x

Хуульч Н.Ариунболд: Сэтгэл санааны хохирлыг шууд мөнгөн дүнгээр тооцох аргачлалыг төрөөс тогтоох нь учир дутагдалтай

Хуульч Н.Ариунболдтой ярилцлаа.

-Сэтгэл санааны хохирлыг мөнгөн дүнгээр тооцож нөхөн төлүүлэх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх ажлыг ХЗДХЯ-наас боловсруулж байгаа талаар мэдээлэл бий. Тэгвэл одоогийн байдлаар манай улсад энэ төрлийн хохирлыг ямар хэлбэрээр шийдвэрлэж байна вэ?

-Хохирлыг арилгах гэдэг нь товчхондоо хохирол учрахаас өмнөх байдал руу буцаан оруулах боломжгүй бол түүний үр дагаврыг мөнгөн хөрөнгөөр нөхөн барагдуулахтай холбоотой харилцаа хэмээн ойлгож болно. Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлийн 14-т “Бусдын хууль бусаар учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх эрхтэй” хэмээн иргэний үндсэн эрхийг баталгаажуулсан байдаг. Ерөнхийдөө хүний сэтгэл санаа олон хүчин зүйлийн улмаас хохирч, хямарч болно.

Эдгээрийн нэг нь бусдын нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндийг гутаасан худал мэдээлэл тараах, түүнээс үүсэх үр дагаврыг арилгахтай холбоотой харилцаа юм. Иргэний хуулийн 21, 230, 511 дүгээр зүйлд худал мэдээлэл, түүнээс үүсэх үр дагаврыг арилгах харилцааг зохицуулсан байдаг. Харин сэтгэл санаанаас үүссэн хохирлыг хэрхэн үнэлэх талаар нарийвчилсан зохицуулалт байхгүй бөгөөд үнийн дүнгийн хэмжээг шүүх практикаар шийдвэрлэж байгаа.

Хууль зүйн яамны төсөлд дурдсанаар сэтгэл санааны хохирлын хэмжээг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэгдсэн байдал, түүний цар хүрээгээр хэмжинэ гэж үзэж байгаа бололтой юм билээ. Чухамдаа хэлбэрийг бус агуулгыг илүү харж шийдвэрлэх ёстой гэж би хувьдаа үздэг. Жишээлбэл, цөөхөн хүрээлэлд тарсан хэдий ч уг мэдээлэл нь хүний сэтгэл санаанд маш хүчтэй нөлөөлсөн, улмаар сэтгэцийн эмгэгтэй болсон бол яах вэ гэдэг асуулт нээлттэй үлдэнэ.

-Энэхүү хохирлыг нөхөн төлүүлэх эрхийг хэрэгжүүлэхэд тулгамдаж буй хууль зүйн асуудлыг тодруулбал?

-Эдийн бус харилцаа ялангуяа хүний сэтгэл санаа түүний хохирлыг үнэлэх нь маш ярвигтай хэцүү асуудал. Хувь хүний сэтгэл санаа, зовлон шаналлыг тухайн хүн өөрөө л мэдрэхээс бусад хүн мэдэх бараг боломжгүй. Телепат харилцаа үүсэх хүртэл шүү дээ. Тиймээс үүнийг шууд мөнгөн дүнгээр тооцох аргачлалыг төрөөс тогтоож өгөх нь учир дутагдалтай.

Хүн өөрийнхөө сэтгэл санааны хохирол, түүнээс үүсэх үр дагаврыг мөнгөн дүнгээр илэрхийлэхэд хэт багасгах, зарим тохиолдолд хэрэгсэхгүй ч болгодог. Манай шүүхүүдэд сэтгэл санааны хохирлыг мөнгөөр нөхөн төлүүлэх нэхэмжлэлд маш бүдүүлэг хандаж байгаа.

-Манай улсад өмнө нь энэ төрлийн хохирлыг /сэтгэл санааны хохирол/ хэрхэн тооцох тухай хэлэлцэж, хуулийн төсөл өргөн барьж байсан удаа бий юү?

-Үгүй л болов уу. Иргэний шүүхүүд дотооддоо хэрэглэдэг бололтой нэг зөвлөмж байдаг гэж сонсож байсан. Сүүлийн үед шүүхийн шийдвэрийг шинжээч нар л гаргадаг болсон гэхэд хилсдэхгүй. Мэргэжлийнхэн хүний сэтгэл санааны байдлыг тодорхойлж болох ч түүнээс үүдэн гарах хохирол, хэм хэмжээг тогтоох учир дутагдалтай гэж үзэж байна.

-Хэрэв хуулийн төслийг баталж, хэрэгжих болбол үүнийг өөрт ашигтайгаар ашиглагч нар гарч ирэхийг үгүйсгэхгүй юм. Өөрөөр хэлбэл, хэн дуртай нь сэтгэл санаагаар хохирсон гэж зарга мэдүүлэх магадлал байна. Үүнийг та хуульчийн зүгээс хэрхэн харж байна вэ?

