x

"Пересвет Челубей хоёрын тулалдаан" зургийн НАЙМАН НУУЦ

Үнэн хэрэгтээ бол энэ зураг нь алс холын үеийн тухай өгүүлсэн боловч түрэмгийлэгчдийн эсрэг дайны талаарх орчин үеийн зураачийн үзэл санаа юм.

Оросуудын татар-монголыг дийлсэн цуутай ялалт хийгдсэн гэх Куликовын тулалдааны сэдэвт эргэн орох онцгой тохиолдол Михаил Авиловт хэрэг болжээ. "Татарын Чели-Бейн  Пересветтэй халз тулахаар гарч байгаа нь" зургаа тэр аль өмнө 1917 онд анх тавьж үзүүлсэн байдаг. Хожим тэр зургаа олигтой болсонгүй гээд устгажээ.

Михаил Авилов. "Пересвет Челубей хоёрын тулалдаан" 1943 он

Зотон, тос. 327×557 см

Санкт-Петербургийн Улсын Русский музейд (Оросын музей) хадгалагддаг

Зураг устгагдснаас хойш зууны дөрөвний нэг өнгөрөх цагаар Эх орны дайн эхэлжээ. Дэлхийн нэгдүгээр дайны ахмад дайчин Авилов сайн дураар фронтод очих гэсэн ч наснаас нь болоод түүнд татгалзсан байв. Харин уран зураач дайн эхлэх үед жар хүрсэн байлаа. 1941 оны арванхоёрдугаар сард түүнийг бүслэгдсэн Ленинградаас Узбекистанд нүүлгэжээ.

Зураач 1942 оны намар Москвад ирсэн ба түүнд засгаас урлан гарган өгчээ. Ингээд тэр Оросын Алтан ордтой хийсэн тэмцлийг огт өөр сэтгэлтэйгээр зурж эхлэв. Өөрийнх нь яриагаар зураг ер бусын хөнгөнөөр бичигдсэн гэнэ. Куликовын тулалдааны эхлэл болсон татар монголын баатрын орос ламтай хийсэн тулаан хоюулангийнх нь үхлээр дууссан гэдэг. Тэр нь нэлээдгүй хожмын эх сурвалж болсон "Мамаевын их нүдэлцээний тухай домог"-оос (ердийнхөөр түүнийг XV зууны хоёрдугаар хагас, XVI зууны эхний бичлэг гэдэг) сэдэвлэсэн тогтоогджээ. Өмнөх домог, үлгэрлэлийн эх сурвалжид 1380 оны тэр үйл явдалд  энэ халз тулааны талаар өгүүлэгдээгүй ба орчин цагийн түүхчид "…домог" үнэн эсэхэд  эрзэлздэг.

Дайны жилүүдэд энэ эх сурвалжид шүүмжлэлтэй ханддаг байсан ч харийн түрэмгийлэгчдийн эсрэг амжилттай хийсэн Оросын тэмцлийн түүхийн шаардлага өндөр байлаа. Зөвлөлтийн цэргийн ялалтаар төгссөн Сталинградын төлөөх хүнд тулалдаан явагдаж байсан шийдвэрлэх үед Авилов энэхүү зураг дээрээ ажиллажээ. Зотон дээрх үйл явдал нь үнэн түүхийн резонанс болж чадав. Хэн нь ялах нь тодорхойгүй байгаа ч хувилгаан хөгшнөөр адислуулагдсан дайчин лам амиа алдсан ч догшин дайснаа даран орос цэргийнхэнд найдвар төрүүлж өгчээ. 

1. Тулалдаан болсон газар. Куликово поле (Куликовын тал) нь Дон ба Непрядва голын уулзварт байгаа. Өнөөдөр тэр газар нь Тульск мужид багтах ба тэнд үйл явдалд зохицуулсан музей, дархан газар бий. Гэхдээ, түүхч, хэл судлаач, профессор Сергей Азбелев түүний талаар "XIV зууны судар бичигчид "устье-уулзвар" гэдэг үгээр Волова нуураас Непрядва голын эх авсан газрыг хэлсэн. Тэр нь Дон мөрөнтэй нийлсэн уулзвараас ойролцоогоор 40-өөд километрын зайтай" гэсэн маргааныг өдөөсөн байгаа.

2. Александр Пересвет. Эх сурвалжуудад түүнийг лам, язгууртан тайж хүн гэж нэрлэж байгаа. "...домогт" тэр хүний тулааны талбарт гарахаас өмнөх түүхийг анх өгүүлжээ. Донын Дмитрий вангийн хүсэлтээр ном хурсан хувилгаан Сергий Радонежский өмнө нь алдартай дайчид байсан Пересвет, Ослябю гэсэн хоёр ламыг вантай хамт илгээсэн гэжээ.

