x

Малчин хүнийг малтай нь хамт уруудуулах нь манай төрийн мэргэн бодлого юм

Хоёр хоногийн өмнөх мэдээгээр улсын хэмжээнд хагас сая гаруй /667,841/ мал хорогджээ. Одоо энэ тоо хэдээр нэмэгдсэнийг хэлж мэдэхгүй ч нөхцөл байдал хүндэрсээр л байна. Цаг уурынхан, Онцгой байдлын албанаас "Цаг агаарын таагүй байдал үргэлжилнэ. Нөхцөл байдал хүндэрч байна" гэдэг тойм мэдээтэй. Малын тоо толгой хорогдохын хажуугаар хүний амины эрсдэлтэй. Ганц найдах юм нь цаг наашлах... Өвөл болохоор хүйтэн болдог, хавар болохоор ногоо ургадаг гэсэн жам ёсны хоёр л үнэн монголчуудын, малчдын амьдралыг чиглүүлж байна.

Өнгөрсөн оны эцэст улсын хэмжээнд 64.7 сая толгой мал тоологдсон. Энэ нь өмнөх онтой харьцуулахад 9.1 хувиар буурсан үзүүлэлт гэнэ. Бараг 10 хувь, багадаа зургаан сая толгойгоор буурсан гэсэн үг. Зуд турхан, малын "зүй бус" гэгддэг хорогдол эхлэхээс бүр өмнө шүү дээ. Он гарсаар дахиад 600 мянга гаруй, 700 мянга шахуу мал хорогдчихлоо. 

Харамсалтай нь энэ нь "зүй бус хорогдол" гэхээсээ илүү зүй ёсны үзэгдэл юм. Байгалийн гамшигт үзэгдэл энэ тэр гэж нэрлээд, цаг агаарын хүндрэл бэрхшээлд бурууг өгөх ч арга байхгүй. Монголчууд жил бүр туулдаг өвлөө туулаад, угтдаг л хавраа угтаж байна. 

2021 оны хавар улсын хэмжээнд гурван сая толгой мал хорогджээ. Тухайн үеийн
зах зээлийн ханшаар бодоход 882 тэрбум буюу нэг их наяд шахуу төгрөгийг жалганд булсан байна гэдэг тооцоог салбарын хүмүүс х
элж байлаа. 2023 оны хавар (зургадугаар сар хүртэл) 3,6 сая толгой болж өссөн. Энэ хавар ч гэсэн нэмэгдэнэ үү гэхээс буурахгүй дүр зураг харагдаж байнаТэгэхээр энэ бол байгалийн гамшиг, цаг агаарын хүндрэл бэрхшээл биш байх нь. Харин ч эсрэгээрээ жам ёсны үзэгдэл, зүй тогтол гэсэн үг.

Монголчууд саяхан 70 сая мал тоолуулаад бардаж суув. (Бодитоор бол 80-90 сая хүрсэн гэх тооцоо ч байдаг) Одоо 60 саяд барьж чадах уу, үгүй юу гэдэг дээр ирж байна. Энэ бол байгаль эхээс өгч байгаа сануулга.

Бэлчээрийн даац хэтэрсэн, хомсдсон, талхагдсан тухай бид сүүлийн 10 гаруй жил ярьж байна. Хамгийн сүүлд 2018 онд Швейцарийн хөгжлийн агентлагаас манай бэлчээрийн даацыг судлаад “Нийт бэлчээрийн 13 хувь нь эргэж сэргэхгүйгээр цөлжсөн, 70-аас илүү хувь нь гүн цөлжилттэй буюу ургамал нь тачир, сийрэг, нэр төрөл нь цөөрсөн байна” гэдэг дүгнэлтийг танилцуулж байжээ. (Ядахдаа бид чинь өөрсдөө ч энэ судалгаагаа хийж чаддаггүй юм байна шүү дээ) Түүнээс хойш бэлчээр муудсан уу, гэхээс сайжраагүй нь тодорхой. Малын тоотолгой нэмэгдээд байгаа юм чинь.

Тэгэхээр бэлчээргүй учраас хадлан байхгүй, хадлан байхгүй учраас хаврын хахирган цагаар өл, хоолгүй мал хөр цас хэмлээд, дотроосоо хайрагдаад хөлдөж, өлдөж үхэж байна. Түүнээс биш гадаа хүйтнээс болж мал осгоод, үхээд байгаа юм биш. Дэлхий тэр чигээрээ дулаарч байхад Монголд л ганцхан хүйтрээд, хүн малгүй осгоод байна гэж юу байх вэ. Товчхондоо малын тоо толгой хэт их өссөнөөс, тачирхан, ядмаг бэлчээрийнхээ даацаас хэд дахин хэтэрснээс болж хүн, малгүй ингэж тамлагдаж байна.

