x

"Яруу найргийн нөр их ажил бүгд цөхрөлөөс үүдэлтэй"

Май Сартоны цөхрөлийн эмчилгээ ба ганцаардал яагаад өөрийгөө нээх үрийн үндэс вэ?!

"Заримдаа хүн зүгээр л аливааг даван туулах, аль бол үнэн мөнийг өөртөө илчлэх эсвэл аминд тулсан асуудалд зуун хувь анхаарлаа хандуулж чадах гэрэл гэгээтэй байхын тулд сэтгэлийн хямралыг даван туулах хэрэгтэй болдог"

Сэтгэл судлалын салбарын анхны эмэгтэй психоаналист Лу Андреас-Саломе сэтгэл судлаачид ухаж судлахаас бараг зуун жилийн өмнө яруу найрагч Райнер Мария Рилке сэтгэлийн хямралтай тэмцэж байхад нь тайвшруулсан захидалдаа "Яруу найргийн нөр их ажил төрөл бүрийн цөхрөлөөс л үүдэлтэй" гэж бичсэн байдаг. Бүтээлч байдал ба сэтгэцийн эмгэгийн хоорондын шугаман бус хамаарал. Хэсэг хугацааны дараа Гётег юу суут ухаантан болгосон бэ гэдгийг ухаж таних оролдлого хийсэн Хамфри Тревелян бичихдээ: "Агуу уран бүтээлчид цөхрөх зоригтой байх ёстой, тэд тайтгарахгүй нүцгэн үнэнд сэгсрэгдэх ёстой гээд энэхүү бурханлаг сэтгэл ханамжгүй байдал, тэр тэнцвэргүй, дотоод хурцадмал байдал нь уран сайхны энергийн эх үүсвэр юм" гэж маргажээ.

Цөөхөн хэдэн уран бүтээлчид л одоо энд бидний уншиж буй тэнгэрлэг сэтгэл ханамжгүй байдал ба бүтээлч сэтгэлгээний хоорондох бүжгийг тойрч бүжсэн байдаг. Тэдний нэг бол яруу найрагч, зохиолч, эссе зохиолч Мэй Сартон (1912 оны тавдугаар сарын 3-аас 1995 оны долдугаар сарын 16) юм.

Сартон "Ганцаардлын сэтгүүл"-дээ нэгэн жилийн дотор буюу жаран насныхаа дотоод амьдралаа гайхалтай илэн далангүй, зоригтойгоор тэмдэглэж, эргэцүүлэн бичсэн байдаг. Хүний амьдралын үечлэгдэн давтагдах арван хоёр сарын мөнх чанар нь гайхшрал, уй гашуу, цөхрөл, бүтээлч эрч хүчтэй байх олон янзын бүх нийтийн чадвартай байдаг.

1972 оны есдүгээр сарын 15-ны тэмдэглэлд Сартон ингэж бичжээ.

"Бороо орж байна. Хэдэн навч шарласан агч мод руу харан, Пунч хэмээх тоть өөртэйгөө ярьж, борооны дуслууд цонхыг зөөлхөн цохихыг чагнаж байна. Би энд "жинхэнэ" амьдралаа дахин эхлүүлэхийн тулд долоо хоногийн дараа анх удаа ганцаараа байна. Хачирхалтай нь, юу болж байгааг олж мэдэх, олж мэдэх цаг л байхгүй бол найз нөхөд, тэр байтугай хүсэл тэмүүлэлтэй хайр дурлал ч миний жинхэнэ амьдрал биш юм. Тасалдалгүй, тэжээллэг, галзууруулахгүйгээр энэ амьдрал хуурай болно. Гэхдээ би ганцаараа байхдаа л амтыг нь бүрэн мэдэрнэ…"

Тэрээр ганцаардлыг өөрийгөө нээх үрийн үндэс гэж үздэг.

