x

Н.Алгаа: “Алт-3” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд бэлтгэгдсэн нөөц нь хэр вэ гэдэг асуудал тулгарна

Монголын уул уурхайн ассоциацийн ерөнхийлөгч асан Н.Алгаатай ярилцлаа.

-“Алт-3” хөтөлбөрийг яаралтай явуулах шаардлагатай байна уу? Хэрэгжүүлэхэд ямар асуудал тулгарч болох вэ?

-“Алт” хөтөлбөрийг анх 1991 онд санаачлаад, 1992-2010 он хүртэл хоёр үе шаттайгаар хэрэгжүүлсэн байдаг. Тухайн үед алтны олборлолт бага хэрнээ шороон ордны нөөц сайн байсан. 2010 он хүртэл хэрэгжүүлээд, 2016 оноос дахиад “Алт-2000” гэж хэрэгжсэн. Тэр хооронд юу болсон бэ гэхээр “Урт нэрт” хууль гаргаад, алтны шороо ордны олборлолтын ихэнхийг нь зогсоогоод, хайгуулын ажил хумигдан алтны нөөцийн асуудал хүндрэлтэй болсон. Шороон орд нь улам гүн рүүгээ болоод, олборлоход төвөгтэй ч гэсэн үнэ сайн байгаа учраас үр ашигтай байх шиг байна.

“Алт-3” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд хоёр асуудал тулгарах юм байна гэж харж байна. Нэгдүгээрт, бэлтгэгдсэн нөөц нь хэр вэ, үйлдвэрлэлийг нь дэмжвэл ямар хэмжээний алтны олборлолтыг нэмэгдүүлэх нөөц байгаа вэ гэдэг асуудал байна. Хоёрдугаарт, орон нутгийн харилцаа. Орон нутагт уул уурхай гэхээр л иргэд нь эсэргүүцдэг болсон байна. Үүнийг Засгийн газар яаж шийдэх юм бол.

Монголын баялаг шүү дээ. Түүнээс аймаг сумдын баялаг ч биш. Төр, засгаас бодлого гаргахаар тэрийг эсэргүүцээд байгаа хүмүүст хатуу арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Хуулиар олгогдсон зүйлийг эсэргүүцнэ гэдэг бол төрийнхөө бодлогын эсрэг явж байна гэсэн үг. “Алт-3” хөтөлбөрийн хамгийн гол хүчин зүйл нь хайгуулын ажил. Гэтэл шороон орд хайгуул хийгээд ч нөөц нэмэгдэхээргүй хэмжээнд очсон байна. Жишээ нь, “Алтаннар” ордыг гэхэд 1996 оноос хойш бараг 30 гаруй жил хайж байж орд болсон. Ийм хугацаанд үндсэн ордын хайгуул явагддаг. “Алт-3” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ гэвэл богино хугацаанд буюу хоёроос дөрвөн жилд бэлтгэлийг нь хангадаг юм уу гэхээс биш алтны олборлолтыг нэмэгдүүлэхэд хүндрэлтэй гэж харж байна. Бололцоо бараг байхгүй ч юм шиг.

-Одоогоор нүүрсний үнэ буурсан байгаа. Энэ нь ямар эрсдэл үүсгэх вэ?

-Нүүрсний үнэ буурвал манай төсвийн орлого 40 хувиар тасарна. Яагаад гэвэл манай Засгийн газар төсвийн орлого төлөвлөхдөө дандаа эергээр, үнэ өссөн чигээр нь төлөвлөдөг. Үүнээс салахгүй бол болохгүй. Яагаад гэвэл эрдэс баялгийн бүтээгдэхүүний үнэ эрсдэл өндөртэй, хэдийд унаж, хэдийд өсөх юм гээд таамаглах боломж байдаггүй. Өссөн ч гэсэн эрсдэлийг нь тооцож, ядаж байгаа түвшинд нь төлөвлөж сурмаар байна. Худалдааны дайн, бүс нутгийн хоорондох дайн алтны үнэ өсөхөд шууд нөлөөлж болно. Тийм учраас буурах магадлалтай гэдгийг нь дандаа бодож байх ёстой. Өндөр биш, дундаж хэмжээг нь аваад, дараа жилдээ төсөвлөөд илүү гарсаныг нь олон сангууддаа хуримтлуулаад, ард түмэндээ түгээх ёстой. Тэгэхгүй бол өсгөж төсөвлөөд тасраад, дахиж төсвийн тодотгол зэргээр сохроор тансагладгаа болимоор байна. Өөрөөр хэлбэл, ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний үнээс хамааралтай эдийн засгийг орлогын төлөвлөлт дээр эрсдэлийн менежментээ сайн хийх хэрэгтэй гэсэн үг. Тэр нь манайд байхгүй. Миний мэдэхээр дандаа л өсгөж төлөвлөж байсан.

-Зөвхөн алт гэхгүйгээр бусад түүхий эдийнхээ экспортод мөн анхаарч, олборлох хэрэгтэй юү?

