Бодоо, Данзан нарын хооронд эвлэршгүй дайсагнал байсан боловч үүнийг “хувьсгалт аллага” болтол нь дэвэргэсэн явдал мэдээж зөвлөлтүүд ба тэдний зөвлөлтжүүлэх бодлоготой холбоотой нь гарцаагүй. Аллагыг Ринчино, Баторун нар идэвхтэй зохион байгуулсан төдийгүй, Дотоодын хамгаалах газрын сургагч Сорокин хэмээгч орос Бодоог гардан байцааж, эрүүдэж байлаа. Ингээд 1920 онд байгуулагдсан Монгол ардын намын хоёр бүлгийн нэг Ардын нам улс төрийн тавцангаас арчигдлаа. Түшмэдийн нам нь Ноёдын намтай хамтарчээ. Ерөнхий сайд Дамдинбазар, дараа нь түүний орыг Цэрэндорж авлаа.

УИХ-ыг хугацаанаас нь өмнө тараах тогтоолын төслийг Ерөнхийлөгч УИХ-аар хэлэлцүүлээд шинээр сонгууль явуулахаас өөр гарц, гаргалгаа алга. Парламентын институцийг хамгаалахын тулд Ерөнхийлөгчийн хийж чадах ганц зүйл энэ л байна. 

Хэрэв МАН-аас татгалзах гишүүдийн тоо нэмэгдэх юм бол тэд бараг шинээр нам байгуулж ч мэднэ. Магадгүй парламентад бүлэгтэй болчих хэмжээнд ч хүрчих байх. Ингэвэл МАН жинхэнэ утгаараа хоёр тийш салж, Монголын улс төрд шинэ хуваагдал бодитоор бий болно.

Монгол улс стартапын экосистемийн хөгжилөөр дэлхийд 100 орноос 81-т жагсаж, мэдээллийн технологийн боловсролын салбарт нэг багшид ногдох оюутны тоо 4000 гэж гарчээ. Бас сонирхолтой нь Монголын эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдээс дижитал ур чадвараараа 10.9 хувиар өндөр гэнэ. Oxford Insight-н өнгөрсөн оны AI-н бэлэн байдлын индексээр манай улс 188 улсаас 98-т орсон нь 2023 оноос 11 байраар ахисан үзүүлэлт болжээ.

Хэдхэн сарын дотор л гэхэд Ерөнхий сайдаа буулгаад Ерөнхийлөгчийн тамгын дарга орыг нь авав. Тэрийгээ намын дарга болгоод цааш нь явуулах гэтэл УИХ-ын дарга нь хажуунаас нэрээ дэвшүүлээд гараад ирэв. Зөрүүлээд ЕС нь Их хурлын даргаа хүчтэй шүүмжилсэн гишүүнээ Хууль зүйн сайд болгож хариу барив. Яг л шанаадахаар нь мангасдаад, мангасдахаар нь элэгдээд, элэгдэхээр нь бөлдөгдөөд гэдэг шиг ана мана, ач тач үзэлцэх аж. Одоо яалцахыг би яахин мэдэх, тэнгэр л мэдэх!

Гарын үсэг цуглуулаад, тэрнийхээ дараа хэрэг үүсгүүлээд дуугүй болсонгүй. Хэд хэдэн хуулийн төсөл дээр суужээ. Боловсруулж байгаа хэд хэдэн төсөл “Ди парламент”-д орж. УИХ-ын тухай хуульд оруулах 3-4 өөрчлөлтийг санаачлаад боловсруулж.

1990 оноос өмнө бол хөөрхий, Жамбын Батмөнх гэдэг ганцхан хүнийг МАХН нэр дэвшүүлээд, тэгээд улсаараа баяр хөөртэйгээр очиж 100 хувийн саналаар ялуулдаг байлаа.

Тэрээр байгаль орчны идэвхтнүүдийг “бүх үхрийг алахыг хүсдэг” хэмээн дайрсан бөгөөд энэ нь баримт нотолгоогүй мэдэгдэл байлаа. Үхэр үнэхээр метан хий ялгаруулдаг ч зарим идэвхтнүүд хүмүүсийг махны хэрэглээгээ багасгахыг уриалснаас өөр юм байхгүй.

Зүүн Хүрээний Данзангийн бүлгийнхэн угийн эх оронч, үндэсний үзэлтнүүд байжээ. Тэд илүүтэй Богдод үнэнч байсан ба тусгаар тогтнолын төлөө юугаа ч үл хайрлах эрэлхэг зоригт эрс. Энэ бүлгийнхэн хэдийгээр бараг бүгдээрээ ард гаралтай боловч төрийн яамдын жижиг түшмэд. Догсом Зүүн Хүрээний бүлэг дотроо хамгийн боловсролтой нь байв. Магсаржав хурцын хүү, сүүлд нь өөрөө алдарт дуучин, хөгжмийн зохиолч болсон Дугаржав* болон Галсан, Тогтох, Даш, мөн Балсанов хэмээх буриад зэрэг хүмүүс, хожим Унгернтай нийлж гамин цэргийг устгахад онц гавьяа байгуулсан Баяр гүн, Сангийн сайд болж байсан Лувсанцэвээн нар ч энэ дугуйланд байсан.

