Бөх Монгол Улсыг хөгжүүлдэггүй, инженерүүд хөгжүүлдэг юм. Физик, хими, математикийн шинжлэх ухааны эрдэмтдээ дэмжье. Бөхөө бүх нийтээрээ дэмжиж, бөхдөө хамаг байдгаа өгдгөө больё.

Сүхбаатарын талбайд үргэлжилж байгаа хоолны өдөрлөг цагаа ч олсонгүй, агуулгаа ч гаргасангүй. Тиймээс хаврын ид ажлын үеэр энэ тэнэглэлээ зогсоох хэрэгтэй. Зогсоогоод барахгүй ийм арга хэмжээ зохион байгуулсан албан тушаалтнуудад татвар төлөгчдийн өмнөөс хариуцлага оногдуулах ёстой.

Монгол хүний ухамсар нь өөрөө нэгдмэл, хатуу тогтсон баримжаатай биш. Харин ч эсрэгээрээ. Шашин, социализм, либерализм зэрэг олон үзэл санаануудын нэг нь нөгөөгөө үгүйсгэн өрсөлдөж ирсэн ч, аль нь ч ялан ухамсарт нь гүн сууж, монголчуудын танигдахуйг бүхэлд нь тодорхойлох хэм хэмжээнд хүрч чадаагүй.

Хуулийн төсөлд ААН, компаниуд ажилтныхаа өмнөөс НДШ төлдөгийг болиулах, хөдөлмөрийн гэрээнээс бусад гэрээнүүд дээр НДШ төлдөг, нэмэлт урамшуулал, хоол, унааны мөнгөнөөс НДШ тооцдогийг болиулахаар тусгасан. Хуулийн өөрчлөлтийн амин чухал хоёр заалт нь энэ.

Анхны Ерөнхийлөгч П.Очирбат гуай шогч наргианч хүн байсан. Нэг удаа бидэнд “Том дарга байсан хүн ямар байх ёстой” талаар ярьж билээ. “Том дарга байснаа санагалзан ажиллаж байсан орчноороо бүү эргэлд, одооны хэдээ бүү зовоо. Харин дуудвал оч, асуувал хариул, таваглавал хус, хундагалбал тат” гээд маг маг инээж байж билээ.

Сагсны холбоо хуваагдаад бөөн юм болж байгаад нэгдэж оролцогч талууддаа боломжийг гаргаж өгснөөр сүүлийн гурван жилд 5.000 төгрөг байсан тасалбар 50.000 төгрөг түүнээс дээш боллоо. 10 саяын тасалбар ч байна. NBA-гийн од ирлээ, том ордонтой боллоо баг бүр ордонтой болох тал руугаа орж байна. Ахиад гурван жилийн дараа хэд хэдэн клуб өөрийн ордонтой болох байх.

Мэдээллийг харвал асуулга 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 4-9 хооронд явагдах гэнэ. Иргэн бүрт онц хамаатай энэ мэдээг 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 07-ны өдөр оруулсан нь ихэд сонирхол татав. Сайтууд хойрго хандав уу, сайд Н.Учрал мэдээгээ оройтуулав уу? Бас бус асуудал ч байх шиг.

Гадаад худалдаа болон даяаршлын талаар Трампын дахин сонгогдсон бүрэн эрхийн үед гарсан шиг олон ташаа мэдээллийг өмнө нь хэзээ ч харж байгаагүй. Трампын тарифууд бол зүгээр л татварын нэмэгдэл бөгөөд гадаадынхан биш, Америкийн үйлдвэрлэгчид, хэрэглэгчид л үүнийг төлнө.

Автомашины татвар зургаа дахин нэмэгдсэн. Дээрээс нь зам ашигласны төлбөр хуучин 20.000 төгрөг 100.000-200.000 төгрөг болсон. 2016 онд унаж байгаад ашиглах боломжгүй болчихсон, түүнээс хойш нэг ч удаа хөдлөөгүй машинаас 10 жилийн дараа татвар авч, ард түмний нуруун дээр ачаа үүрүүлж байна.

​​​​​​​Хүүхэд байхад өвөө маань халуун зунаар хотон дотор амьгүй төрсөн хургыг биднээс нуун шуудайд ороож, “Хургаа бүрэн засахгүй, муу сухайнууд. Хуц хурга эхдээ харайчихаж” хэмээн хээр аваачиж булж байсан юм. Сүүлд ах нараас сонсоход өнөөх хоёр толгойт гарсан байж.

Хөршийн бус хөрөнгө оруулагчид Монголд ороод байвал Манай улс тэдний эрхшээлээс гараад явчихна. Монгол улс эдийн засгаараа тусгаар тогтночихно.

