Өнгөрсөн долоо хоногт Олон улсын валютын сан (ОУВС) Пакистан улсад нэг тэрбум ам.долларын санхүүжилт баталсан нь Энэтхэгийн хурц шүүмжлэлтэй тулгарлаа. Цөмийн зэвсэгтэй хөрш хоёр орны харилцаа хурцадсан үед АНУ тэргүүлсэн гэнэтийн гал зогсоох шийдвэр гарсан юм.
Энэтхэгийн эсэргүүцэл үл харгалзан ОУВС-ийн захирлуудын зөвлөл долоон тэрбум ам.долларын зээлийн хоёр дахь хэсгийг баталжээ. Тэд Пакистаны эдийн засаг сэргэлт үзүүлж буйг, тус улс хөтөлбөрөө үр дүнтэй хэрэгжүүлж буйг онцолсон байна. Мөн уур амьсгалын өөрчлөлт, байгалийн гамшигт тэсвэртэй эдийн засаг бүрдүүлэхэд дэмжлэг үзүүлж, ирээдүйд 1.4 тэрбум ам.долларын нэмэлт санхүүжилт олгоно хэмээв.
Энэтхэг хүчтэй мэдэгдэл гаргаж, хоёр гол шалтгаанаар зээлийг шүүмжилсэн. Нэгдүгээрт, Пакистан реформ хийх амлалтаа байнга зөрчдөг тул ийм тусламжууд үр нөлөөгүй гэж үзсэн. Хоёрдугаарт, санхүүжилтийг хил дамнасан терроризмыг дэмжихэд ашиглаж болзошгүйг анхааруулжээ. Тэдний үзэж байгаагаар энэ нь “ОУВС болон түүний доноруудын нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлж, дэлхийн үнэт зүйлсийг доромжилж байна”. Пакистан энэ зэмлэлийг олон удаа няцааж ирсэн.
ОУВС Энэтхэгийн байр суурийн талаар BBC-д тайлбар өгөөгүй байна.
Пакистаны зарим шинжээч ч мөн Энэтхэгийн анхны шүүмжлэлд үндэслэл бий гэж үзэж байна. 1958 оноос хойш Пакистан нийт 24 удаа ОУВС-гаас тусламж авсан ч бодит реформ хийгээгүй хэвээр байна. АНУ дахь Пакистаны элчин сайд асан Хуссейн Хаккани “ОУВС-д хандах нь эрчимт эмчилгээний тасагт дахин дахин очихтой адил. Ингэж олон удаа тусламж гуйна гэдэг нь гүн гүнзгий бүтцийн асуудал байгаа гэсэн үг” хэмээн хэлсэн байна.
Энэтхэг нь ОУВС-ийн захирлуудын зөвлөлд багтдаг ч саналын эрх нь хязгаарлагдмал. Энэтхэг нь Шри Ланка, Бангладеш, Бутантай хамт нэг бүлгийг төлөөлдөг бол Пакистан Төв Азийн бүлэгт харьяалагддаг ба Иранаар төлөөлүүлдэг.
ОУВС-ийн саналаар шийдвэр гаргах тогтолцоо нь “нэг улс – нэг санал” зарчим дээр бус, тухайн улсын эдийн засгийн хэмжээ, санхүүгийн хувь нэмрээс хамаардаг. Энэ нь хөгжингүй орнуудыг илүүд үздэг хэмээн шүүмжлэлд өртөж ирсэн. Жишээлбэл, АНУ хамгийн их саналын эрхтэй (16.49 хувь), харин Энэтхэгийн эрх ердөө 2.6 хувь юм.
Мөн саналаа эсэргүүцэх боломжгүй – зөвхөн дэмжих эсвэл түдгэлзэх сонголттой. Бүх шийдвэрийг “консенсус” буюу зөвшилцлөөр гаргадаг нь хүчирхэг гишүүдийн нөлөөллийг нэмэгдүүлж байгааг шинжээчид онцолж байна.
2023 оны G20-ийн даргалагч орноор ажиллах үедээ Энэтхэг энэ тэнцвэргүй байдлыг засах, ядуу орны төлөөллийг нэмэгдүүлэх саналыг дэвшүүлсэн. Гэвч уг реформыг хэрэгжүүлэхэд ахиц гараагүй хэвээр байна.
Нөгөө талаас, сүүлийн жилүүдэд ОУВС өөрийн дүрмээ зөрчин байж Украинд дайны үед 15.6 тэрбум ам.долларын зээл олгосон тул, одоо Пакистантай холбоотойгоор “дайны бүс” гэдэг шалтаг хэрэглэж чадахгүй гэж Observer Research Foundation-ийн шинжээч Михир Шарма хэлжээ.
Хэрэв Энэтхэг үнэхээр терроризмыг санхүүжүүлэх асуудлыг шийдэхийг хүсэж байгаа бол илүү оновчтой талбар нь НҮБ-ын дэргэдэх FATF буюу Мөнгө угаахтай тэмцэх санхүүгийн ажлын хэсэг юм гэж Хаккани зөвлөжээ. Энэ байгууллага нь терроризмтай холбоотой улсуудыг “саарал” эсвэл “хар” жагсаалтад оруулж, ОУВС болон Дэлхийн банк зэрэг байгууллагаас санхүүжилт авахад нь хориг тавьдаг. Пакистан 2022 онд уг саарал жагсаалтаас хасагдсан.
Мөн ОУВС-ийн бүтэц, вето эрхийн талаар Энэтхэг дуугарч байгаа ч энэ нь өөрт нь ашигтай эсэх нь эргэлзээтэй. Шинжээчид “ийм реформ хийгдвэл Дэлхийн өмнөд хэсгийн нэрийн өмнөөс Бээжин илүү их нөлөөтэй болно” гэж үзэж байна. Учир нь Хятад улс олон улсын байгууллагуудад Энэтхэгийн эсрэг саналаа ашиглаж ирсэн түүхтэй. Жишээлбэл, Азийн хөгжлийн банкнаас Энэтхэгийн Аруначал Прадеш мужид хэрэгжүүлэх төслийг Бээжин хилийн маргааны үндэслэлээр хориглосон тохиолдол бий.
Эх сурвалж: BBC