Хот суурины хэт төвлөрөл, хөдөөгийн эзэнгүйжүүлэлт, хот дахь нийгмийн бухимдал, нийгмийн асуудал бол НҮБ-д тайлагнаад, дэлхийд зарлаад байхааргүй дотоодын асуудал юм. Дотоод бодлогын гэе дээ. Төрийн гол буруу нь 1990 оноос хойш иргэдээ хэт дур зоргоор нь байлгасны гай гэж би үздэг. Хэт дур зоргоор нь байлгасны гайгаар насанд хүрсэн, бараг бүгд эрүүл саруул, ажил хийх чадвартай 30%-иа ядуу гээд хүн амдаа тулгачихсан.

Эвэртэй, туурайтай гээд хэн нэг нь Үндсэн хууль зөрчөөд, УИХ-ын гишүүдийн бүрэн эрхэд халдаад, даргалаад, даам гараад байж болохгүй. Ийм хүн намын дарга болж гэмээн МАН-ын зовлон Монголын зовлонгоор л дуусах байх даа.   

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан “МАН-ын Бага хурлын гишүүдийг 20, 20-оор нь багцалж, хилсээр яллах ажил эхэлсэн, үүнийг би мэдээд Я.Содбаатартай утсаар ярьснаас хойш 20 минутын дараа АТГ хилсээр хэрэг нээх жагсаалтаа устгасан” хэмээн орон даяар, бүх хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр зарлалаа.

Ер нь манай парламентын гишүүд юун түрүүн Монголын харанхуй зах зээлд өөрийгөө яаж үр дүнтэй борлуулахыг тэргүүнд тавин популизм хийх дуртай. Иймээс гишүүн бүр сэнсаац тарихуйц ямар нэг сэдэв сонгон түүнээ хувьчилж авдаг. Нэг нь утаа, нөгөө нь түгжрэл, гурав дахь нь хорт хавдар, дөрөв дахь нь аль нэг уурхай гэх мэтийг сонгоод хэдийнээ эзэн суучихсан учир шинээр сонгогдсон нэг нь зах зээлийн хөдөлмөрийн хуваарьлалтыг хүндэтгэдэг ёс зүйтэй учир шинэ сэдвийн эрэлд хатна.

Уг нь манай уул уурхай 100 хол илүү жилийн түүхтэй. Гэхдээ яагаад ч юм бид үүнд нэг л ээнэгшиж чадахгүй явсаар өдийг хүрчээ. “Уул уурхай байгальд ээлгүй, тэр байтугай хортой” гэх мөртлөө улсаараа нөгөө хэдэн уурхайгаа л “тонож” амьдардаг.

2023 оны 5-р сарын 31-ны өдөр АНУ-ын NASA “1996-2023 оны хооронд болсон сансрын үл мэдэгдэх үзэгдлийн тухай” хэвлэлийн бага хурал хийжээ. Энэ хугацаанд мэргэжилтгүүд сансрын нийт 10 000 үл мэдэгдэх үзэгдлийг албан ёсоор бүртгэжээ. Эдүгээ АНУ-ын Засгийн газрын мэдэлд үл мэдэгдэх нисдэг биет 30 ширхэг , харь гаригийн 20 хүний цогцос байгааг тус улсын лабораторид судалсаар байгаа ажээ

Ерөнхий сайдын албаа өгч, хэсэг чимээ алдарсан Л.Оюун-Эрдэнийн тухай мэдээлэл амь орж, эргэн ирэлтээ үүгээр зарлах мэт. Тайзны цаана өрнөсөн улс төрийн үйл явдлууд эхнээсээ ил болов, өрнөлийг харах хүлээлт бий боллоо. 

Ай хөөрхийс өө! Амьдарсаар л бай! Аав чинь бүрлээч, ээж чинь ч бүрлээч, амь бөх яв! Аврал чинь аль эртний бурхан төдий Адисалж, сүсэлж яв!

Алдагдалгүй төсөв батлах “шоу” чинь ААН-үүдийн дансыг тэмтрэх сонголт болдог шүү.

Өнгөрсөн зун залуухан эмэгтэй олон хүний нүдэн дээр нөхрийнхөө гарт харгис хэрцгийгээр амиа алдсан. Тэр охин олон удаа хутгалуулж, “авраарай, туслаарай” хэмээн амь тэмцэн хашгирсан ч түүнийг хүрээлэн зогссон хүмүүсийн олонх нь гартаа байсан зүйлээ шидэж, дорвитой алхам хийхийн оронд гар утсаа гарган бичлэг хийж зогссон.

Төрийн булааж авсан Тавантолгойн 96 хувь нь ямархуу луйвар дээрэм, хэрүүл уруул, өвөр хоорондын дайсагнал болон хувирч байгааг ярих нь дэндүү илүүц, эрүүл хүн болгон мэдэж байгаа юмыг өвчтэй хүмүүсийн урдуур орж тайлбарлаад ч яах юм билээ.