-Манай улс бусад орны олон арван алтны үйлдвэрийн нэг сарын олборлолтын хэмжээтэй тэнцэх хэмжээний алттай улс. Тэгэхээр хайхын тулд хайгуул үргэлжилж байх ёстой, зогсож болохгүй. Урамшуулж байх ёстой. Гэтэл одоо хууль, лиценз, тусгай зөвшөөрөл олгохгүй, орон нутагт нь эсэргүүцээд байна. Зөвхөн алт гэхгүйгээр уул уурхайн төсөл хэрэгжихэд маш хүндрэлтэй. Манайх ойрын арван жилд уул уурхайгаас хамааралтай байна. Гэвч солонгоруулах нь дараачийн асуудал. Гэхдээ үнэ өсдөг учраас ганц нүүрс, зэсэнд найдаж болохгүй. Бусад баялгийг олдож байгаа хэмжээгээр нь тэр үед нь хайгаад, олборлоод, ашиглаж байх ёстой. Түүнээс үр хойчдоо хадгална гэж уянгалдгаа зогсоох хэрэгтэй. Яагаад гэвэл өнөөдөр бололцоотой үед нь олборлож байж баялаг болж эргэлтэд ороод Монголын эдийн засаг, эрүүл мэнд, боловсрол зэрэг салбарыг дэмжих хөрөнгө оруулалт гарч ирнэ.

-Цаашдаа алтны үнэ өсөх магадлалтай байна уу?

-Цахилгаан машины үйлдвэрлэл нэмэгдэж, ногоон эрчим хүч байгаа тохиолдолд тогтвортой байх, өсөх магадлал байгаа. Нүүрсний хувьд бид ганцхан зах зээлээс хамааралтай байгаа. Хятадын импорт багасчихвал манай үнэ буурна. Эсвэл ойрхон байгаа Орос, Австрали, Индонези улсыг дэмжсэн бодлого Хятадаас гарвал манайх тэр өсөлт дунд л байна гэсэн үг.

Өдрийн сонин

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
Үндэсний их баяр наадмын соёл, урлагийн арга хэмжээний нэгдсэн хөтөлбөр 9 мин Ерөнхий сайд Г.Занданшатар ОХУ-ын Байгалийн нөөц, экологийн сайдыг хүлээн авч уулзлаа 14 мин ХӨСҮТ: Улаанбурхан өвчний лабораториор батлагдсан тохиолдол 11338 болжээ 20 мин Нийт нутгийн 51 хувьд гантай болон гандуу байна 24 мин Ц.Бат-Эрдэнэ: Дулаалга урт хугацааны шийдэл гэж ойлгоод байгаа нь бидний утаатай байгаа хамгийн том шалтгаан 28 мин Улаанбаатарт өдөртөө 25 хэм дулаан 1 цаг 29 мин Цагаан зун 1 цаг 42 мин Д.Цогтбаатар: Хүний эрхийн үнэлгээ заавал хийж байж тухайн хуулийг УИХ-д оруулж ирж хэлэлцдэг болсон 1 цаг 50 мин Нүүдлийн шувуудын хамгаалалд чиглэсэн хамтын ажиллагааны санамж бичиг байгууллаа 2 цаг 16 мин Байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлууд 2 цаг 17 мин УИХ-ын өнөөдрийн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлууд 2 цаг 18 мин Эрчим хүчний төрийн өмчит компаниудыг нэгтгэж, бүтцийг цомхон болголоо 2 цаг 19 мин Төрийн байгууллагын бүтэц, орон тоог цомхон болгохоор шийдвэрлэлээ 2 цаг 20 мин Нийслэлийн түгжрэлийг бууруулах хуулийн төслийг яаралтай хэлэлцүүлэхээр өргөн барив 2 цаг 21 мин Гэр хороолол, орон сууцны бүсэд авто зогсоол шинээр төлөвлөн барина 2 цаг 22 мин Дундговь аймгийн Дэлгэрцогт суманд 5.0 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт болжээ 2 цаг 24 мин Увс аймагт бага насны хүүхэд ачааны машинд дайруулж амиа алджээ 2 цаг 24 мин Хойд нутгаар бороо, бага зэрэг сэрүүсэл хүлээгдэж байна 2 цаг 25 мин АНУ-ын USAID агентлагийг хаахаар шийдвэрлэв 19 цаг 45 мин Япон ховор металлыг далайн ёроолоос олборлох төслөө 2026 онд эхлүүлнэ 19 цаг 46 мин
iИх уншсан
Манай төр хөрөнгө оруулагчидтай муур, хулгана болж тоглодгоо... Япон улсын эзэн хаан Төсвийн тэлэлтийг хэмнэлтэд шилжүүлсэн нь Я.Баяраа: Уран зохиол бол ял, эх хэл бол дөнгө гэж ойлгосон ... Н.Ганибал: МАН-ын дарга нарын завхралыг АН-ын сайд, Хяналтын... Н.Алгаа: “Алт-3” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд бэлтгэгдсэн нөөц ... Маргаашнаас хонины махыг нэг килограммыг нь 10 мянга, үхрийн... Хар тамхины наймаа гэр бүлийн хүрээнд нэвтэрч, Монгол Улс хэ... Д.Трамп: “Иран дахин цөмийн хөтөлбөрөө сэргээвэл бид дахин ц... Төсвийн хуулийн нэмэлт, Үндэсний баяр наадмын зохицуулалт зэ... Батлан хамгаалахын сайд Д.Батлут салбарын удирдлагуудтай анх... Эрчим хүчний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн т... Мансууруулах бодистой холбоотой гэмт хэрэгт холбогдогсдын ди... Ой, хээрийн түймрийн тоо 44 хувиар өсөж, 600 мянга гаруй га ... Мбаппе суулгалт өвчний улмаас “Зальцбург”-ийн эсрэг тоглолто... Суурьшлын бүсэд могойд хатгуулахаас урьдчилан сэргийлнэ үү Урсгал усанд эрэн хайх, аврах ажиллагааны хамтарсан дадлага ... Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг нарны эрчим хүчид шилжүүлэх ... Үндэсний их баяр наадмын хөтөлбөр 2025 он Эрүүл мэндийн салбарт нийцлийн асуудлаар 235.2 тэрбум төгрөг...
Top