Эрүүл хамгаалах ч боловсрол олгох ч тогтолцооны үндсэн зарчим нь бизнес юм. Эдгээр нь дэлхийн хэмжээнд хамгийн ашигтай, хамгийн том бизнесийн нэгэнд хамаардаг. Чухам ийм зарчим дээр суурилснаар эрүүл мэнд боловсролын салбар бүхэнд хүртээмжтэй, өндөр чанартай тогтолцоо болдог. Эрүүл мэндийг бизнесийн зарчимтай болгосноор нийгмийн бага орлоготой, төлбөрийн чадвар ядмаг, хүүхэд болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хэсгээ хөсөр хаяна гэсэн үг биш, орлого сайтай баян таргануудаа хонхойтол нь шулна гэсэн ч хэрэг биш. Асуудал яаж зохицуулснаас хамаарна, хаана ч тэгдэг.

Улс орнууд хэрхэн тал татаагүй, хүчтэй, хариуцлагатай улс төрийн инстүүцтэй болдог юм бол?

Хуулийг боловсруулсныхаа дараа бэлэн төсөл дээр санал авдаг, эсвэл баталсныхаа дараа шууд тулгадаг биш, харин хуулийг хийхдээ эхнээс нь иргэдээсээ асуудаг, “сонирхол бүхий” гэж нэрлэдэг уг харилцаанд оролцогч этгээдүүдийн саналыг авдаг ийм жишиг тогтвол нийтээрээ “ниргэсэн хойно нь хашгирч” суухаас сэргийлэх юм даа.

Голландад залхуу хүмүүсийг газар доорх гянданд хориод, дээрээс нь ус гоожуулдаг байж. Хоригдлууд усыг шахуургаар тасралтгүй зайлуулахгүй л бол живж үхдэг байсан гэдэг. 18-р зууны Францад гуйлга гуйхыг гэмт хэрэг гэж үзээд гуйлгачилсан хүнийг М тэмдэгтэй тамгаар түлдэг байж. Энэ мэтээр төрөөс олон нийтийг хүчээр залхаан цээрлүүлж ажиллуулах явдал тухайн үеийн Европт бараг л хэвийн үзэгдэл шахуу байв.

Марксын өөрийнх нь жишээ авснаар коммунизмын үеийн энгийн иргэн өглөө үйлдвэрт биеийн хөдөлмөр хийнэ, өдөр загас барих, биеийн тамир хийх зэрэг биеэ хөгжүүлэх, үдэш урлагийн шүүмж бичих мэтээр оюуны хөдөлмөр хийх чадвартай байх ёстой. Энэхүү хий мөрөөдөл нь Зөвлөлтийн үед улам “төгөлдөршин” зөвлөлт хүн, шинэ хүн, социализм коммунизмын хүнийг шинээр бий болгон төлөвшүүлэх албадлага болон хувирсан юм. Байгалийн хуулийн эсрэг чиглэлтэй энэ тэмүүлэл нь хомо сапиэнсийн өөрчлөгдсөн цоо шинэ хүний үүлдэр зохион бүтээх хандлага болжээ. Үүнийг “хомо советикус” ч гэж шоолон нэрлэдэг.

Ойрын өдрүүдэд “Ноорог”-той холбоотой, мөн эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс заслыг эх орондоо нутагшуулах үйлсэд манлайлал тээн зүтгэж явсан Төрийн соёрхолт эмч П.Батчулууныг ялласантай холбоотой томоохон дуулиан дэгдэж, манай сэтгүүл зүйг ээлжит шалгуураар сорьж байна.

Өмсөж зүүх, идэж уухаас эхлээд бүгдийг нь бид тэднээс авдаг. Гадагш нь зарж мөнгө олж байгаа цөөн хэдэн нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүнийг ч тэд л худалдаж авдаг. Оросоос хамааралтай гэж бодоод л хятад гутал хувцас өмсөж, тэдний үйлдвэрлэсэн бараа бүтээгдэхүүнийг эдэлж хэрэглэж явна.

Хүн төрөлхтөн 1961 онд анх сансарт ниссэн бол түүнээс 20 жилийн дараа буюу 1981 онд Монгол хүн анх удаа сансарт ниссэн юм. Монгол Улс энэ өдөр сансрын уудамд техникээ гаргаж туршсан дэлхийн тав дахь, сансрын судалгааны төхөөрөмж бүтээн, нислэгийн явцад ашигласан 20 дахь, сансарт хүнээ нисгэсэн дэлхийн 10 дахь орон болсон юм. Сансрын нисэгч Ж.Гүррагчаа сансарт ниссэн Монголын анхны, Ази тивийн 2 дахь, дэлхийн 101 дэх хүн болж сансар судлалын түүхэнд бичигджээ.  

“Гавьяат” (араас нь “Ардын”) өгөхгүй бол үхлээ гэдэгчүүдийн цуваа үл тасарна!