x

Сонгуулийн тойргийг хэрхэн хуваарилах вэ?

УИХ-ын өнөөдрийн чуулганаар УИХ-ын сонгуулийн тухай хуулийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийнэ. Өмнө бичсэнчлэн том 26 буюу томсгосон мажоритари тогтолцоог МАН сонгоод байгаа. Өчигдөр МАН-ын бүлэг болон хуулийн төслийн ажлын хэсгийнхэн нэлээд орой болтол сууж, олонхи нь санал нэгдсэн юм байна. Том 26 буюу томсгосон мажоритари тогтолцоог Монгол Улс өмнө нь 2008 оны сонгуулиар нэг удаа туршаад үзчихсэн учраас сайн, мууг нь мэднэ. Тэгэхээр нэгэнтээ явчихсан асуудлын араас хөөцөлдөх биш, харин угтаж ярих ёстой бас нэг асуудал байна.

Одоогийн жижиг 76-г бодвол аймаг дотроо тойрогт хуваагдахгүй, аймаг бүхэлдээ нэг тойрог болж байгаа учраас нэр дэвшигчид өмнөхөөсөө даруй 2-3 дахин олон хүний саналаар УИХ-д сонгогдоно. Энэ утгаараа нэр дэвшигчид тавигдах шалгуур арай жаахан өндөрсөх юм даа. Мөн сонгогчийн тоо олон учраас жижиг 76-гаа бодвол мөнгөний нөлөөлөл багатай гэж үздэг. Нэг тойрог дээр олон нэр дэвшигч гарахаар жижиг намуудын хувьд “шаансгүй”, гурав дахь хүчин, жижиг намуудыг шахах гэсэн бодлого гэж шүүмжлэх хүмүүс байгаа ч энэ бол нэгдүгээр асуудал биш.

Хамгийн гол нь тойрог хуваах асуудал. Мажоритари тогтолцооны үед тогтолцооноосоо илүү түүнийг хуваарилж байгаа байдал нь асуудал дагуулдаг. Тойргийг газар нутагт түшиглэж байгуулах уу, хүн амд нь түшиглэж байгуулах уу? гэдэг асуудал.

Өнгөрсөн хорь гаруй жил, долоон удаагийн сонгуулиар бид дан ганц газар нутагт түшиглэж сонгуулийн тойргоо байгуулж ирсэн. Нэг нэр дэвшигч сонгуулийн сурталчилгааны хугацаанд хэдэн сумдаар явж, хэдэн хүнтэй уулзаж чадах вэ? гэж тооцоолоод, СЕХ түүнийг нь тооны машинд хийж үзээд нэг аймгийг 2-4 хувааж сонгууль явуулдаг байв. Орон нутагт шүү дээ.

Үр дүнд нь нийслэлд 6 тойрог, орон нутагт 20 тойрог оногдож байв, 2008 оны сонгуулиар. Харин мандатын тоо нийслэлд 14, орон нутагт 62 байж. Гэтэл нийт сонгогчдын 50 хувь нь нийслэлд амьдардаг. Хүн амаа дагаад асуудал бэрхшээл ч нийслэлд хамгийн их. Гэтэл тэднийг төлөөлж байгаа төлөөлөгч нь 14-хөн.

Үүнээс болоод “Яагаад миний өгсөн санал хөдөөгийн нэг сонгогчийн өгсөн саналаас 2 дахин бага жин дарж байгаа юм бэ” гэдэг асуудал гардаг. Тухайлбал Сонгинохайрхан дүүрэг 2008 оны сонгуулиар 180 мянган сонгогчтой, 3 мандаттай байхад, Төв аймаг 60 мянган сонгогчтой хоёр мандаттай  байх жишээтэй. Баянзүрх дүүрэг мөн 200 мянган сонгогчтой, мөн 3 мандаттай байв. Үүнээс болоод парламент дээр төсөв хэлэлцэхэд нийслэлчүүд байнга орхигддог байв. Сая хүнтэй нийслэлийнхээ цэвэрлэх байгууламжийг 10 жил шийдээгүй явж байхад орон нутагт 500 хүнтэй сум суурин луу эрчим хүчний шугам татаж, засмал зам тавьдаг. Үүнийг орон нутгаас сонгогдсон 62 гишүүн олны хүчээр шийддэг гэсэн үг. Үүнийг л төсвийн үрэлгэн байдал гээд байгаа юм.

