Иймэрхүү дүгнэлтийг үүнийг бичигч болон өөр хэн ч хийж болно. Харин хуулийн байгууллага, тэр дундаа шударга ёсны манаа болсон шүүх байгууллага “ийм юм шиг байна, тийм юм шиг байна” гэдэг байдлаар дүгнэлт хийж, шийдвэр гаргаж болдоггүй. Үг нэг бүр нь хуульд нийцэж, хөдөлшгүй нотлох баримтад үндэслэж байх ёстой гэсэн үг.
Өнөөдөр Нийслэлийн МАН-ын дарга асан Ц.Сандуй, түүний зөвлөх А.Ганбаатар нарын цагдан хорионы шүүх хурал болно. Шүүх хуралдаанаар Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарын цагдан хориог үргэлжлүүлэх эсэхийг хэлэлцэх юм байна.
Өнгөрөгч 2019 оны есдүгээр сарын 04-нд Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс тэднийг “Сонгууль, ард нийтийн санал асуулгад хууль бусаар нөлөөлөх, санал хураалтын дүнг буруу гаргах” (ЭХ-ийн 14.7) гэмт хэргийг үйлдэхээр бэлтгэсэн (хуулийн 14.9) гэм буруутай” хэмээн үзэж үзэж, тус бүр дөрвөн жилийн хорих ялыг нээлттэй хорих ангид эдлүүлэхээр шийдвэрлэсэн байдаг.
Гэвч шүүгдэгчдийн өмгөөлөгч нар шүүгдэгчдийг “гэм буруугүй” хэмээн давж заалдсанаар өнгөрөгч арванхоёрдугаар сарын 9-нд Нийслэлийн давж заалдах шатны шүүх маргааныг хянан хэлэлцээд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг мөрдөн байцаалтад (прокурорт) буцаажээ. Ингэхдээ тэдний цагдан хориог хэвээр үлдээсэн юм байна. Нийслэлийн прокурор тэдний цагдан хорионы хугацааг сунгуулахаар шүүхэд хүсэлт гаргаж, шүүх өнөөдөр уг асуудлыг хэлэлцэхээр товложээ.
Сануулахад, жил гаруйн өмнө (2019 оны нэгдүгээр сарын 29) МАН-ын дарга асан М.Энхболд “60 тэрбумын” гэх хэргээр УИХ-ын даргын суудлаас бууж, түүний “хамжигч, хатгагч” нар болох Ц.Сандуй, А.Ганбаатар шүүхийн хаалга татахад хүрсэн билээ. Нийслэлийн прокурорын газраас тэдэнд Эрүүгийн хуулийн /2002 он/ тугай ангийн 82.1-д заасан “төрийн эрх мэдлийг хууль бусаар авах хуйвалдаан зохион байгуулах” гэмт хэрэг үйлдсэн хэргээр яллах дүгнэлт үйлдэж шүүхэд шилжүүлсэн байна. Ингэхдээ хавтаст хэрэгт авагдсан шүүгдэгчдийн мэдүүлэг болон шүүх хуралд гэрчээр оролцсон Г.Доржзодов, УИХ-ын гишүүн асан Ц.Оюунгэрэл нарын мэдүүлэг, 2017 оны сонгуулийн өмнө олон нийтэд цацагдсан М.Энхболд, Ц.Сандуй, А.Ганбаатар, Г.Доржзодов нарын яриа бүхий аудио бичлэгийг нотлох баримт болгосон байна.
Сонирхолтой нь уг хэрэгт хамтран оролцсон Г.Доржзодов гэдэг хүн шүүх хуралд гэрчээр оролцсон бөгөөд прокурорын яллах дүгнэлтэд түүнийг “Хуйвалдаан зохион байгуулахад оролцсон этгээд гэмт үйлдэл эхлэхээс өмнө энэ тухай төрийн зохих байгууллага, албан тушаалтанд сайн дураараа мэдэгдсэн бол эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлнө" гэсэн хуулийн тайлбарыг үндэслэн яллагдагчаар татахаас татгалзжээ. Ингээд Г.Доржзодов гэрч болсон юм байна.
