x

А.Ундраа: Шинжлэх ухааны салбарын бүтцийг илүү оновчтой болгох ёстой

УИХ-ын гишүүн А.Ундраатай ярилцлаа.

-Шинжлэх ухааны салбарын ажилтнуудын анхдугаар их хурал болж, салбарын өнөөгийн болоод ирээдүйн өнгө төрхийг ярилцлаа. Эрдэмтэн хүний хувьд та Монголын шинжлэх ухааны салбарын хөгжлийг хэрхэн дүгнэж байна вэ?

-Шинжлэх ухааны салбарын ажилчдын анхдугаар их хурлаар ерөнхий болон салбар хуралдаанууд зохион байгуулж, олон асуудлыг ярилцлаа.

Өнөөгийн нөхцөл байдалд Монгол Улсын шинжлэх ухааны хөгжил салбар бүрээр харилцан адилгүй байна. Зарим салбарын хувьд дэлхий нийтийн хөгжилтэй мөр зэрэгцэж, магадгүй түүнээс ч илүү урагшилсан байх.

Тухайлбал, антропологи, археологи, геологийн шинжлэх ухааны чиглэлээр манай улс боломжийн түвшинд хүрсэн. Эдгээр чиглэлийн судалгаа шинжилгээний ажил чамлахааргүй түвшинд байгаа. Мөн хөдөө аж ахуй, уламжлалт мал аж ахуйн салбарын эдийн засагт оруулж буй хувь нэмрийг харахад сайн түвшинд байна. Ер нь, шинжлэх ухааны хөгжлийн одоогийн нөхцөл байдлыг хэтэрхий ерөнхийлж ярих нь зохимжгүй.

Учир нь, шинжлэх ухаан бол маш өргөн хүрээтэй ойлголт. Үүний илрэл Шинжлэх ухааны салбарын ажилтнуудын их хуралд оролцож байгаа эрдэмтдийн ажиллаж буй салбар маш өргөн хүрээтэй байгаагаас харагдана. Салбар бүрийн эрдэмтэд ингэж чуулж, шинжлэх ухааны талаар төрөөс баримтлах бодлого, хууль, эрх зүйн орчныг сайжруулахаар ярилцаж байгаа нь сайшаалтай.

-Хурлаар ажилтнуудын нийгмийн асуудал, төсөв санхүүд анхаарах шаардлагатай талаар нэлээд ярьсан. Та АНУ-ын судалгааны хүрээлэнд ажиллаж, Стэнфордын их сургуульд багшилж байсан учраас гаднын улсууд шинжлэх ухааны салбартаа хэрхэн анхаардгийг сайн мэдэх байх. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юү?

-Хурал, зөвлөгөөнийг өргөн хүрээнд явуулж, олон санал санаачилга гаргаж байгааг дэмжиж байна. Эрдэмтэд шинжлэх ухаанд асар их боломж байгаа хэр нь ашиглаж, эрчимтэй хөгжүүлж чадахгүй, төрөөс баримтлах бодлого нь хэрэгжихгүй, ажилчдын ажиллах орчин нөхцөл, хөдөлмөрийн үнэлгээ хангагдахгүй байгаа гэх мэт асуудлыг хөндөн ярьж байна. Энэ маш чухал асуудал.

Харин миний санаа зовж буй нэг асуудал байна. Юу вэ гэвэл их гоё агуулгатай хурал хийгээд өнгөрөх нэг хэрэг. Харин хэлсэн ярьснаа ажил хэрэг болгох нь л хамгийн чухал.

Өөрөөр хэлбэл, энэ мэт хурлаар битгий улс төрийн шоу хийгээд өнгөрөөсэй, ярьсан хэлсэн бүхнээ ажил хэрэг болгоосой гэж хүсэж байна. Үүнээс гадна салбарын бүтэц, барилга, тоног төхөөрөмжөөс гадна хүний нөөцийн бодлогод анхаарах нь чухал. Мөн гол хүчээ олон тийш сарниулах биш нөхцөл бололцоондоо тулгуурлаж, тэргүүлэх чиглэлүүдээ тодорхойлон түүндээ гол хүчээ зориулах шаардлагатай байна.

Би Ливерморийн үндэсний хүрээлэнд ажиллаж байсан. Энэ хүрээлэнгийн жилийн төсөв 2.2 тэрбум ам.доллар, нийт 8,000 орчим ажилтантай. Хүрээлэн дотор математик, хими, физик, биологи, биотехнологи, лазерын шинжлэх ухаан гээд олон салбарын хүмүүс хамтарч ажилладгаас салбар хоорондын уялдаа холбоог хангадаг нь харагддаг байсан.

Тиймээс бид одоо математик, физикийн гэх мэт хүрээлэнг тусад нь байлгах нь зөв үү гэдгийг бодох хэрэгтэй. Салбаруудаа нэгтгэж, хоорондын уялдаа холбоог сайжруулан ажиллах нь чухал алхмуудын нэг.