Гэтэл хэрвээ хүн амд нь түшиглэж сонгуулийн тойргийг байгуулна гэвэл нэг талаасаа шударга мэт харагдах авч дахиад нөгөө төсвийн асуудал дээр бэрхшээл үүсдэг. Парламентын талаас илүү нь нийслэлээс сонгогдсон /Улаанбаатар хот сая сонгогчтой/ тохиолдолд нөгөө орон нутгийн хөгжил, хөрөнгө оруулалтын асуудлыг хэн ярих вэ? Тиймээс энэ хоёрын алтан дунджийг барьж тойргийг байгуулах нь үе үеийн парламентын шаардлага байсан. Нийслэлийн нэг сонгогчийн санал орон нутгийн нэг сонгогчийн саналаас 2 дахин бага биш, ядаж 1,5 дахин бага жин дардаг байя гэж. Нийслэлийн мандатын тоог нь ядаж 50 хувиар нэмэгдүүлээд 20-22 орчим болгоё гэсэн үг л дээ.

2008 оны сонгуулийн өмнө Сонгуулийн хуулийг батлахдаа ч мөн энэ асуудлыг тавиад АН /цөөнх байхда/ тавиад, МАН олонхи байсан учраас хүлээж аваагүй. МАН-ын хувьд хамгийн найдвартай сонгогдох хөрс нь орон нутаг байдаг учраас орон нутгийн мандатын тоог аль болох олон байлгахын төлөө явдаг. Харин АН-ын хувьд нийслэлд илүү “шанстай” гэж хардаг боловч мандатынхаа тоог нэмж чаддаггүй. Эхнээсээ орон нутгийн мандат олон, орон нутгаас сонгогдсон гишүүд нь парламент дотор олонхи учраас хэн ч мандатын тоогоо бууруулахыг хүсдэггүй.    

Тэгэхээр өнөөдрийн хувьд Сонгуулийн хууль, тогтолцооны талаар ийм, тийм гэж ярих нь угаасаа оройтсон асуудал. МАН шийдвэрээ нэгэнт гаргасан. Харин түүний дараа тойрог хуваах асуудал дээр улс төрийн намууд, сөрөг хүчнүүдийн анхаарал, оролцоо илүү хэрэгтэй байж магадгүй. Одоогийн нөхцөлд МАН-тай өрсөлдөх үлдсэн ганц арга нь энэ байж мэднэ.

Б.СЭМҮҮН

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

Сэтгэгдэл (2)

