Гэхдээ энэ бол Засгийн газар, нийслэлийн түвшинд яригдаж буй санал, санаачилга. Хуулийн төсөл нь УИХ дээр орж ирээд, хэлэлцээд эхлэхээр эрхэм гишүүд, хууль тогтоогч нар маань нөгөө “өршөөлийн” хугацаан дээр ямар байр суурь илэрхийлэхийг бид таашгүй.

Дэлхийд хамгийн том гүрэн байгуулсан улс бол англичууд, монголчууд, оросууд байдаг. Англичууд 35 сая квадрат км газар нутагтай, монголчууд 33 сая квадрат км газар нутагтай, орос зөвлөлтүүд 22 сая квадрат км газар нутагтай их гүрнийг байгуулсан. Сүүлийн 100-200 жилийн түүхийг харахад өрнө дахинаас англи үндэстэн, дорно дахинаас япон үндэстэн дэлхийг тэргүүлж манлайлсан.

Төрсөн өдрөөр нь Д.Сүхбаатарыг нэг түүхч Монголд зах зээл өрнүүлсэн ардчилагч явсан аятай номчирхов. С.Данзанг зах зээлээр замнах гэсэн эсэргүү гэж цаазалсан. Д.Сүхбаатарыг хувийн өмчийг нийгэмчлэх социализмыг үндэслэгч гэж мандуулдаг. Ард олноос жанжин алдар хүртсэн Д.Сүх хүүд ардчилал гэх гоёо доромжлол...

Энэ бол үүлэн чөлөөний нарнаар эрх чөлөөгөө салгаж авсан үндэстэн, улсын үйл явдал. Би энэ үүлэн чөлөөний наранд өндийж ургасан “цэцэг үе”. Өмнөх нийгмийн амьдралыг туулж үзээгүй ч уншиж судалсны хувьд хэзээ ч очмооргүй тийм л нийгэм санагддаг.

Монголын, монголчууд бидний “пиар”-ын үе нэгэнт өнгөрсөн. Монголыг Ази дахь ардчиллын үлгэр жишээ, хос шилжилт хийсэн, хүний эрх эрх чөлөөг дээдэлдэг гэсэн тэрхүү экзотик үе дуусч (дэндүү удлаа, гучин хэдэн жил тэгж алдаршив-зохиогч), одоо ажил хэрэгч түнш мөн үү, биш үү гэдэг сорилтын өмнө бид ирчихээд байна.

Стандарт, хэмжил зүйн салбарын удирдах ажилтны зөвлөгөөн амжилттай болж өндөрлөлөө. Энэ удаагийн зөвлөгөөнд салбарын хүний нөөцийг чадавхжуулах, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх, олон улсын төсөл хөтөлбөрт хамрагдах, хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах зэрэг гол асуудлуудыг хөндөн хэлэлцжээ.

Ингэхээр мөнгө эзэмшигч, оюун эзэмшигч хоёр тусдаа өөр ангилал юм. Өнөөгийн үйлдвэржсэн, соёлжсон, иргэншсэн, даяаршсан, зах зээлжсэн ертөнц мөнгө эзэмших бололцоог бараг бүх хүнд олгож байна. Харин оюун эзэмших эрхийг Бурхан тун ч харам тараадаг нь хэвээрээ шүү. Яагаад гэвэл...?!

​​​​​​​Яагаад ? Яагаад гэвэл цөөхүүлээ учраас хуваагдахааргүй... бараг л бие биенээ сургаар мэднэ. Хайрлах, ойлголцоход ойрхон биш гэж үү...Чи энэ тухай бичээч. Ийм үгийг саяхан нэг эрхэм надад хэлсэн юм.

Хэдийгээр, “Монголын амралтын өдөр олон уу, ажлын өдөр нь олон уу” гэдэг сэдэв маргаантай боловч, нэдэр дээрээ нийтээр тэмдэглэдэг гурван том баяр л бий. Наадам, цагаансар, шинэ жил буюу “Ёолк” баяр. Гурван баярын эхлэх, өрнөх, дуусах хугацаа ондоо. Зарим нь эртээ эхлээд оргил цэг дээрээ дуусч байхад, нөгөөх нь тэмдэглэлт өдрөөсөө эхлээд мөддөө дуусахгүй явчих жишээний.

“Гашуунсухайтын төмөр замыг есөн жилийн өмнө барьж ашиглалтад оруулсан бол Монгол Улс 232 сая тонн нүүрс экспортод гаргаж, хамгийн багадаа 18.5 тэр ам.долларыг олох байсан” гэх мэдэгдэл нь ноцтой баримт мөн. Гагцхүү тэр хүн бол Х.Баттулга гээд хэлчих хоншоортой аавын хүү Монголын улс төрд даанч алга байна.

Хэдийгээр, “Монголын амралтын өдөр олон уу, ажлын өдөр нь олон уу” гэдэг сэдэв маргаантай боловч, нэдэр дээрээ нийтээр тэмдэглэдэг гурван том баяр л бий. Наадам, цагаансар, шинэ жил буюу “Ёолк” баяр. Гурван баярын эхлэх, өрнөх, дуусах хугацаа ондоо. Зарим нь эртээ эхлээд оргил цэг дээрээ дуусч байхад, нөгөөх нь тэмдэглэлт өдрөөсөө эхлээд мөддөө дуусахгүй явчих жишээний.

