Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан "Цагаан алт" үндэсний хөдөлгөөн-ий хүрээнд төр, хувийн хэвшлийн зөвлөлдөх уулзалт Төрийн ордонд болж, салбарын санхүүжилт, бодлогын чиглэл, ноос ноолуур, арьс ширний салбарын хөгжлийн асуудлаар хэлэлцлээ. Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх уг уулзалтыг нээж хэлсэн үгэндээ "Мал аж ахуйн түүхий эдийг бүрэн боловсруулах нь эдийн засгийн хөгжилд чухал түлхэц үзүүлнэ" гэж онцлон тэмдэглэв.
Монгол Улс яагаад "Цагаан алт" хөдөлгөөнийг эхлүүлэв?
Монгол Улсад 60 гаруй сая малтай хэдий ч ноос, ноолуур, арьс ширний боловсруулалт хангалтгүй түвшинд байсаар байна. Тухайлбал, жилд 30 мянган тонн хонины ноос бэлтгэдэг ч 70 гаруй хувийг нь нэмүү өртөг шингээлгүй угаагаад экспортолдог. Хэрэв энэ түүхий эдийг дотооддоо бүрэн боловсруулбал салбарын орлого 2-3 дахин өсөж, иргэд, малчдын орлого нэмэгдэх боломжтой юм.
1990-ээд оны шилжилтийн үед мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн үйлдвэрлэл буурч, аж үйлдвэрийн салбар сулран, ноос ноолуур, арьс ширний боловсруулалт хязгаарлагдсан. Үүний улмаас Монгол Улс жил бүр 190 сая ам.долларын өртөгтэй арьс ширэн эдлэл, савхин гутал, ноос ноолууран бүтээгдэхүүнийг импортолж байна.
Хөдөлгөөний гол зорилтууд
"Цагаан алт" үндэсний хөдөлгөөн нь 4 жилийн хугацаанд ноос, ноолуур, арьс ширний боловсруулалтын түвшинг 2 дахин нэмэгдүүлэх зорилготой. Энэ хүрээнд:
- Үйлдвэрлэл, экспортыг 2-3 дахин нэмэгдүүлж, 8,000 гаруй ажлын байр бий болгох.
- 2.2 их наяд төгрөгийн өртөгтэй татвар, хөнгөлөлттэй зээл, санхүүжилтийн дэмжлэгийг аж ахуйн нэгжүүдэд олгох.
- Төрийн 12 байгууллага хамтран, 27 төрлийн арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж буй.
2025 онд гэхэд 800 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл олгож, зээлийн хүүгийн хөнгөлөлтөд зориулан 66 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт тусгасан. Өнгөрсөн нэг сарын хугацаанд 90 гаруй тэрбум төгрөгийн зээлийг ноос, ноолуур, арьс ширний зургаан аж ахуйн нэгжид олгохоор шийдвэрлээд байна.
Дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх боломж
Ноос, ноолуур, арьс ширний салбар нь зөвхөн дотоодын зах зээлд бус, дэлхийн хэмжээнд өрсөлдөхүйц байх ёстой. Одоогоор Монголын ноос ноолуурын бүтээгдэхүүн олон улсын зах зээлийн 3 хувийг эзэлдэг. Хэрэв хөдөлгөөнийг амжилттай хэрэгжүүлбэл энэ тоог 2 дахин нэмэгдүүлэх боломжтой.
Хөдөлгөөнийг хэрэгжүүлэх гол бодлогууд:
- "Эмээлт" аж үйлдвэрийн парк зэрэг бүсчилсэн хөгжлийн төслүүдийг эрчимжүүлэх.
- Ноос, ноолуурын нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний экспортыг өсгөх, шинэ зах зээлд нэвтрэх.
- Мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх, техник технологийн шинэчлэл хийх.
- Үйлдвэрүүдийг орчин үеийн дэд бүтцээр хангах, байгальд ээлтэй үйлдвэрлэлийг дэмжих.
Эдийн засгийн үр ашиг ба хүлээлт
"Цагаан алт" үндэсний хөдөлгөөн амжилттай хэрэгжсэн тохиолдолд:
- Ноос ноолууран бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 2 дахин нэмэгдэж, нийт экспортыг 3 дахин өсгөнө.
- Ажлын байр нэмэгдэж, малчид болон үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн орлого тогтмолжино.
- Монгол Улсын эдийн засгийн голлох салбарын нэгийг шинэ шатанд гаргана.
Монголчууд олон зуун жилийн турш мал аж ахуйн үйлдвэрлэлд түшиглэж ирсэн. Энэ өв уламжлалаа орчин үеийн эдийн засагтай уялдуулан хөгжүүлж чадвал Монгол Улс ноос, ноолуур, арьс ширний бүтээгдэхүүний дэлхийн зах зээлд гол тоглогчдын нэг болох бүрэн боломжтой.
