Гэрэл зургийг ikon.mn

Нэг.

МАН-ын Бага хурлын VIII хуралдаан болж, намын даргаа сонгов. УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгаланг Бага хурлын 275 гишүүн дэмжиж намын дарга болгожээ.  

Санал хураалт хоёр үе шаттай явагдсан бөгөөд эхний шатны санал хураалтад 428 гишүүн саналаа өгч Д.Амарбаясгалан 56, Г.Занданшатар 44 хувийн санал авсан юм байна.

Уг нь бол МАН-ын дүрэмд зааснаар "Намын Их хурлын чөлөөт цагт намын даргын орон гарвал Бага хурал хуралдаж, хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 2/3-ын санал авсан нэр дэвшигчийг намын даргаар сонгогсонд тооцно" гэжээ. Гэвч тооллогын комисс шинэ "дугуй" зохиогоод хоёр дахь шатны санал хураалтыг явуулсан. Ингэхдээ 50 хувийн саналд хүрээгүй Г.Занданшатарыг нэр дэвшигчээс хасаад ганц Д.Амарбаясгалан дээр санал хураалгасан. Хоёр дахь санал хураалтад 321 гишүүн санал өгснөөс 46 нь цагаан хуудсаар санал өгч, 275 гишүүн Д.Амарбаясгаланд санал өгснөөр 86 хувийн саналаар ялагч тодров. Өөрөөр хэлбэл, Д.Амарбаясгалан өөрөө өөртэйгээ өрсөлдөөд 86 хувийн санал авч. 

Үүнээс болоод ялагдагч тал тахимаа өгөхөөс татгалзав. Намын дүрэм зөрчсөн гэдэг үндэслэлээр. Анхнаасаа хоёр нэр дэвшигчтэй сонгууль дээр хоёр шатны сонгууль явуулна гэж юу байх вэ дээ. 

Эхний шатны сонгуульд 428 гишүүн санал өгснөөс Г.Занданшатар 44 хувийн санал авсан гэхээр 188 хүн түүнийг дэмжсэн байна. Хоёр дахь шатны өрсөлдөгчгүй сонгуулийг эсэргүүцэж 107 хүн заалыг орхисон. Үлдсэн 321-ээс 46 нь эсэргүүцлээ илэрхийлж, цагаан хуудсаар санал өгсөн. Хэрвээ тэд санал хураалтад оролцоогүй бол Д.Амарбаясгалан 100 хувийн саналаар МАН-ын дарга болох байв. Эхний шатанд Г.Занданшатарт санал өгсөн 188 төлөөлөгчөөс 35 нь хоёр дахь шатны санал хураалтад оролцож, Д.Амарбаясгаланг дэмжсэн байна. 

Хоёр үе шаттай сонгууль явдаг л даа. Гэхдээ нөхцөл нь өөр. Хэрвээ эхний шатны санал хураалтад гурав болон түүнээс дээш нэр дэвшигч өрсөлдсөн бол, тэгээд аль нэг нь дийлэнх олонхийн санал авч чадаагүй бол хамгийн өндөр санал авсан хоёр нэр дэвшигчээ үлдээгээд хооронд нь өрсөлдүүлдэг. Түүнээс биш нэр дэвшигч өөрөө өөртэйгөө өрсөлдөнө гэж хаа байх вэ. Ямар социализмын үе биш дээ. 1990 оноос өмнө бол хөөрхий, Жамбын Батмөнх гэдэг ганцхан хүнийг МАХН нэр дэвшүүлээд, тэгээд улсаараа гоёж гоодож, баяр ёслолын байдалтай очоод 100 хувийн саналаар ялуулдаг байлаа. Тэр үед ядахдаа одоогийнх шиг "цагаан хуудас" ч гэж байсангүй.  

МАН-ын Хяналтын хорооны дарга /УИХ-ын гишүүн/ Б.Баярбаатар "Хоёр үе шаттай сонгууль явуулахыг өөрсдөө зөвшөөрсөн" гэж ярьж байх шиг байна. Нэр дэвшигчид нь, эсвэл Бага хурал зөвшөөрсөн гээд дүрэм дүрэм биш болчихгүй. Намын дүрмийг намын Их хурлаар баталдаг. Тиймээс Бага хурлынхаа шийдвэрийг барьж яваад Дээд шүүх дээр очоод гацах уу, эсвэл Их хурал дээрээ авч ороод асуудлаа хагалах уу, аль нэг нь болох байх. Энд Д.Амарбаясгалан алтан цээжтэй, Г.Занданшатар мөнгөн бөгстэй байх ямар ч падгүй юм. Дүрэм бол дүрэм гэдгийг л МАН-ын гишүүд өөрсдөө санаж, сарвайж авах ёстой юм.

Хоёр.

