Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Чех улсад амжилттай айлчлаад өнөөдрөөс Польш улсыг зорьж Төрийн айлчлал хийх гэж байгаатай холбогдуулан судлаач-профессор, ахмад Элчин сайд Д.Баярхүүгийн 2023 оны хавар бичсэн нийтлэлийг дахин нийтэлж байна. Монгол-Польш хоёр ийм чухал түншүүд гэдэг санаагаар Польшийн Ерөнхийлөгчийн Монголд хийсэн айлчлалыг дүгнэж ингэж бичжээ.​

Охид хүүхнүүд маань хэрсүү байх хэрэгтэй болжээ. Өнөөдөр Монголд үнийн өсөлт, татварын дарамт ямар байгаа билээ. Үнэнийг хэлэхэд амьдрах нөхцөлгүй байгаа шүү дээ. Бусад орон манайх шиг байсан бол хүүхнүүд нь юун баярлах, бидэнд амьдрах нөхцөл алга гээд нийтээрээ эсэргүүцээд гараад ирнэ.

Зөвлөлтийн Шинжлэх ухааны академи эрхлэн удирдаж 1954 онд “История Монгольской народной республики” хэмээх Монголын түүхийн ном орос хэлээр хэвлүүлсэн нь Монголын түүхийн орчин цагийн бичвэрийн хатуу эх загвар болон тогтсоноор 70 жил боллоо. Энэ бүтээлийг хоёр жилийн дараа монгол хэлээр орчуулсан ба үүнээс хойш энэ нь монгол түүхчдийн эх загвар болон тогтсон юм. Улмаар үзэл суртлын хувьд намын болон улсын түүх бичлэгт үүнээс гажих эрхгүй тул өгөгдсөн загвар дотор багтаан улам баяжуулах болсон билээ. Энэ нь бага дунд бүрэн дунд сургуулийн сурах бичигт шингэж, их дээд сургуулийн заавал уншиж судлан цээжлэх, түүнээ шалгалт шүүлгээр баталгаажуулах мөрдлөг болжээ.

"Зээрийн" цагаан байхгүй болсноор хээрийн экосистем өөрчлөгдөж, зээрийн сүрэг өвчилж эхэлсэн. 2011-2016 он дамнан зүүн 3 аймагт мал, зээрийн сүргийг шүлхий өвчин сүйрүүлсэн. Малаа хамгаалах гээд чоноо устгасан Дорнод, Сүхбаатар, Хэнтийн малчид шүлхийгээр хотоо харлуулсан даа. Мал эмнэлгийн ерөнхий газрын мэдээгээр 2018 онд 12 аймгийн 30 суманд, 2022 онд 14 аймгийн 97 суманд шүлхий гарчээ. Энэ нь чоногүй болсонтой холбоотой.

“Лу.Алтан товч”-оос эхлээд, Зава Дамдины “Монголын түүх”-д хүртэл Чингис хааны сүнсний угсааг Буддын шашин, ялангуяа Зонховын шашны гэгээн хутагт, эрхэм зүтгэлтнээс улбаалуулан бичсэн байдаг. Сайн ухвал, Будда болсон Ханхүү Сиддхартагийн сүнс хувилан төрсөөр Есүхэй баатрын гэрт мэндэлсэн ч баймаар.

Филатова хатагтайн бүр ч хатуудуулсан, гэвч үнэн гэмээр анхааруулга байна: Би тэдэнд Та нар залхуу, залхуу гэдгээ ч өөрсдөө мэдэж байгаа. Сэхээрэхгүй бол Та нар хэдэн жилийн дараа хятадуудын хүн-хүлэг болно, эсвэл тэрнээс ч дор юм болно гэж хэлдэг байлаа. Сэхээрэхгүй явсаар бид XXI зууны эхний 25 жилийг (100-ны 4-ний нэг) алдаж өнгөрөөж байгаа нь худал биш гэж үү? Гол нь үнэнийг яасан үнэнээр нь ёрлож байж вэ? 

Шинэ үеийнхэн хоцрогдлоо коммунист онолд чихнэ. Хуучинсгууд сэхээгүйгээ ардчилал зах зээлд тохно. Хөгжил өөрсдөөс шалтгаалдаг атал бид гэмээ бусад руу түлхэж биеэ цэвэрлэхдээ гаргууд. Өөрийн сул тал руу өнгийдэггүй зан нь ясных. Лусаас хичнээн хишиг хайрлаад, донор орнууд хичнээн тусламж өгөөд журамгүй бол өөдөлдөггүй аж. Тийм замбараагүй улсаас хөрөнгө оруулагчид зай барьдаг нь ч илэрлээ.

Хийж, бүтээж байгаад нь атаархсандаа ард түмний нэрийг барьж, үйл ажиллагааг нь таслан зогсоодог. Ийм жишээ Монголд олон байна. Төрийн энэ бохир хандлага, ужгирсан системийн дээрэм, тонуулд өртөөгүй нэг ч аж ахуйн нэгж манай улсад байхгүй гээд хэлчихэд хилсдэхгүй.

