Сонгуулийн хууль өөрт ашигтай гэж бодсон эзэн рүүгээ сүүлээ дандаа шарваж байсныг өнгөрсөн УИХ-ын сонгуулийн жишээнүүд харуулж байна. Улс төрийн намуудын ой санамжаас гээгдсэн энэ гашуун баримтууд Сонгуулийн хуулийн өөрчлөлтийг хэзээ яаж хийх вэ гэдэг асуудлыг Үндсэн хуулиар зайшгүй зохицуулах ёстойг харуулж байх шиг.

Б.Хурцын өмгөөлөгч Ц.Батбаяр: Тагнан турших үйл ажиллагаа явагдаж байхад нэгнийгээ алгадлаа гэхэд тагнаж байгаа тагнуулын ажилтан нь гүйж ороод одоо боль гэж салгах ямар ч боломжгүй. Манай үйлчлүүлэгч нар зод, дарамтал гэсэн үүрэг даалгавар өгөөгүй. Энэ нь ямар нэг байдлаар нотлогдохгүй.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд “Энэ газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал, эко системийн өмнө ямар ч хууль бөхийх ёстой” гэдэг угаасаа ухвар мөчид зүйл. Хуулийн өмнө хүн бөхийнө үү гэхээс хууль хүний өмнө бөхийж болдоггүй. Хууль нь хэрвээ хүнийхээ эсрэг байна аа гэвэл хуулийг зөрчих биш засаад яв.

Юутай ч энэ өөрчлөлт тодотгол нь УИХ, Засгийн газрыг өнөөгийн байгаагаас нь илүү том хямралд орохоос сэргийлж чадсан гэж боддог. Энэ бол Энхбаяр бид хоёрын хамтын бүтээл, тухайн үеийн парламентийн нийт гишүүдийн оролцоо юм. Би энэ тухай урьд нь огт бичиж, нийтэд заралж байгаагүй, зөвхөн өөр дотроо л бахархаж байсан билээ. Сохор хүн дүйвээнээр, соотон нохой чимээнээр гэгчээр сонгуульд зориулж мушгин гуйвуулсан яриа хийрхэл дэлгэрсэнд олон түмэн ямар ач холбогдолтой болсныг нь ойлгосон юмгүйгээр автаад ирэхээр тэдэнд таалагдах гэсэн зүхэл хараал үерийн ус шиг. Олны энэ ойлголтгүй байдал түр зуурынх гэж бодож байна. Цагийн аяст хүмүүс ойлгоно. Тэр цагт Энхбаяр бид хоёрыг зөв алхам зөв цагт нь зоригтой хийжээ гэж үнэлэх болно.

Энэ нь Ерөнхийлөгчийн айлчлалын багийн бүрэлдэхүүнд Ерөнхий прокурор орсон явдал юм.

Одоогийн Үндсэн хуулийн 6.1 -д "Монгол улсад газар, түүний хэвлий, ой, ус, амьтан, ургамал болон байгалийн бусад баялаг гагцхүү ард түмний мэдэл, төрийн хамгаалалтад байна".

Улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ) нь ард түмнийхээ эмоцилог байдалтай шууд уялдаатай гэнэ. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн багасахын хэрээр олон түмний эмоцилог байдал ихсэж, харин өсөхөд нь буурдаг аж. Энэ баримтыг Швейцарийн сэтгэл судлаач Клаус Шерер судлан илрүүлжээ.

Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон гэж Дэлхийн соёлын өвд нүүдэлчин ахуйн хэд хэдэн зүйлийг бүртгүүлчихсэн ард түмэн байхад үүдээ хаагаад мөнгө нэхээд суучихдаг эргүү Монголоор ер нь яах ч билээ.

Монголчууд бид өөрсдөө энэ бие сэтгэлээрээ, улаан гараараа үндэсний аюулгүй байдлаа сүйтгэж байна! Нэг үгэндээ мөнгө олох гэж, гэдсээ тэжээх гэж ертөнцөөс заяасан газар нутаг, байгаль орчин, социализмын үед дөнгөн данган босгоод өгсөн нийслэл хотоо монголчууд өөрсдийгөө сөнөөж байна. Ерөнтцөд муухай харагдуулах бүх муу үйлийг монголчууд өөрсдөө хийж байна.

Одоогоос бараг нэг сарын өмнө Kincora Copper компани Өмнөговь аймаг дахь алт, зэсийн “Хүрэл үнэг” талбайдаа өрөмдлөг хийж эхэлсэн тухай Bloomberg-т мэдээлэв. Өрөмдлөгийн ажилд 6.25 сая ам.доллар зарцуулах бөгөөд эхний санхүүжилт нь ирэх нэг жилийн үйл ажиллагаа, 18 мянган метр хүртэлх гүний өрөмдлөгт зарцуулагдахад хангалттай гэж тус компанийн Ерөнхийлөгч Сэм Спринг онцолжээ.