-Би хувьдаа хуулийн төслийн санааг дэмжиж байна. Чухамдаа бусдын эрх, эрх чөлөөнд халдахгүй байх нь энэ нийгмийн мөн чанар. Тиймээс бусдыг хохироохгүй байхад л болно. Ялангуяа, гүтгэлэг буюу худал мэдээлэл түгээхгүй байх, мэдээллийн эх сурвалжаа нягталдаг байхад л сэтгэл санааны хохирлын өрөнд орохгүй.

-Сэтгэл санааны хохирлыг нөхөн төлж барагдуулах олон улсын жишиг, туршлага ямар байдаг бол. Ер нь эдийн бус хохирлыг мөнгөн дүнгээр нөхөн төлөх эрх зүйн зохицуулалт манай улсын хөрсөнд хэрэгжих боломжтой юу?

-Олон улсад ихэнхдээ гэмт хэрэг түүнээс үүсэх сэтгэл санааны хохирлыг тооцох аргачлал байдаг. Харин манайд байхгүй, бүр хориглох маягтай. Жишээ нь, гэмт хэрэг үйлдэж хүний эд эрхтэнд гэмтэл учруулсан тохиолдолд зөвхөн эмчилгээний зардлаар хязгаарлаж байна. Гэвч үүний цаана насан туршдаа эрүүл мэндээрээ хохирч, сэтгэл санааны шаналалтай үлдэх эрсдэл бий. Тиймээс энэ асуудлыг яаралтай шийдвэрлэх нь чухал.

Ялангуяа, “зөвхөн хуульд заасан бол эдийн бус хохирлыг мөнгөөр арилгана” гэсэн Иргэний хуулийн заалтыг яаралтай хүчингүй болгох хэрэгтэй байгаа юм.

-Чухам ямар арга аргачлалаар хохирлын мөнгөн дүнг тооцох вэ гэдэг нь тодорхойгүй асуудал болоод байх шиг. Мэдээж сэтгэл зүйн хохирлын хэмжээ хүн болгонд харилцан адилгүй байх болов уу?

-Гүтгэлэг буюу бусдын нэр, нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүндтэй холбоотой гэмт хэргийн бус хохирлын хэмжээг тодорхойлох эрхийг хохирогчид үлдээх нь зөв болов уу. Ер худал мэдээлэлтэй төр /цагдаа/ бус хувь хүн өөрөө л тэмцэж, эрхээ хамгаалж байх нь үр дүнтэй гэж үздэг.

-Сэтгэл санааны гэм хорын хохирол учруулсан буруутай этгээд нь эдийн засгийн чадамжгүй байх тохиолдол гарч магадгүй шүү дээ. Тэгэхээр сэтгэл санааны хохирлыг мөнгөөр барагдуулна гэдэг нэг л хийсвэр ойлголт болоод байх шиг?

-Энэ асуудлыг зөвхөн сэтгэл санааны хохирол дээр ярьдаггүй. Эдийн засгийн чадамжгүй хүн бусдад гэм хор учруулаад нөхөн төлдөггүй тохиолдол цөөнгүй бий. Ялангуяа, залилах гэмт хэргийн хохирогч хохироод л үлддэг. Ингэлээ гээд хууль зүйн зохицуулалтгүй үлдээж болохгүй.

-Манай улсад сэтгэл санааны хохирлыг тодорхойлсон тодорхойлолт байхгүй, зөвхөн нэр төр, алдар хүнд хэмээн ойлгогдохоор хуульчилсан байдаг гэсэн. Үүнийг тодруулж тайлбарлавал?

-Үнэн, дээр дурдсан байгаа. Энэхүү харилцааг бүхэлд нь эдийн бус гэм хорыг арилгах гэж томьёолдог. Иргэний хуулийн 230.2-т “Гагцхүү хуульд тусгайлан заасан тохиолдолд эдийн бус гэм хорыг мөнгөөр нөхөн төлнө” гэсэн маш бүдүүлэг хэм хэмжээ өнөөг хүртэл амь бөхтэй оршсоор л байна. Хүний амь нас бол эдийн бус хохирол. Энэхүү хохирлыг нэхэмжлэх эрхийг манай эрүү, иргэний хууль тогтоомж хааж байдаг ба оршуулгын зардлыг л гаргуулдаг жишээний. Гэмт хэргийн улмаас хүний харах эрхтэн гэмтсэн байлаа гэхэд зөвхөн эмчилгээний зардлыг л гаргуулах жишээний.

Гэтэл үүний цаана дахин хэзээ ч сэргэхгүй эд эрхтэн, түүнээс үүсэх сэтгэл санааны хохирол насан туршдаа үлдэнэ. Хохирогчийн тухайд гэмтэн шийтгэл хүлээхээс илүүтэйгээр хохирлыг арилгуулах, арилгах боломжгүй бол мөнгөөр нөхөн төлүүлэх нь илүү чухал байдаг.

-Олон улсад сэтгэл санааны хохирлыг хэрхэн тодорхойлж томьёолсон байдаг вэ. Үүнийг заавал эдийн засгийн аргаар шийдэх шаардлагатай юу?

