Дэлхийн хоолны хорхойтнууд Дөрөвдүгээр сарын 5-ны өдрийг Шөлний өдөр хэмээн тэмдэглэдэг.
Энэ гайхалтай хоолыг хэн хэзээ зохиосныг хэн ч мэдэхгүй. Эхлээд шөл хийх сав суулга байгаагүй учраас чанамал шиг л нунтагласан үрээр бантан шигхоол хийдэг байсан гэж эрдэмтэн мэргэд төсөөлж байгаа.
Шөл нь өнөөдрийн ойлголтоор өдөр тутмын хоол болсон ба хүн ваар бэлтгэж сурсан таван зууны өмнөөс л шөл чанах сав суулгатай болжээ.
Европ, Орост шөл XVIII зуунаас тархжээ.
“Суп” буюу шөл гэсэн үг Петр хааны үед дэлгэрсэн бөгөөд өмнө нь шингэн хоолыг бантан гэх утгаар хэлдэг байж. Эрт дээр цагт мах, загас, ногооны тунгалаг шөлийг хандмал гэдэг байсан түүхтэй.
Шөл гэх нэгдүгээр хоол нь өдөр тутмын хоолны чухал хэсэг ба эрүүл организмын баталгаа юм. Азид бол шөл арай эрт цагийнх. Хятадаас тархжээ. Гэхдээ Монголд ер нь нүүдэлчид мах их чанах учир шөл эртнээс үүдэлтэй гэж болно. Харин шөлөө хэрхэн хачирлаж байсан нь тодорхойгүй.
Улс орнуудад үндэсний шөлнүүд гэж бий. Англид тэр нь үхрийн годонгийн шөл, Америкт бол хясааны шөл юм. Германд өтгөн шөл чанан түүндээ зайдас хиам буурцаг, ногоо нэмдэг. Утсан махтай шөлийг Испанийн Андалузид гаспаччо гэдэг ба тиймэрхүү шөл Данид бий. Францад сонгинын битүү шөл, Энэтхэгт карритай тахианы махан шөл, Унгарт гуляш шөл, Гүржид харчо шөл, Японд мисо шөл, Украин ба Орост борщ, щи шөл ихээхэн алдартай.
Азийн шөлнүүд нь голдуу лапша юм.
Сонирхолтой баримтууд:
- "Суп" - soupe – гэсэн франц үг нь латин үндэстэй “талх дүрсэн ханд” гэсэн утгатай. Мах, загас, мөөг, ногоо, будааны чанамал хоолыг шөл гэнэ.
- Эрдэмтэд анхны шөлийг усны үхрийн махаар МЭӨ 6000 жилийн өмнө чансан гэжээ.
- Хятадын он дарааллын бичигт хоолны жорын номны тухай мөн тэнд нэг бүлгийг нь шөлөнд зориулсан байгааг бичжээ. Тэр баримт нь МЭӨ 4700 оных ажээ.
- Орчин цагийн гэх жоронд таарахаар чанагдсан анхны шөл МЭӨ Нэгдүгээр зууны орчим Азид гарч иржээ.
- Орост жилдээ 30 тэрбум порцийн шөл чанадаг ба шөлний хэрэглээгээр оросууд дэлхийн хоёрт бичигджээ. Тэргүүн байрыг нь хятадууд авсан байгаа. Оросын шөлний 90 хувийг гэртээ бэлтгэдэг статистиктай.
Шөлний үндсэн төрлийг ингэж ангилдаг:
- Халуун ба хүйтэн шөл;
- Илчлэгээр нь хөнгөн, өег;
- Бүтцээр нь ногооны ба махтай шөл;
- Бэлтгэх техникээр нь чанамал ба түүхий; зутан; амт оруулах эсвэл өтгөрүүлсэн;
- Амтаар нь давстай, дундын, амттан гэж ялгадаг байна.
Дэлхийн хэмжээгээр ойролцоогоор 150 мянга гаруй төрлийн шөл байдаг ба төрөл бүр нь өөрийн хувилбаруудтай юм.
М.ЦОГТ