Илэн далангүй ганцхан асуултад хариулт авъя. Мардайн ураны ашиглалтаас тэр үеийн монгол өрх гэр бүл, монгол хүн бүрт ямар нэгэн ашиг болохоор мөнгөн тусламж дэмжлэг, хуримтлал орж ирдэг байсан уу?

Энэтхэгийн Ерөнхий сайд Моди Монголд айлчлаад нэг тэрбум долларын хөнгөлөлттэй зээл амалсан. Бэлэг биш зээл л дээ. Энэ их мөнгөөр яадаг юм билээ гэж манайд хурдан хурдан солигдох Засгийн газрууд гурван сая иргэдийнхээ хамтаар гурван жил бодоод нефть боловсруулах үйлдвэр сүндэрлүүлэхээр шийдэв бололтой. ТЭЗҮ байхгүй! Тооцоо хийгээгүй! Мэргэжлийн судалгаа, аудит аль нь ч үгүй. Эх орныхоо бензинтэй болно гэсэн үндэсний бахархал. Иймээс өөрснөө нефть боловсруулна гэсэн үг сонссон ард түмэн ихэд баясан магнайгаа хага татав. Автомашин өөрийг нь хөдөлгөдөг шатахууныг эх орных уу, найрсаг бус газраас ирсэн үү гэдгийг ялгаж чаддаггүй.

Марк Мёдовникийн “Гайхамшигт бодисууд: Хүний нийгмийг бүтээсэн 10 бодис” ном манай ертөнцийг бүтээсэн бодисын ертөнцөөр аялуулахдаа нууцыг нь дэлгэнэ. Тэр бүр тогтож анзаардаггүй шил, резин, цаас, бетон зэрэг эд материалын бүтцийг задлан гайхамшгийг нь үзүүлжээ. Харагдаж үзэгддэгээсээ онхи өөр бүтэц бүрэлдэхүүнтэй бодисын түүхийг уншин бясалгах нь нэн таашаалтай. Бидний хатуу гэж боддог бодисын дотоод мөн чанар нь үнэн хэрэгтээ шингэн ч байх шиг. Ухаан нь, талстаас бүтдэг металл шингэн агуулдаг учраас нугарч, тахийж, мурийдаг аж. 

Тэр үеийн хүчирхэг Түрэг гүрний хил хязгаар нь баруун зүгт Хар тэнгис, зүүн зүгт Солонгосын хойг, хойд зүгт Байгаль далай, өмнө зүгт хятадын Цагаан хэрэм хүрч байлаа. Түрэг улс хүчирхэг цэрэгтэй байсан нэг нууц нь тэд төмөрлөгийн үйлдвэрлэлийг явуулж чанартай сайн махир сэлэм, зэв, хуяг дуулга, бамбай хийдэг байв.

Яагаад монгол хүн эвдэрсэн юм бэ. Жинхэнэ монгол хүн гэж хэн байв. Энэ талаар жаахан яръя л даа. Жинхэнэ монгол хүн гэж төрт ёсоо дээдэлдэг, Бурханы сургаалийг баримталдаг, монгол соёл, монгол ёс заншлаа баримталдаг, хүнлэг, ухаалаг хүнийг хэлдэг байлаа.

Ер нь нийслэлийнхээ хүн амыг тал хувиар, эсвэл гуравны хоёроор хорогдуулж багасгахгүй бол энэ нийслэл ойрын арав, хорь, гучин жилдээ өөдлөхгүй нь харагдаж байна.

Төв талбайд бужигнав. Үзэл бодлоо илэрхийлж буй жагсаал юм гэнэ. Идэр есийн тэсгим жаварт бээрч, олон цаг гадаа зогсох-аминд тулсан тэмцэл болохыг илтгэнэ. Л.Оюун-Эрдэнийн өнгөнд Х.Баттулгын гэм буруу алсран бүдгэрч, төмөр замын төслийг 16 жил гацааж 18,5 тэрбум долларын ашиг хаасан хорлон сүйтгэгчээр Ц.Элбэгдорж тодров. Сонгуулийн өмнө бичсэн нийтлэлдээ хариу хүсэж дахин байршуулав. Элбэгдорж төмөр зам гацаасныг баримтаар нотолно уу

Мүракамигийн бүх зохиол нэг бол орчин үеийг, эсвэл хүн төрөлхтний ирээдүйн тухай өгүүлдэг. Үүнийгээ гайхалтай тодорхой харуулна. Зарим бүтээлийг нь нийгэмд өгч буй сануулга, бошго гэхэд хилстэхгүй.

Нийслэлд бүгсэн иргэдийн ихэнхийг төрөлх аймаг сум руугаа нүү, эсвэл бүсийн хөгжлийн төвүүдийг бараад гэж албадаж явуулъя. Гомдох уу гомдоно, гомдолтой юу гомдолтой. Гэхдээ өөр арга алга.