"Удаан хугацааны турш өөр хүнтэй уулзах бүр мөргөлдөөн болж байна. Би хэтэрхий их мэдэрч, хэтэрхий их мэдэрч, хамгийн энгийн ярианы дараа ч гэсэн цуурайтаж ядарч байна. Гэвч гүн гүнзгий мөргөлдөөн нь миний дахин төрөөгүй, тарчлаан зовлон, тарчлаан зовсон өөртэй минь байсаар байна. Би шүлэг, роман бүрийг ижил зорилгоор бичсэн, юу бодож байгаагаа мэдэхийн тулд, хаана байгаагаа мэдэхийн тулд"

[…]

"Ганцаараа байх хэрэгцээ минь, хэрэв би гэнэт татах хүчгүй асар том хоосон аниргүйд ороход юу болох бол гэсэн айдастай минь үргэлжийн тэнцвэртэй байна. Би нэг цагийн дотор диваажинд дээшилж, там руу бууж, зөвхөн өөртөө няцашгүй хэв маягийг даатгаснаар л амьд үлддэг"

Гурав хоногийн дараа бичсэн өөр нэг өдрийн тэмдэглэлдээ Сартон сэтгэлийн хямралтай байнга тэмцэж байхдаа "ганцаардал нь өөртэйгөө тулгарах хэцүү, зайлшгүй шаардлагатай" гэсэн асуултыг дахин авч үзсэн байна.

"Ганцаардлын үнэ цэнэ нь түүний үнэт зүйлсийн нэг нь мэдээжийн хэрэг, сэтгэлийн хямрал, сэтгэлийн хямралын үед тэнцвэр хадгалахад туслах зүйл байхгүйн адил дотроос ирэх халдлагаас хамгаалах зүйл байхгүй. Хэдхэн хором гунигтай яриа ... дотоод шуургыг тайвшруулж магадгүй. Гэвч энэ шуурга хэдий зовиуртай ч гэсэн ямар нэгэн үнэний ортой байж болох юм. Тиймээс, хэрэв хүн үүнийг даван туулж, түүнээ илчлэх эсвэл шаардаж буй зүйлд анхаарлаа хандуулж чадвал заримдаа сэтгэлийн хямралыг даван туулахад хэрэгтэй байж болох юм"

Уильям Стироны сэтгэл гутралд өртсөн тухай өгүүлсэн үгийг санагдуулсан хэсэгт Сартон нэмж тэмдэглэхдээ:

Сэтгэл гутралын шалтгаан нь түүнийг хэрхэн даван туулахтай жишиж үзвэл тийм ч сонирхолтой биш юм, зүгээр л амьд үлдэхийн тулд.

Магадгүй Альберт Камю "Цөхрөлгүй амьдралыг хайрлахгүйгээр амьдрана гэж үгүй" гэж хэлсэн нь зөв байсан ч сэтгэл гутралын улмаас хэлгүй болсон үед энэ нь хүлээн авахад хэцүү, бүр залгихад хэцүү үнэн юм. Аравдугаар сарын 6-ны нийтлэлд Сартон харанхуйн нүхнээс гарах замаа үргэлжлүүлсээр байгаа бөгөөд өөрийн мэддэг цөхрөлийг эмчлэх цорын ганц арга зам хэмээн дараахыг бичжээ.

Байгаль дээр хүнээс өөр зүйл цөхрөнгөө бардаг уу? Хөл нь хавханд баригдсан амьтан ч цөхрөхгүй байгаа бололтой харагдана. Эсрэгээрээ амьдрах гээд хэтэрхий завгүй байна. Энэ бүхэн нэг төрлийн тайван, ширүүн хүлээлтээр хучигдсан мэт. Хүлээлт, энэ түлхүүр мөн үү? Амьдрах гэж завгүй байгаарай. Модыг дуурай. Нөхөн сэргээхийн тулд алдаж сур, юу ч удаан хугацаанд хэвээр үлддэггүйг санаарай, тэр ч байтугай өвдөлт, сэтгэцийн өвдөлт. Суу. Бүгдийг нь өнгөрөөгөөрэй. Зүгээр л зөнд нь орхи.

Аравдугаар сарын дунд үе гэхэд Сартон гүн ангалаас гарч эхэлсэн бөгөөд бүх зүйлийн хязгаарлагдмал, түр зуурын байдал, тэр ч байтугай хамгийн гүн гүнзгий, хамгийн их иддэг төлөв байдлын тухай сайхан гэрчлэл болгон хувиргахдаа гайхаж эхлэв.