Өөрөөр хэлбэл, шинжлэх ухааны цогцолбор хүрээлэн байгуулснаар олон талын ашигтай. Жишээлбэл, “Тавантолгой түлш” компанийн түлшинд хими, физик, дулааны шинж чанар, агуулга гээд бүх талаас нь шалгаж үзэх бүх бололцоо манай эрдэмтдэд бий.

Эрдэмтдийн дүгнэлтэд үндэслэн цаашид боловсронгуй болгох арга замаа хайх ёстой гэж бодож байна. Ерөнхийдөө шинжлэх ухааны салбарын бүтцээ илүү оновчтой болгох шаардлага нэн тэргүүнд тулгамдаж байгаа юм.

-Шинжлэх ухааны салбарын хөгжилд төр засаг анхаарахгүй байгааг нэлээд хэдэн жил шүүмжиллээ. Харин энэ удаа төр засгийн удирдлагууд шинжлэх ухаанд хандах хандлагаа өөрчилж, илүү их анхаарахаа хэлж байна. Энэ салбарыг хөгжүүлэхийн тулд төр засгаас ямар бодлого баримтлах нь зөв бэ?

-Шинжлэх ухааныг хөгжүүлэхийн тулд бидний тууштай ажиллаж байгаа нэг зүйл нь томоохон их сургуулиудыг судалгааны чиглэл рүү хөтөлж байгаа. Стэнфордын их сургуулиар жишээлбэл бакалаврын түвшний оюутны тоо нийт оюутны 40 орчим хувь, үлдсэн нь магистр, докторын түвшний оюутнууд бий. Судалгааны сургууль учраас магистр, докторын түвшний оюутнууд олон байдаг.

Үүнээс гадна аж үйлдвэр, бизнес технологийг зөвхөн төрийн гэхгүй хувийн хэвшлүүдийн санхүүжилтийн механизмаар хөгжүүлдэг жишиг бий. Судалгааныхаа төсвийн нэлээд хувийг хувийн хэвшлийн эх үүсвэрээр бүрдүүлдэг гэж болно. Тиймээс шинжлэх ухааны судалгааг сайжруулъя гэвэл улсын төсвийг эрчимтэй нэмэгдүүлэхээс гадна хувийн хэвшлүүдийн хөрөнгө оруулалтыг татах шаардлагатай.

Үүн дээр сайн гэж хэлж болох жишээ олон бий. Харин хувийн хэвшлүүд судалгаанд зориулж хөрөнгө санхүүгээ гаргалаа гэхэд үүнийг нь төрөөс анхаарч, урамшуулал, татварын хөнгөлөлтийн механизм гэх мэтээр эргээд хувийн хэвшилдээ ашигтай байх боломжуудыг нээж өгөх хэрэгтэй байна. Зөвхөн улсын төсвөөр судалгаа явуулахад хүндрэлтэй.

-Та салбарын ойрын болон хэтийн төлөвт зохистой ямар шийдвэрүүд гараасай гэж бодож байгаа вэ?

-Олон хүн шинжлэх ухаан чухал гэдгийг сайн ойлгож байгаа. Их хурлыг “Хандлагаа өөрчилье” гэсэн уриан дор зохион байгуулсан. Энэ уриаг би улстөрчдөд зориулсан гэж ойлгож байна. Тэгэхээр улс төрийн шийдвэр гаргах түвшинд хандлагаа өөрчилж, бодитой, дорвитой ажил хийж чадах уу, үгүй гэдгийг харах нь зөв. Үг хэлэх нь нэг хэрэг. Үгээ үйлдлээр баталгаажуулах нь маш чухал.

МАН-ын 2016 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт шинжлэх ухаан, технологийн судалгаа, инновацид зарцуулах санхүүжилтийг тав дахин нэмэгдүүлнэ гэж заасан. Олон улсын жишгээр шинжлэх ухаанд улсын төсвийн хоёр хувь гаруйг нь зарцуулж байж тухайн улсын шинжлэх ухааныг дорвитой санхүүжилт авч байна гэж тооцдог.

Энэ үзүүлэлтэд хүрч чадсан уу, үгүй юү, 2020 оны улсын төсвийн төсөлд хэдэн хувийг шинжлэх ухаанд зориулахаар тусгасан байна вэ гэдгээс Засгийн газрын үг, үйлдэл хоёр нийцэж байгаа эсэх нь харагдах юм.

-Ярилцлагын сэдвээ өөрчилье. УИХ-ыг тараах бичигт 40 гаруй гишүүн гарын үсэг зурсан гэсэн мэдээлэл байгаа. Таны хувьд УИХ-ыг тараах санаачилгыг дэмжихгүй гэдгээ илэрхийлсэн. УИХ-ыг тараавал ямар нөхцөл байдал үүснэ гэж байгаа вэ?

-УИХ-ын ээлжит сонгууль хэдхэн сарын дараа болох учраас үүнээс өмнө ээлжит бус сонгууль явуулж эмх замбараагүй байдал үүсгэх нь зохимжгүй гэж үзэж байгаа. Тиймээс би УИХ-ыг тарааж ээлжит бус сонгууль явуулах асуудлыг дэмжихгүй.