Төрд яагаад нийгмийн хамгийн адаг шаар болсон хэсэг нь очиж овооролддог шалтгааныг Фрэдэрих Хаек хачин гоё тодорхойлсон байдаг. Тэд сул дорой байдаг, нээлттэй нийгэмд амиа аваад, хүүрэн биеэ тээгээд явах чадвар мөхөс байдаг, иймээс төр рүү үхэн хатан зүтгэж түүний найдвартай нэг эрэг шураг нь болдог аж.

Үг нь гадаад ч үйлдэл нь "үндэсний брэнд” үзэгдэл. Хүүхдүүд нэгнийхээ нэрийг хар самбарт бичих, нохой гахай унуулан зурж доромжлох, анги хэсүүлэн гадуурхах уламжлалыг голж орхиод илүү орчин үеийн технологи ашиглах болжээ л гэж ойлгоход болно. Гэвч цаашдаа технологио л солиод суртлаа солихгүйгээр хөгжих боломжгүй.

Хэн дор эрдэм буй болбоос түүн дор тус буй Хэн дор эе буй болбоос түүн дор нөхөд буй Хэн дор эд буй бөгөөс түүн дор харам буй Хэн дор эрх буй бөгөөс түүн дор хилэнц буй

Дэлхийд өнөөдрийн байдлаар 130 гаруй халуун цэг асаж том жижиг үймээн самуун, дайн тулаан болж байгаа юм. Бид түүнээс гуравт нь голлон анхаардаг юм.

Орос юуны төлөө тэнд зууралдан байлдаад байна вэ? Цэргийн тусламжийн хариуд Трамп тэндээс мөнгө босгох ямар үндэслэлтэй вэ? Донбасс гэж ямар нутаг юм бэ? Зөвлөлтийн цөмийн зэвсгийг Украины уранаар бүтээсэн үү?

Э.Болормаа нь үнэхээр хууль бус хандивыг буцаан шилжүүлэхгүйгээр зарцуулсан нь тогтоогдвол СЕХ-ны УИХ болон Ерөнхийлөгчид өргөн барьсан гишүүнээр сонгогдсон нэр дэвшигчдийн жагсаалтын Э.Болормаад холбогдох хэсэг хүчингүй болох ёстой.

Олон улсын эрх зүйн хувьд манай тусгаар тогтнол олон улсын хэмжээнд зарлагдаж, баталгаажин, өнөөг хүртэл мөрдөгдөж байгаагийн эхлэл нь 1950.02.14-ний өдөр, Ялтын бага хурлаас хойш яг 5 жилийн дараа болж таарч байна.

Ерөнхий сайдад хариуцлага тооцуулах асуудал маань Л.Гантөмөр, Ч.Лодойсамбуу 2-ыг яллах яллагаа болж хувирав. Л.Оюун-Эрдэнэ гэж Ерөнхий сайд байдгийг бүр ор тас мартчихсан. Нөгөө амиа алдсан нэг гэр бүлийн 6 хүний асуудал бүр "дашийн шог"...

Одоо гаалийн нэмэгдсэн шинэ тариф улам олон болно. Европ болон бусад бүх улс орон үүнд бэлэн байгаарай.

Төмөр зам супер аргуудаар гацдаг. Олон улсын стандарт нарийнтай шууд холбогдох царигаа өргөн болгосон, урд хөрш тохироо ёсоор хугацаандаа тавьсан төмөр замын үзүүр хэдэн жил бараагаа харуулсан ч манайх замаа 20 км зөрүүлээд, хэзээ нэг цагт холбохдоо тулбал хорлохоор 280 сая доллар булсан далангийнхаа төгсгөлийг 9 давхар байшин шиг өндөрлөөд орхисон.

Орост байрласан Хойд Солонгосын армийн 4000 гаруй цэрэг алагдаж шархаджээ. 1000 гаруй цэрэг алагдаж, 3000 гаруй нь шархаджээ. Хойд Солонгосын удирдагч Ким одоо дахин 100 000 солонгос цэрэг Орост нэмж илгээх, эсэх нь тодорхойгүй байна. Оросын арми Хойд Солонгосоос их хэмжээний буу зэвсэг, их бууны сум, пуужин авсаар л байна. 

...Хүүхэд гэдэг амьтны өмгөөлөл хамгаалалгүй байдал, явах газар, очих хүнгүй тэдний сахиус шиг ариун итгэмхий зан тамлагчдын хорхойг хүргэдэг, тэдний бузар цусыг дэвэргэдэг. Шуламд хувирсан хүн да ялангуяа хүүхэд тамлах дуртай. Өмгөөлөл хамгаалалгүй, ядарсан буурай болгоныг тамлаж бахаа хангадаг эрлэг...