Өнгөрсөн саруудад тохиолдсон зовлон зүдгүүрээс ангижирч байгаа гэдэгтээ одоохондоо би итгэхгүй байна, гэвч одоо болтол энэ нь сэтгэлийн жинхэнэ өөрчлөлт, эс тэгвээс би ганцаараа зогсож чадах байр сууриа өөрчлөх мэт санагдаж байна.

Виржиниа Вүүлфийн бичих, өөртөө эргэлзэх тухай мартагдашгүй ойлголтыг давтаж, Стейнбекийн өдрийн тэмдэглэлд эргэлзэж байсан өөртөө эргэлзэх сэтгэлийг Сартон бүтээлч ажлын амжилтын хэмжүүр гэж үзжээ.

"Миний эндхийн амьдралын ихэнх хэсэг нь эргэлзээтэй байна. Би ажилдаа үргэлж итгэлтэй байж чаддаггүй. Гэхдээ би зохиолчийн хувьд хэзээ нэгэн цагт амжилтанд хүрэх, хүрэхгүйгээс эс шалтгаалан тэр ч байтугай миний бүтэлгүйтэл, мэдрэлийн ядаргаа, өөрийн минь үл бүтэх ааш араншнаас болж балартана гэдгийг энд дахин мэдрэхийн тулд би энэ хүртэл явж ирлээ. Энэ эрин үе улам олон хүн төрөлхтөн амьдралдаа автагдаж, дотооддоо шийдвэр гаргах нь багасч, бодит сонголтууд улам бүр цөөрч байна. Дунд эргэм насны, өрх толгойлсон ганц бие эмэгтэй энэ байшинд чимээгүй тосгонд амьдарч, зөвхөн өөрийнхөө сэтгэлийг хариуцдаг нь ямар нэг зүйлийг илтгэнэ. Тэр зохиолч хүн бөгөөд мөргөлийн үеэр өөрийгөө хаана, ямар байгааг хэлж чаддаг нь тайвшралыг төрүүлдэг. Далайн эрэг дагуух чулуурхаг арлууд дээр гэрэлт цамхагийн хамгаалагчид байдгийг мэдэхэд таатай байна. Заримдаа би харанхуй болсны дараа зугаалж байхдаа гэр минь гэрэлтэж, маш амьд харагдахыг харахдаа энд байгаа байдал минь тамын үнэ цэнэтэй юм шиг санагддаг.

Хэрвээ уншигч авхай чамд ч гэсэн бүүдийсэн тэнгэр шиг өдрүүд сэтгэлд чинь нүргэлэн буй бол сэтгэлийн хямрал, сэтгэлийн сүйрлийн дундаас гоо үзэсгэлэнг олж авах тухай энэ мэт нийтлэлийг эсвэл энэ нийтлэлийг эхнээс нь дахиад нэг удаа Чайковскийтэй хамт нэрэхийг санал болгоё. Хүний амьдралд хүн бүрт ядаж нэг удаа ганцаардал, ганцаардах мэдрэмж заавал хэрэгтэй.