Хэдхэн сарын дараа ард түмнээр дүнгээ тавиулах гэж байж, нийгэмд замбараагүй байдал үүсгэх хэрэггүй. Нөгөө талаар Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг ард нийтээс асууна гэж амласнаараа санал асуулгаа явуулах ёстой гэсэн байр суурьтай байна.

"Үндэсний шуудан" сонин

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
ЗГХЭГ-ын даргын хэлсэн ДОЛООН ХУДАЛ 4 цаг 32 мин НҮБ: Тогтвортой хөгжлийг хангах, эрүүл мэндийг дэмжихэд 11.3 сая ам.доллар зарцуулжээ 4 цаг 42 мин ЕБС-ийн сургалтын агуулгад амьтны хүрээлэн, музейн хөтөлбөрүүдийг оруулж байна 5 цаг 45 мин Ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлөөр 66.1 тэрбум төгрөг төвлөрүүлжээ 6 цаг 2 мин "Титаник” киноны Рөүзийн амийг аварсан тавцанг дуудлагаар худалджээ 6 цаг 2 мин Хотын төвийн зогсоолуудад 47,400 автомашин бүтэн өдрөөр байршдаг 6 цаг 10 мин Цусны хорт хавдрыг ялан дийлсэн Икээ Парисын Олимпод өрсөлдөнө 6 цаг 22 мин Ойрын хоёр хоногтоо нутгийн зүүн хэсгээр салхитай хүйтэн байна 6 цаг 36 мин Дотоодын цэрэг өндөр чадвартай хөдөлгөөнт хүчинтэй болно 6 цаг 39 мин Голомт банк “Их засаг” олон улсын их сургуультай хамтран ажиллана 6 цаг 52 мин Гамшгийн үеийн зарлан мэдээллийн дуут дохиотой дадлага сургуулилалт хийлээ 6 цаг 56 мин Зарлан мэдээллийн дохиогоор дадлага сургуулилалт хийлээ 7 цаг 9 мин Дөрөвдүгээр сард болох үндэсний бөхийн барилдааны хуваарь 7 цаг 45 мин Өнөөдөр 16:00 цагт орон даяар гамшгийн дохио дуугарна 9 цаг 59 мин Палестиныг дэмжигчид Пентагоны шефийн гэрийн урд өтгө бууц асгажээ 10 цаг 3 мин Чингэлэг чингэлгээр зөөсөн нүүрсний мөнгийг Сү.Батболдын "бохир" мөнгөөр дарах уу? 11 цаг 10 мин Ж.Чинбүрэн: Шалгалтын ажилд санаатай саад хийж буй албан тушаалтанд хууль заасан хариуцлага тооцно 12 цаг 7 мин Н.Учрал гишүүний эргэн ирэлт ба Эмийн жорын “цахимжилт” 12 цаг 41 мин Оросын ХАБА-ны тэргүүн Бортников: АНУ, Их Британи, Украин Москвагийн террорт хамаатай 13 цаг 34 мин ОРОС дахь АЛЛАГА 14 цаг 31 мин
iИх уншсан
Хуулиар засаглах биш, хуульчдаасаа хулгайлдаг ТӨР Найруулагч П.Лхагвадулам: Сэтгэлээс гардаггүй тийм л мэдрэмж... Богд хаант Монгол төрийг устгасан нь Д.Амгалан: Хувийн хэвшлийнхэн төрийн албан хаагчдыг цалинжуу... 10 хүн угаартаж нас барсан хэргийн мөрөөр... Авилгатай тэмцэх биш, тэмцдэг тогтолцоогоо нураасан найман ж... “Улаанбаатар-2024 гэрэл зургийн өдрүүд” нэгдсэн үзэсгэлэн зо... Ж.Бат-Эрдэнэ: Төмөр зам яагаад гацсан үнэнийг одоо хэлье С.Наранцогт: Ураны төсөл зогсоогүй, ажлууд хийгдэж байгаа Ардчилал бол эзлэх ёстой өндөрлөг биш, явах ёстой зам юм Буриад Монголын зарим түүх Олон Улсын Найрамдал цогцолборт Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих тан... Чингэлэг чингэлгээр зөөсөн нүүрсний мөнгийг Сү.Батболдын "бо... Н.Учрал гишүүний эргэн ирэлт ба Эмийн жорын “цахимжилт” ОРОС дахь АЛЛАГА Батсүмбэр сумын 100 жилийн ойн барилдаанд улсын заан Б.Серик... Дөрөвдүгээр сард ихэнх нутгаар салхи шуургатай, хүйтэн байх ... Эрчим хүчний шилжилт хийх өрхүүдийг сонгон шалгаруулж байна Маргаашнаас баруун, зүүн аймгуудад цасан шуурга шуурна Москвад болсон зэвсэгт халдлагын хариуцлагыг "Исламын улс" б...
Top