Хувилгаан гэгээнтэн хөгшин Куликовын тулалдааны өмнө вантан уулзсан гэдэгт түүхчид бас л эргэлздэг. Жишээлбэл, түүхч Игорь Данилевский оросын цэрэг цугларч байсан Коломно руу яарч явсан Донын Дмитрийн хувьд замаа хоёр дахин уртасган хувилгаан Сергийд хүрэлцэн очих нь эрсдэлтэй хэрэг байсан ба тэр үед ван хөгшин хоёр сөргөлдөөнтэй байсан гэх магадлалтай гэжээ.

3. Челубей. "…домгийн" янз бүрийн редакторлалд энэ догшин дайчинг нэрлээгүй буюу эсвэл Темир-мурза үгүй бол Таврул гэж нэрлэсэн байгаа. Дайсныхаа гол баатрыг анх 1680 оны эх сурвалжид Челубей гэж нэрлэжээ. 

4. Пересветын зэвсэг. Авилов нарийн деталь гаргах эрмэлзлэлдээ хөтлөгдөн Улсын түүхийн музейд орос зэвсэг, хуяг дуулгын олон тооны таталбар хийж байжээ.

5. Дуулга. Домгийн өгүүлснээр, тулалдаанд Пересвет "архангельск маягийн шелом" нэг үгээр, даянч бадарчны куколь гэх гозгор дуулгатай байсан гэнэ. Гэхдээ, зөвлөлтийн зураач баатрын ламын статусыг онцлох гээгүй ба зурагтаа тэр түүнийг христийн ертөнцийн аврагч гэдгийг хуяг дээрх загалмайгаар “хальт” үзүүлжээ. Дайчны толгойг хожуу үеийн пөмбөгөр, шовх үзүүр бүхий дуулга хамгаалжээ. XIV зуунд тийм дуулга Орост дэлгэрээгүй байжээ.

6. Челубейн хувцас. Авилов Узбекистанд нүүлгүүлсний дараа хийсэн азийн хувцас хээний таталбаруудаа энд ашиглажээ.

7. Бамбай. Пересветын жад нь дайсныхаа бамбайн могойн дүрсийг хатгасан байгаа нь Оросын дайны бурхан Хувилгаан Георгийн бэлгэдэл болж байна. Могой нь оросын аман зохиолд талын зэрлэг омгийнхны бэлгэдэл болдог. Тэдний эсрэг тэмцэх уриалга юм.

8. Оросын дайчид. Догдлолд автсан дайсны эгнээг бодвол оросын цэргийн эгнээ тайван, тогтуун итгэлтэй. Тэр нь жад, тугны христийн зурагтай хоругвь гэх далбаа зэргийн босоо байдлаар илэрч Доны Дмитрийн дайчид тэдний үйлс зөвгэдэгт итгэлтэй зогсоно.

ЗУРААЧ: Михаил Авилов

1882 он: Тэрээр Петербургт төржээ.

1904-1913 он: Уран зургийн Академийн дайны зураачийн ангид суралцав. "Ханхүү Иван Грозный ба сурган хүмүүжүүлэгчид" зургаар дипломоо хамгаалжээ.

1914-1917 он: Дэлхийн дайнд сайн дураар оролцон тулалдаж, сэтгүүлүүдэд фронтын  таталбаруудаа нийтлүүлж байв. 

1918-1921 он: Сибирьт амьдрав. Уран зураг, таталбарын курс зохион байгуулж, хотын баяруудад чимэглэл хийдэг байв.

1923 он: Хувьсгалт Оросын зураачдын эвлэлд элсэн таталбар зургийн курс зохион байгуулж байлаа.

1941 он: Ленинградын бүслэлтээс нүүлгэн шилжүүлэгдэв. 

1942-1944 он: Москвад амьдрав. 

1946 он: "Пересвет Челубей хоёрын тулалдаан" зургаар Сталины шагнал хүртэв. 

1947 он: СССР-ын Уран зургийн академийн жинхэнэ гишүүн болоод И.Е.Репины нэрэмжит Ленинградын уран зураг, баримл, уран барилгын дээд сургуульд багшлав.

1953 он:  РСФСР-ын Ардын зураач цол хүртэв. 

1954 он: Насан эцэслэв. Санкт-Петербургийн Тихвины оршуулгын газрын урлагийн мастеруудын дунд нутаглуулагджээ.