Үүнээс зайлсхийх хамгийн зөв бөгөөд ганц арга нь малын тоо толгойг бууруулж, ашиг шимийг нэмэгдүүлэх. Малыг бэлчээрийн аргаар өсгөх биш, ядахдаа бэлчээр, тэжээл хосолсон хэлбэрт шилжүүлэх, фермийн аж ахуйг хөгжүүлэх явдал. Малын тоо толгойтой хөөцөлдөх биш, чанар үр ашгийг нэмэгдүүлэх асуудал. Угаасаа мал аж ахуй дээрж ажилладаг хүний тоо жилээс жилд хомсдож байхад малынхаа тоо толгойг бууруулж чадвал тэнд зарцуулдаг хүн хүч, хөдөлмөр ч гэсэн хэмнэгдэнэ биз дээ. Хуучин цаг, социализмын үе шиг хүүхдээ сургуулиас чирж гаргаад малчин болгодог хүн одоо байхгүй болсон. Хүүхдүүд нь ч түүнийг зөвшөөрөхөө больсон. Цаг үе нь ингэж өөрчлөгдсөн.

Цаг үеэ мэдэрсэн, цөөн тооны сүйхээтэй, самбаатай нь, илүү хөдөлмөрч хэсэг нь энэ чиглэл рүү аль хэдийн яваад эхэлчихсэн. Харамсалтай нь, төрийг бодлого болгож чадахгүй байна. Харин төрийн бодлого бол шал эсрэг явж байгаа. Жил бүрийн цагаан сараар мал сүргээ мянгаар өсгөсөн нөхдийг шалгаруулж, “Мянгат малчин”-аар өргөмжилдөг. Цол тэмдэг гардуулж, найр наадам хийдэг. Тэгээд хаврын зуд турхан эхэлж, мал нь үхээд эхлэхээр нөгөө сүрхий “мянгатууд” руугаа өвс тэжээл барьж очоод, үхэж байгаа малынх нь дэргэд уйлж байгаад зургаа татуулдаг. Ийм л нэг тэнэгрэл мал аж ахуйн салбарыг хөгжлийг чөдөрлөчихөөд байна.

Тоо баримт хэлбэл, 2020 оноос хойш манайд мянгат малчдын тоо тасралтгүй өсч байгаа. 2020 онд 10200 байсан бол 2022 онд 12150 болсон. Хоёр жилийн дотор хорин мянгаар нэмэгдэж байна. Ганц "мянгат"-аар тогтоно гэж үү. "Аварга малчин", "Сайн малчин" гээд шагнал урамшууллаар булж өгнө. Мянгат малчдын тоо жилээс жилд нэмэгдээд байхад малчдын ахуй амьдрал жилээс жилд уруудаад байдаг. Тэгэхээр энэ чинь малчин хүнийг малтай нь хамт уруудуулах манай төрийн бодлого мөн биз. Малчид ядуу, буурай байх нь хэнд ашигтай вэ?

Хэрвээ малчнаа, хүнээ боддог бол хамгийн түрүүнд малын тоо толгойг бууруулъя, зохистой хэмжээнд барья, бэлчээрээ нөхөн сэргээе, хадлан тэжээл авдаг болъё, хашаа хавиргаа сайжруулъя гэж ярих ёстой биз дээ. Үүндээ чиглэсэн бодлого гаргах ёстой биз дээ.

Тэгээгүйгээс болоод, дан ганц малын тоо толгойны араас хөөцөлдөөд, түүнийг нь төрөөс бодлогоор дэмжээд байгаа учраас малчин хүний амьдрал малтайгаа хамт уруудаж байна. Малчин хүн малынхаа араас яваад, малаасаа түрүүлээд үхэж байна. Дээр нь сураггүй болсон малчин, малын араас эрэл хайгуул хийхэд хичнээн хүн, хүч, хөдөлмөр, хөрөнгө сүйдэж байна? Тэгэхээр энэ чинь ганцхан малчдын ч асуудал биш юм. Нийтийн, нийгмийн асуудал болчихоод байна.

Одоо Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн сайд нь хэлэх хэрэгтэй. Өнгөрсөн долоо хоногт (хоёрдугаар сарын 14-нд) Засгийн газар “Мал аж ахуйн салбарын өвөлжилт, хаваржилтын нөхцөл байдал хүндэрсэнтэй холбогдуулж” улсын хэмжээнд гамшгаас хамгаалах өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт шилжих шийдвэр гаргасан.

Энэ өдрөөс хойш хэдий тооны хүн, хүч, техник хэрэгсэл гаргасан, хэдэн тонн бензин шатахуун, хэдий хэмжээний төсөв, хөрөнгө "шатаасан" бэ гэдгээ тайлагнах хэрэгтэй. Тэр нь ямар үр дүнд хүрсэн, эсвэл бүр үр ашиггүй зардал болсон бэ гэдгийг ярих ёстой. Энэ бүхнийг нэгтгэж байж мал аж ахуйн салбарт гарч байгаа хохирол сүйтгэл, түүнээс үүдэж эдийн засагт ирж байгаа дарамтыг иж бүрнээр нь ярих ёстой.