Хавтаст хэрэгт авагдсан мэдээллээр Г.Доржзодов нь “60 тэрбумын” гэх авилгын схемийг өөрийн гараар хийсэн болон Ц.Сандуй нар үүнийгээ өөрт нь зарахыг хүсэхэд зөвшөөрөөгүй гэдгээ, мөн уг хэрэгт гэрчээр асуугдсан М.Өлзий гэгч “Г.Доржзодов нь 2016 оны сонгуулийн өмнө М.Энхболд, Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарын яриа бүхий аудио бичлэгийг сайтад тавьж, "А.Ганбаатартай тооцоотой, ажлын хөлсөө авмаар байна" гэсэн, А.Ганбаатар нь Г.Доржзодовт 20 сая төгрөг гаргаж өгсөн” гэсэн байдаг.
Гэвч прокуророос ЭХ-ийн 82.1-ээр (Төрийн эрх мэдлийг хууль бусаар авах хуйвалдаан зохион байгуулах) зүйлчлэгдэж ирсэн хэргийн зүйлчлэлийг анхан шатны шүүх өөрчилж, Эрүүгийн хуулийн (2015) 14.7-оор (Сонгууль, ард нийтийн санал асуулгад хууль бусаар нөлөөлөх, санал хураалтын дүнг буруу гаргах) зүйлчилж, "Сонгууль, ард нийтийн санал асуулгад хууль бусаар нөлөөлөх, санал хураалтын дүнг буруу гаргах гэмт хэргийг үйлдэхэд бэлтгэсэн" (хуулийн 14.9) гэм буруутай хэмээн ял оногдуулсан байдаг.
Шүүхэд хуулийн зүйлчлэлийг өөрчлөх нэг л үндэслэл байдаг. Үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэмт хэрэгт тооцохгүй болсон, оногдуулах ялыг хөнгөрүүлсэн, гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн бол уг хуулийг сонгож хэрэглэдэг. Атал 2002 оны Эрүүгийн хуулийн 82.1 нь “Үндэсний аюулгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэг”, харин 2015 оны Эрүүгийн хуулийн 14.7 нь “хүний хувийн, улс төрийн эрх, эрх чөлөөний эсрэг гэмт хэрэг”-т тооцогддог байна. Тэгэхээр шүүх хоёр өөр гэмт хэргийг нэг гэмт хэрэгт тооцсон буюу хуулийг төсөөтэйгээр хэрэглэсэн гэсэн үг. Эрүүгийн хуулийг төсөөтэйгээр хэрэглэдэггүй. Хэрвээ өмнө нь гэмт хэрэгт тооцож байсан үйлдэл, эс үйлдэхүй нь өнөөдөр гэмт хэрэгт тооцогдохоо больсон бол шүүх хэргийг хэрэгсэхгүй болгох л үүрэгтэй.
Харин Давж заалдах шатны шүүх шүүгдэгчдийн өмгөөлөгч нарын гаргасан "шүүгдэгч нар гэм буруугүй" тухай гомдолд хууль зүйн дүгнэлт хийлгүйгээр Г.Доржзодовыг яллагдагчаар татахаас татгалзсан прокурорын үндэслэл, анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг хууль зүйн үндэслэлгүй хэмээн үзэж шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгосон ч хэргийг мөрдөн байцаалтад буцаасан юм байна.
Доржзодовын тухайд гэмт хэргийг зохион байгуулахад хамтран оролцсон этгээд гэмт үйлдэл эхлэхээс өмнө энэ тухай дураараа мэдүүлсэн байлаа ч Үндсэн хуулийн зарчим ёсоор гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн гэм буруу болон ял, хариуцлагаас чөлөөлөх эсэхийг зөвхөн шүүх шийдэх эрхтэй. Тиймээс прокурор шүүхийн эрх мэдлийг өмнөөс нь хэрэгжүүллээ гэж үзсэн хэрэг.
Сануулахад, Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарын гэм буруугийн асуудал нэг тусдаа, хэргийг шалгаж шийдвэрлэж байгаа хуулийн байгууллагуудын арга ажиллагаа бас тусдаа зүйл. Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарын хэргийг яллах, шүүн таслахдаа хуулийн байгууллагууд цөөнгүй алдаа, завхрал гаргасан юм байна. Бас нэлээдгүй яарч адгаж байгаа ч юм шиг байна.
Б.СЭМҮҮН
Сэтгэгдэл (3)