Өнгөрсөн хавар Дорнод аймагт, хөдөө суманд нэгэн мянгат малчны хотонд арван хэдтэй жаахан хүү боож амиа хорлосон. Хаа байсан Өвөрхангайн тэр хүүхдийг зүүн хязгаарт бараг мэдээ ороогүй нялх байхад нь аваачсан байдаг. Хүү тэр айлын хотонд 10 жил амьдрахдаа сумын төв нэг ч орж үзээгүй, үргэлж морь малыг нь тэжээж, өглөөнөөс үдэш хүртэл хүнд хүчир ажил хийж, сэтгэл санааны маш их гутралд орсон байсныг өнгөрсөн хойно нь мэдсэн.

Төрийн төлөө төмсгөө хавдтал зүтгэсэн хэмээн ялархдаг хүн олон бий. Чамд хэрэгтэй учраас л тэгсэн бус уу? Чамд хэрэгтэй учраас л өвчтэй хүн эмчилж, ардын хүүхэд сурган хүмүүжүүлж, гудамжны хог цэвэрлэж, цэрэгт алба хааж, мал маллаж, будаа тариа тарьдаг. Цалин нь, орлого нь, нэр хүнд нь, хүлээн завшөөрүүлэх нь, бахархал нь гагцхүү ЧАМД л хэрэгтэй.

Хоёр сар гаруй шалгасных гэнэтийн учрал тохиолоор амиа алдав уу, гэмт хэргийн золиос болов уу? гэдгийг ялгаж салгаад, нэг мөр хэлчих хэрэгтэй. Гэмт хэргийн шинжтэй байгаад хэрэгтнийг илрүүлж чадаагүй байгаа бол тэрийгээ ч гэсэн хэлэх хэрэгтэй л дээ. Түүнээс биш дээрээс ямар “бошго” үзүүлэхийг хүлээгээд тэнгэр хараад суугаад байж болохгүй л дээ, цагдаагийн байгууллага.

Энэ бүхэн бас хүний өөрийн хөгжилтэй холбоотой. Боловсролын одоо байгаа тогтолцоо нь хүүхдийг сайн хүн болгохоос илүү мэдлэгтэй болгохыг зорьдог. Монголчуудад хамтрах, нийтийн сонирхлоо хамгаалах эрмэлзлэл бага.

Түүний өсний гол бай эхлээд Х.Баттулгад, дараа нь Н.Энхбаярт чиглэсэн харагдана. Өнөөдөр эрх барьж байгаа хүмүүстэй муудалцахгүйгээр зорилгодоо хүрэх зарчимтай юм уу, дараагийн удаад зажлах “закуска” юм болов уу? Энэ бол түүний л тактик, стратеги гуай байх.

УИХ-ын гишүүдийг тоог нэмэгдүүлснээр парламентын чадавх л сайжрах юм. Шийдвэр гаргахад оролцож байгаа хүний тоо нэмэгдэх тусам алдаа гаргах магадлал багасдаг. Гэтэл 76 гишүүнтэй одоогийн парламент 39 гишүүнээр ирц бүрдүүлээд, 20 хүний саналаар шийдвэр гаргачихаж байна шүү дээ.

Манайх шиг эдийн засаг буурай орнуудад хөгжлийн хамгийн том сорилт болоод буй авлигыг үндсэндээ хоёр төрлийн үзэгдэлд Фрэнсис Фукуяама хуваан тайлбарлажээ. 1. Рент (rent-seeking) 2. Клиентелизм (clientelism)

Ер нь "хөх монголчууд" болон тэднийг турхирдаг улстөрчдийн эх оронч үзэл нь мөнгөөр л хэмжигддэг юм! Мөнгийг нь төлчихвөл унасан нутаг, угаасан ус маань "дараагийн асуудал" болдог нь одоо хэнд ч нууц биш болжээ.

Үндэснийхээ их баяр наадмын энэ өдрүүдэд монголын залуу үеийнхэн түүхээрээ бахархаг, тэр бахархлын биет үлгэр жишээ нь миний нийтлэлийн энэ баатар болог гэж шийдлээ! Халхын голын дайны 80 жилийн ой зун-намар тохиох учраас угтуулаад энэ нийтлэлээ тавьж байна гээд уншигчид минь бас ойлгоopoй!

Ардууд үндэсний баяртаа цэнгэж байснаас бус ардын хувьсгал гэгч хуурамч ухуулгыг дотроо тоодоггүй билээ. Наадмаараа хурд, бяр, уран мэх, цэц мэргэнээ сорилцож явснаас бус аль нэг цус асгаруулсан ялалтыг магтан дуулж, улс төржих гэж цугларч байсангүй.