Өмнөх Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ УИХ-аар дүнгээ тавиулж, ажлаа өгөхдөө "Намын даргаас огцрох өргөдлөө өгнө" гэж мэдэгдсэн. Өргөдлөө өгөхгүй байсаар Бага хурлыг хуралдуулсан. Эрхээ биш Бага хурал дээрээ өргөдлөө өгсөн, түүнийг нь Бага хурлын гишүүдээр хэлэлцүүлээгүй гэдгийг Бага хурлын гишүүд хэлж байгаа. Намын "тулхтай" гишүүн Ц.Нямдорж хүртэл хуралдааны маргааш нь сэрээд гэнэт "Дүрмийн бус сонгууль болчихлоо" гэж хөнжил дороосоо хашгирсан байна лээ. Сонгуулийн дүн гарсны дараа л гэнэт сэхээрсэн нь ганц нэгээр ч тогтоогүй байх.

Учир нь намын дүрэмд "Намын даргын орон гарсан бол..." гэж байгаа. Түүнээс биш "Өргөдлөө өгсөн бол..." гэдэг үг, утга санаа байхгүй. "Орон гарсан" гэдэг нь өвчний учир чөлөөлсөн, хариуцлага тооцож огцруулсан, эсвэл нас барсан тохиолдолд гэсэн үг. Харин Бага хурал Л.Оюун-Эрдэнийн огцрох өргөдлийг хэлэлцээгүй. Тодруулбал, хуралдаан даргалагч Ж.Бат-Эрдэнэ, Хяналтын хорооны дарга Б.Батбаатар нар хэлэлцүүлээгүй. Бага хурлын төлөөлөгчид "Шүүх дээр очоод маргаан гарах вий, эхлээд Л.Оюун-Эрдэнэ даргын өргөдлийг хэлэлцье" гэхэд Б.Батбаатар нь "Асуудал гарахгүй, би хариуцна" гэсэн байгаа юм. Дахиад дүрэм зөрчигдсөн. Өмнөх даргаа чөлөөлөлгүйгээр дараачийн даргаа сонгоод, томилоод явчихсан.   

Гэвч энэ нөхцөл байдлыг үл харгалзан Хамтарсан Засгийн газарт орсон хоёр намын /ХҮН, ИЗБНН/ дарга Д.Амарбаясгаланг МАН-ын дарга болсонд нь баяр хүргэж, мэндчилгээ илгээжээ. Уг нь нөгөө талд танхимын тэргүүн нь өрсөлдөөд, тахимаа өгөхгүй гүрийж байгаа шүү дээ. "Юутай гэж тэр вэ" гэгчээр БНН-ын дарга Б.Жаргалсайхан хүртэл баяр хүргэж, амжилт хүссэн ч байх шиг. За энэ ч дүүрч, жинхэнээсээ "олон урьгалч" байдал юм биз. 

Гурав.

Харин МАН-ын даргын сонгуулийн маргааш АН-ын Улс төрийн зөвлөл хуралдаад УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан, Ерөнхий сайд Г.Занданшатар нарт шаардлага хүргүүлжээ. "Эрх баригч намын дотоод зөрчил нь УИХ, Засгийн газар хоорондын зөрчил болон даамжирч, үүний улмаас парламентаар хэлэлцэх ёстой ирэх оны төсөв эзэнгүй болох, улс орны эрх ашиг хохирох бодит аюул тулгарч байгаа тул албан ёсны намын даргатай болох хүртлээ 2026 оны төсвийн төслийг татаж авах, хойшлуулахыг" Ерөнхий сайдаас шаардсан байна.

Мөн Хууль зүйн сайд асан, УИХ-ын гишүүн Х Б.Энхбаярын хийсэн мэдэгдэл, УИХ-ын даргын нэр холбогдсон авилга, албан тушаалын гэмт хэргийг хууль, шүүхийн байгууллагаар эцэслэн шийдвэрлэх хүртэл Д.Амарбаясгалан гэдэг хүн УИХ-ын чуулганы хуралдааныг удирдах ёс суртахууны эрхгүй гэжээ.

Энэ бол АН-ын Улс төрийн зөвлөлөөс гаргасан шийдвэр. Парламентын сөрөг хүчний зүгээс хийх ёстой зүй ёсны алхам, тавих ёстой шаардлага. Хуулийн дор байх, хууль, шүүхийн өмнө ижил тэгш байх, ёс зүй, дүрмээ баримтлахыг эрх барьж байгаа нам, түүний удирдлагаас шаардах нь зүйн хэрэг. Түүнээс биш "Д.Амарбаясгалан гэдэг хүн МАН-ын дарга биш шүү, болохгүй шүү" гэдэг нэг ч үг, өгүүлбэр байхгүй. Дотоодынхоо улс төрийг давчихаад, хууль, шүүхээр асуудлаа шийдүүлчихээд төрийн ажил яриарай л гэсэн байна. Үүнд ямар буруу байна? Парламентын сөрөг хүчин ийм үед үгээ хэлэхгүй бол өөр хэн, хэдийд хэлэх вэ?

Ердөө сарын өмнө АН-ын даргын сонгууль болоход намын даргад нэр дэвшигчдийг манай хэвлэлийнхэн, МАН-ынхан ёстой нэг "цус шүүртэл" нь нүдэцгээсэн дээ. Зүгээр л сөрөг хүчний тэргүүн шүү дээ. Гэтэл өнөөдөр эрх баригч намын тухай, намын даргын тухай, ирээдүйн Ерөнхий сайдын тухай яригдаж байна. Энэ байтугай шүүлгэх ёстой юм.

Б.СЭМҮҮН