М.ЦОГТ

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн бүх оронтой дипломат харилцаа тогтоолоо 23 цаг 11 мин Монгол-Японы харилцаа1990-1998 Өчигдөр 09 цаг 31 мин Улаанбаатар метро төслийн бараа, үйлчилгээг Их Британи улс нийлүүлнэ Өчигдөр 09 цаг 02 мин УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн 2025 оны хаврын ээлжит чуулганыг хааж хэлсэн үг Өчигдөр 08 цаг 54 мин Монгол Улсын төрийн далбааны өдөр тохиож байна Өчигдөр 08 цаг 44 мин Такамүра: Бидний хувьд үүрдийн дурсамж үлдээх аялал байлаа Өчигдөр 08 цаг 41 мин Ж.Золжаргал: Эдийн засгаа өсгөхийн тулд төсөв тэлэх биш хөрөнгө оруулалт, бизнесийг дэмжих хэрэгтэй Өчигдөр 08 цаг 33 мин Нэгдүгээр шинэ тойрог замын төслийг УИХ-д танилцууллаа Өчигдөр 08 цаг 29 мин Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагуудын утасны дугаар Өчигдөр 08 цаг 26 мин Улаанбаатарт өдөртөө 25 хэм дулаан Өчигдөр 08 цаг 22 мин Эзэн Хаан Нарүхито "Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зочиллоо Уржигдар 16 цаг 20 мин Төслийн нэгжүүдийн орон тоог 200-гаар багасгаж, 11.5 тэрбум төгрөг хэмнэнэ Уржигдар 16 цаг 16 мин Х.Булгантуяа: Чех Улс манай улсын “гуравдагч хөрш”, Европ дахь итгэлт түнш Уржигдар 16 цаг 13 мин Улсын Их Хурал өнгөрөгч долоо хоногт (2025.06.30-07.06) Уржигдар 16 цаг 06 мин Бүсчилсэн хөгжлийн болон Ёс зүйн дэд хорооны бүрэлдэхүүнийг хэлэлцэн дэмжлээ Уржигдар 15 цаг 49 мин Чех-Монголын парламентын бүлгийн дарга Станислав Берковецийг хүлээн авч уулзлаа Уржигдар 15 цаг 45 мин ӨБХ-ны даргад гишүүн О.Номинчимэгийн нэрийг дэвшүүлэв Уржигдар 13 цаг 32 мин УИХ-ын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг баталж, Байнгын хороодын бүрэлдэхүүнийг шинэчлэв Уржигдар 11 цаг 52 мин Г.Занданшатар: Үндэсний сэргэн мандлын шинэ давлагаа эрч хүчтэй эхэлсэн гэдэгт итгэж байна Уржигдар 11 цаг 30 мин Гандантэгчэнлин хийдийн төв талбайг байгалийн чулуун хавтангаар шинэчилжээ Уржигдар 11 цаг 17 мин
iИх уншсан
Эдийн засгийн форумд барьсан Хөгжлийн сайдын “бэлэг” Э.Батшугар: Хар жагсаалтыг халж, зээлдэгчийг онооны системээ... Эрчим хүчний эрх чөлөө Мотоциклийн спортын 70 жилийн ойд зориулсан улсын аваргын гу... Британид коронавирусний содон шинж тэмдэгтэй шинэ хувилбар т... Сэлбэ хотын орон сууцны төслийн тендерийг тав хуваан зарлала... Хятадад “iPhone” борлуулалт өсөж, Apple-ийн хувьцаа багахан ... Армени ШХАБ-ын гишүүн болох сонирхлоо илэрхийлэв Boom boom-гоо зүй дэлхийг эзэлж эхлэв Christie's дуудлага худалдаанд сүүлийн зуун жилийн ховор дар... Сонгинохайрханд эрэгтэй хүн хутгалуулсан хэрэгт холбогдуулан... Хөгжимчин Боб Дилан өөрийн зурсан зурагтай ном гаргана Тэтгэврийн зээлийн зохицуулалтыг цуцлав Сэлэнгэ мөрний түвшин нэмэгдэж, Ховд гол үерийн түвшинд хэвэ... Такамүра: Бидний хувьд үүрдийн дурсамж үлдээх аялал байлаа Ц.Дөчинесөнжил: Тэдний хүссэн үнээр газраа зарвал миний амьд... "Салхи Дамбий" МУГЖ цолоор энгэрээ мялаав Дайны дараах Монгол-Японы харилцааг хэвийн болгох хоёр талын... Ардчилсан хувьсгалын ойн баярыг улсын баяр наадамтай хамтатг... Ц.Төмөрбаатар: Аавынхаа араас Ардын жүжигчин болсондоо баярт...
Top