  • Зочин (203.91.115.53)
    Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр нөхцөл байдал өөрчлөгдсөн шүү. Луйварчдад УИХ сонин биш ЗГ сонин байх болсон шүү гэдгийг хаа хаанаа тоцох байлгүй дээ.
    2019 оны 12 сарын 21 | Хариулах
  • Зочин (64.119.22.100)
    48 28 аар хуваана. хун ихтэй 8 аймаг 3 мандата 12 аймаг 2 мандаттай байна шуу
    2019 оны 12 сарын 20 | Хариулах
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн бүх оронтой дипломат харилцаа тогтоолоо 23 цаг 22 мин Монгол-Японы харилцаа1990-1998 Өчигдөр 09 цаг 31 мин Улаанбаатар метро төслийн бараа, үйлчилгээг Их Британи улс нийлүүлнэ Өчигдөр 09 цаг 02 мин УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн 2025 оны хаврын ээлжит чуулганыг хааж хэлсэн үг Өчигдөр 08 цаг 54 мин Монгол Улсын төрийн далбааны өдөр тохиож байна Өчигдөр 08 цаг 44 мин Такамүра: Бидний хувьд үүрдийн дурсамж үлдээх аялал байлаа Өчигдөр 08 цаг 41 мин Ж.Золжаргал: Эдийн засгаа өсгөхийн тулд төсөв тэлэх биш хөрөнгө оруулалт, бизнесийг дэмжих хэрэгтэй Өчигдөр 08 цаг 33 мин Нэгдүгээр шинэ тойрог замын төслийг УИХ-д танилцууллаа Өчигдөр 08 цаг 29 мин Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагуудын утасны дугаар Өчигдөр 08 цаг 26 мин Улаанбаатарт өдөртөө 25 хэм дулаан Өчигдөр 08 цаг 22 мин Эзэн Хаан Нарүхито "Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зочиллоо Уржигдар 16 цаг 20 мин Төслийн нэгжүүдийн орон тоог 200-гаар багасгаж, 11.5 тэрбум төгрөг хэмнэнэ Уржигдар 16 цаг 16 мин Х.Булгантуяа: Чех Улс манай улсын “гуравдагч хөрш”, Европ дахь итгэлт түнш Уржигдар 16 цаг 13 мин Улсын Их Хурал өнгөрөгч долоо хоногт (2025.06.30-07.06) Уржигдар 16 цаг 06 мин Бүсчилсэн хөгжлийн болон Ёс зүйн дэд хорооны бүрэлдэхүүнийг хэлэлцэн дэмжлээ Уржигдар 15 цаг 49 мин Чех-Монголын парламентын бүлгийн дарга Станислав Берковецийг хүлээн авч уулзлаа Уржигдар 15 цаг 45 мин ӨБХ-ны даргад гишүүн О.Номинчимэгийн нэрийг дэвшүүлэв Уржигдар 13 цаг 32 мин УИХ-ын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг баталж, Байнгын хороодын бүрэлдэхүүнийг шинэчлэв Уржигдар 11 цаг 52 мин Г.Занданшатар: Үндэсний сэргэн мандлын шинэ давлагаа эрч хүчтэй эхэлсэн гэдэгт итгэж байна Уржигдар 11 цаг 30 мин Гандантэгчэнлин хийдийн төв талбайг байгалийн чулуун хавтангаар шинэчилжээ Уржигдар 11 цаг 17 мин
iИх уншсан
Эдийн засгийн форумд барьсан Хөгжлийн сайдын “бэлэг” Э.Батшугар: Хар жагсаалтыг халж, зээлдэгчийг онооны системээ... Эрчим хүчний эрх чөлөө Мотоциклийн спортын 70 жилийн ойд зориулсан улсын аваргын гу... Британид коронавирусний содон шинж тэмдэгтэй шинэ хувилбар т... Сэлбэ хотын орон сууцны төслийн тендерийг тав хуваан зарлала... Хятадад “iPhone” борлуулалт өсөж, Apple-ийн хувьцаа багахан ... Армени ШХАБ-ын гишүүн болох сонирхлоо илэрхийлэв Boom boom-гоо зүй дэлхийг эзэлж эхлэв Christie's дуудлага худалдаанд сүүлийн зуун жилийн ховор дар... Сонгинохайрханд эрэгтэй хүн хутгалуулсан хэрэгт холбогдуулан... Хөгжимчин Боб Дилан өөрийн зурсан зурагтай ном гаргана Тэтгэврийн зээлийн зохицуулалтыг цуцлав Сэлэнгэ мөрний түвшин нэмэгдэж, Ховд гол үерийн түвшинд хэвэ... Такамүра: Бидний хувьд үүрдийн дурсамж үлдээх аялал байлаа Ц.Дөчинесөнжил: Тэдний хүссэн үнээр газраа зарвал миний амьд... "Салхи Дамбий" МУГЖ цолоор энгэрээ мялаав Дайны дараах Монгол-Японы харилцааг хэвийн болгох хоёр талын... Ардчилсан хувьсгалын ойн баярыг улсын баяр наадамтай хамтатг... Ц.Төмөрбаатар: Аавынхаа араас Ардын жүжигчин болсондоо баярт...
Top