А.Долгор

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
Уурын зуухнаас гарч байгаа агаарын бохирдлыг багасгах үүднээс шүүлтүүр тавина 12 цаг 54 мин У.Хүрэлсүх: Уур амьсгал, эрүүл мэндийн асуудлаарх тунхаглалд Монгол Улс нэгдэн орж байна 12 цаг 57 мин Д.Нямхүү нарт холбогдох хэргийг прокурорт буцаасан шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгуулахаар эсэргүүцэл бичжээ 13 цаг 32 мин П.Эрхэмбулган: Амбулаторийн үзлэгийн 5.5 хувийг томуу, томуу төст өвчин эзэлж байна 14 цаг 5 мин Иргэд халамжийн цөөн хэдэн төгрөгөөр амь зуусаар, "болно доо" гэж зүтгэсээр байх нь даанч гачлантай Уржигдар 19 цаг 46 мин Н.Сугар: Шинэ автобуснууд орж ирснээрээ нийтийн тээвэрт парк шинэчлэл хийлээ гэж ойлгож болохгүй Уржигдар 17 цаг 24 мин Энэ амралтын өдрүүдээр ихэнх нутгаар дулаан байна Уржигдар 17 цаг 12 мин Улаанбаатар хот ЮНЕСКО-ийн “Бүтээлч хотуудын сүлжээ”-нд нэгдлээ Уржигдар 17 цаг 01 мин Шинэ жилийн содон бэлэг Уржигдар 17 цаг 00 мин Д.Амарбаясгалан: Засгийн газар хүний эрхийн хамгийн том зөрчилийг авлига гэж үзэж байгаа Уржигдар 16 цаг 59 мин Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаарх дэлхийн удирдагчдын дээд түвшний уулзалтад оролцож байна Уржигдар 16 цаг 55 мин Ирэх долоо хоногоос цас орж, цасан шуурга шуурна Уржигдар 16 цаг 50 мин Алдаагаа залруулах боломж буюу Үндэсний баялгийн сан Уржигдар 16 цаг 00 мин ХЭҮК-ын дарга Д.Сүнжид үүрэгт ажилдаа орлоо Уржигдар 15 цаг 17 мин "Ногоон автобусны хэрэгт улс төрд нөлөө бүхий нэг, нийт 26 хүн яллагдагчаар татагдсан" Уржигдар 14 цаг 53 мин Шинээр автобус нийлүүлэх тендерт “Yutong Bus” шалгарчээ Уржигдар 13 цаг 28 мин Улаанбаатар-Чойбалсан-Улаанбаатар чиглэлийн нислэгийг шинэчилсэн цагийн хуваарийн дагуу хойшлууллаа Уржигдар 12 цаг 57 мин БНТУ-ын эмч ГССҮТ-ийн эмч нартай хамтарч нурууны хүнд хэлбэрийн мурийлттай 2 хүүхдэд мэс засал хийлээ Уржигдар 12 цаг 23 мин Монгол Улс, АНЭУ-ын иргэд 30 хүртэлх хоногийн хугацаанд харилцан визгүй зорчино Уржигдар 11 цаг 57 мин Х.Нямбаатар: Евро стандартын Yutong Bus шинээр орж ирэх автобусны тендерт шалгарсан Уржигдар 11 цаг 53 мин
iИх уншсан
Ахлах ангийнхны улирлын амралтыг 7 хоногоор урагшлуулах сана... Малчдыг социализмаас нь салгаач ээ! Х.Нямбаатар: Евро стандартын Yutong Bus шинээр орж ирэх авто... Арванхоёрдугаар сард олон жилийн дунджаас ахиу цас орох төлө... Долдугаар ангийн охин хар тамхины хэрэгт холбогджээ Авилгын дагнасан шүүх буюу МАН-ын махны машинаас үсэрсэн "цу... АН-ын Л.Гантөмөрийн "Генсек" Согтуу гэрээсээ гарч явсан иргэний цогцсыг олжээ Шинээр автобус нийлүүлэх тендерт “Yutong Bus” шалгарчээ Хэтэрхий зузаан, хүнд хувцаслах нь хүйтэнд дулаан хадгалдагг... Б.Энхбаяр: 20 тэрбумын машинтай сэтгүүлч байна. Нүүрсний хул... Э.Энхпүрэв: Хүүхэд болгон математикч болох бүрэн боломжтой Б.Лхагвасүрэн сүмогийн дээд зиндаанд түрүүлж, монголчууд 100... ШӨХТГ: Шатахуун түгээх станцуудад хяналт, шалгалт хийж байна... Өнөөдөр "Нүүрсний хулгай"-н нотлох баримтыг шинжлэн судлах с... Хуулийн төсөл: Нохой, муурын асран хамгаалагч сургалтад хамр... "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-д онцгой дэглэм тогтоож, БЭТ ажилла... Х.Тэмүүжин: МАН-ынхан өөрсдийнхөө хийгээгүй ажлын үр дүнг шү... Д.Сүнжидийг ХЭҮК-ын даргаар томиллоо Л.Оюун-Эрдэнэ: Оргосон шувууд маань томилсон шүүгч нартаа за...
Top