байдаг. Тэгвэл тодотголоор экспортын хэмжээг 17 тонн болгож, ханшийг 2900 ам.доллароор, нийт 507 тэрбум төгрөгийн орлого оруулахаар тооцжээ.

Урвагчидтай сэм хуйвалдаж сайд болговол таныг “УИХ-ын дарга хүртэл өндөр алба хашсан тулхтай улстөрч” гэж үнэлдэг хүмүүсийн бодол ор мөргүй болно. “Хоёр байтугай хорин нүүдлийг хардаг шатарчин улстөрч” гэж дэмждэг хэсэг өөрийг тань “Урвагчдын Засгийн газрын тэргүүн” гэж дооёолон харна.

Хөрөнгөтнүүд нь нийгмээ баян ядуугийн хоёр туйл руу улам хагалан шидсээр…Тэд хүүхдүүдээ гадаадын өндөр өртөгтэй том сургуулиудад сургана. Монголын боловсролын тогтолцоог шоолон ичиглэж, хууль дүрмийг нь үл тоон дархан цаазат бүсэд тусгаар тогтноцгооно. Ингэж хорсон тачаагчдаа улам өдөөсөөр. Үр дүнд нь энэ байдалд нь хорссон блок л улам томорсоор. Түнэр харанхуй, ухаан сэхээгүй хар масс улам чинэрсээр…

Хийж хэрэгжүүлсэн, эхлүүлсэн ажлууд эцэслэгдэж, үр дүнгээ өгөх нь л чухал. Шинэ Ерөнхий сайд ч гэсэн “Хамтарсан Засгийн газрын ажлыг үргэлжлүүлнэ” гэдгээ зарласан учраас эргэлзэхгүй байна. Хамгийн гол нь хугацаа алдаж, битгий цалгардаасай.

Дөрвөн жил зургаан сар Засгийн газрын тэргүүнээр ажилласан Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн огцрох шалтгаан гал авалцах мэт дэгдсэн энэ газрыг үзэх гэж, ганц хоног амрах гэж, зарим нь гадаа нь ирээд зураг хөргөө авахуулаад буцах гэж давхилдаж байна. Бидний хэдэн хувийн маань амьдралын түвшин хаа хол энэ газар хамаг бензин шатахуунаа урсган байж давхиж ирээд 900.000- 1800000 сая төгрөгөөр нэг хонох хэмжээнд хүрсэн юм бэ гэх асуулт эрхгүй төрнө. Нийтээрээ лав ингэтэл хөлжчихөөгүй байна.