Б.СЭМҮҮН

 

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

Сэтгэгдэл (1)

  • зочин (172.69.252.155)
    Бүх зүйлд бөөцийлөөд л ...
    2024 оны 03 сарын 06 | Хариулах
iШинэ мэдээ
Гадаадын иргэдийн оршин суух зөвшөөрөл, виз олголт эрс өсжээ 12 цаг 14 мин Тариалалтын явц 66.3 хувийн гүйцэтгэлтэй байна 12 цаг 15 мин Ашиглалтын шаардлага хангахгүй орон сууцнуудыг буулган дахин барилгажуулна 12 цаг 16 мин Нийтийн тээврийн орлого 9 тэрбум төгрөгөөр өсөж, зорчигчдын тоо 7.6 саяар нэмэгджээ 12 цаг 17 мин Прокурорын байгууллага зургаадугаар сарын 9-13-нд 54 мянга гаруй эрүүгийн хэрэгт хяналт тавьжээ 12 цаг 18 мин Сургуулийн хичээлийн жилийн бүтэц 10 жилд 12 удаа өөрчлөгдөж, 2024-2025 онд тогтвортой байв 12 цаг 19 мин Монгол Улс ТЗХАБ-ын Сайд нарын 52 дугаар чуулганд оролцож, төмөр замын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх санал дэвшүүллээ 12 цаг 20 мин Ерөнхий сайд Иргэний зориг ногоон намд зөвшилцөх санал хүргүүлжээ 12 цаг 27 мин “Air India” компанийн осолдсон онгоцны бүхээгийн дуу хураагчийг оллоо 12 цаг 31 мин ОУВС-гийн төлөөлөгчид Эдийн засгийн байнгын хороотой уулзаж, Монголын эдийн засгийн нөхцөл байдлыг хэлэлцэв 12 цаг 32 мин Улаанбаатарын авто замын хашлагыг байгалийн чулуун хавтангаар шинэчилж байна 12 цаг 33 мин Монгол, Их Британи эрдэс баялгийн салбарт хамтран ажиллах замын зураглал байгууллаа 15 цаг 57 мин “Хааны эрэлд-2025” сургуулийн хүрээнд төр, хувийн хэвшлийн оролцоог уриалсан олон улсын уулзалт боллоо 15 цаг 57 мин АТГ: Авлигын шинжтэй 112 гомдол, мэдээллийг шалгаж, 13 хэргийг шүүхэд шилжүүлэв 15 цаг 58 мин Санхүүгийн сахилга, онооны системийг нэвтрүүлэх шинэ хуулийн өөрчлөлт батлагдлаа 16 цаг 0 мин “Үе тэнгийн сургагч багш бэлтгэх” сургалтад 40 гаруй хүүхэд хамрагдаж байна 16 цаг 1 мин АН-ын бүлэг Ерөнхий сайдад эдийн засаг, төрийн хэмнэлтийн бодлогын шаардлага хүргүүлнэ 16 цаг 3 мин Сэлэнгэ, Орхон голын усны түвшин нэмэгдэж байна 16 цаг 3 мин Эрүүл мэндийн сайд анхан шатны байгууллагын цахимжилт, умайн хүзүүний хавдрын илрүүлэлтийн явцтай танилцлаа 16 цаг 4 мин Франц Гренландад Ерөнхий консулын газар нээхээр төлөвлөж байна 17 цаг 21 мин
iИх уншсан
Л.Оюун-Эрдэнэ явж, Г.Занданшатар ирэв Айлаас эрэхээр авдраа уудал: "Алт III" хөтөлбөр Г.Уянгахишиг: Улс төрийн болон нийгмийн дэмжлэг шаардлагатай... Трамп нөхцөл байдлыг чинээнд нь тулгалаа М.Энхбадрал: Ерөнхийлөгч УИХ-ыг шахсан гэж үзвэл энэ нь парл... Манай мега төслүүдийг хэн гацаадаг вэ? Элон Маск, Дональд Трамп нар түнжин хагарав Хамтарсан Засгийн газрын үлдээсэн "өв" буюу Хорин минутын хо... Б.Жаргалан: Дүнгээ тавиулсан хүмүүс дараагийн Засгийн газарт... Эрдэмтэд хорт хавдрыг шинж тэмдэг илрэхээс гурван жилийн өмн... Хуульч О.Батхүү: Төр нь иргэдээ гэмт хэрэгтэн болох зам руу ... Ариун дээд ном Гол мөрний усны түвшин буурч, зарим газарт бороо орох төлөвт... Трамп авто машины татварыг нэмэх төлөвтэй байгаагаа мэдэгдэв... Израил Ираны цөмийн байгууламжууд руу цохилт өгч, бүс нутагт... Хот байгуулалт, хууль тогтоомжийн шинэчлэлтэй холбоотой хоёр... Сэлбэ дэх “20 минутын хот”-ын бүтээн байгуулалт эхэлж, 4400 ... Uber Лондонд жолоочгүй такси туршина Жанжин клубийн замыг хэсэгчлэн хааж, шинэчилнэ Сэлбэ 20 минутын хотын бүтээн байгуулалт албан ёсоор эхэлж, ...
Top