-Эрх зүйн тогтолцооноосоо шалтгаалж улс орнууд янз бүрээр шийддэг. Тодруулбал, ОХУ-д “Эрделевскийн” гэх аргачлалыг хэрэглэдэг. Зарим улс энэ төрлийн аргачлалыг ашигладаг байхад зарим нь шүүхийн практикаар үүнийг тодорхойлоод явдаг гэсэн үг. Үүний нэг нь манай улс юм. Сэтгэл санааны хохирлыг эдийн засгийн аргаар шийдвэрлэдэг байх зайлшгүй шаардлагатай. Учир нь хохирол учруулсан этгээд учруулсан хохирлоо ямар нэг хэмжээгээр хариуцах нь шударга ёсонд нийцэх биз ээ.

Эх сурвалж: Өдрийн сонин

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
ЗГХЭГ-ын даргын хэлсэн ДОЛООН ХУДАЛ 9 цаг 10 мин НҮБ: Тогтвортой хөгжлийг хангах, эрүүл мэндийг дэмжихэд 11.3 сая ам.доллар зарцуулжээ 9 цаг 20 мин ЕБС-ийн сургалтын агуулгад амьтны хүрээлэн, музейн хөтөлбөрүүдийг оруулж байна 10 цаг 23 мин Ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлөөр 66.1 тэрбум төгрөг төвлөрүүлжээ 10 цаг 40 мин "Титаник” киноны Рөүзийн амийг аварсан тавцанг дуудлагаар худалджээ 10 цаг 40 мин Хотын төвийн зогсоолуудад 47,400 автомашин бүтэн өдрөөр байршдаг 10 цаг 48 мин Цусны хорт хавдрыг ялан дийлсэн Икээ Парисын Олимпод өрсөлдөнө 11 цаг 0 мин Ойрын хоёр хоногтоо нутгийн зүүн хэсгээр салхитай хүйтэн байна 11 цаг 14 мин Дотоодын цэрэг өндөр чадвартай хөдөлгөөнт хүчинтэй болно 11 цаг 17 мин Голомт банк “Их засаг” олон улсын их сургуультай хамтран ажиллана 11 цаг 30 мин Гамшгийн үеийн зарлан мэдээллийн дуут дохиотой дадлага сургуулилалт хийлээ 11 цаг 34 мин Зарлан мэдээллийн дохиогоор дадлага сургуулилалт хийлээ 11 цаг 47 мин Дөрөвдүгээр сард болох үндэсний бөхийн барилдааны хуваарь 12 цаг 23 мин Өнөөдөр 16:00 цагт орон даяар гамшгийн дохио дуугарна 14 цаг 37 мин Палестиныг дэмжигчид Пентагоны шефийн гэрийн урд өтгө бууц асгажээ 14 цаг 41 мин Чингэлэг чингэлгээр зөөсөн нүүрсний мөнгийг Сү.Батболдын "бохир" мөнгөөр дарах уу? 15 цаг 48 мин Ж.Чинбүрэн: Шалгалтын ажилд санаатай саад хийж буй албан тушаалтанд хууль заасан хариуцлага тооцно 16 цаг 45 мин Н.Учрал гишүүний эргэн ирэлт ба Эмийн жорын “цахимжилт” 17 цаг 19 мин Оросын ХАБА-ны тэргүүн Бортников: АНУ, Их Британи, Украин Москвагийн террорт хамаатай 18 цаг 12 мин ОРОС дахь АЛЛАГА 19 цаг 9 мин
iИх уншсан
Хуулиар засаглах биш, хуульчдаасаа хулгайлдаг ТӨР Найруулагч П.Лхагвадулам: Сэтгэлээс гардаггүй тийм л мэдрэмж... Богд хаант Монгол төрийг устгасан нь Д.Амгалан: Хувийн хэвшлийнхэн төрийн албан хаагчдыг цалинжуу... 10 хүн угаартаж нас барсан хэргийн мөрөөр... Авилгатай тэмцэх биш, тэмцдэг тогтолцоогоо нураасан найман ж... “Улаанбаатар-2024 гэрэл зургийн өдрүүд” нэгдсэн үзэсгэлэн зо... Ж.Бат-Эрдэнэ: Төмөр зам яагаад гацсан үнэнийг одоо хэлье С.Наранцогт: Ураны төсөл зогсоогүй, ажлууд хийгдэж байгаа Ардчилал бол эзлэх ёстой өндөрлөг биш, явах ёстой зам юм Буриад Монголын зарим түүх Олон Улсын Найрамдал цогцолборт Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих тан... Чингэлэг чингэлгээр зөөсөн нүүрсний мөнгийг Сү.Батболдын "бо... Н.Учрал гишүүний эргэн ирэлт ба Эмийн жорын “цахимжилт” ОРОС дахь АЛЛАГА Батсүмбэр сумын 100 жилийн ойн барилдаанд улсын заан Б.Серик... Дөрөвдүгээр сард ихэнх нутгаар салхи шуургатай, хүйтэн байх ... Эрчим хүчний шилжилт хийх өрхүүдийг сонгон шалгаруулж байна Маргаашнаас баруун, зүүн аймгуудад цасан шуурга шуурна Москвад болсон зэвсэгт халдлагын хариуцлагыг "Исламын улс" б...
Top