x

Үндсэн хуулийн өөрчлөлт: ЦЭЦИЙГ ЦЭГЦЭЛЬЕ

Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт дээр ажилласан хуульдын багаас сэтгүүлчдийн дунд нэг төрлийн мэдээлэл-сургалтыг зохион байгуулав. Цаашдаа ч үргэлжлэх байх. Сэтгүүлчдэд гэхээсээ илүү тэднээр дамжуулж олон нийтэд зөв мэдээлэл өгөх гэсэн зорилготой. Асуудал нь одоо УИХ дээр нэгэнт яригдаж эхлээд буй Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн тухай.

ЦЭЦИЙГ ЦЭГЦЭЛЬЕ

Одоогоос яг нэг жилийн өмнө буюу 2018 оны зургадугаар сарын 21-ний өдөр УИХ Н.Жанцан, Д.Наранчимэг, Т.Лхагваа нарыг Үндсэн хуулийн гишүүнээс чөлөөлж, оронд нь Н.Буяндэлгэр, Г.Туулхүү, Ц.Нанзаддорж нарыг томилжээ. Т.Жанцан нь хамгийн удаан буюу Үндсэн хуулийн Цэц анх байгуулагдсан цагаас хойш 26 жил Цэцийн гишүүн, даргаар тасралтгүй ажилласан байна. Энэ хооронд УИХ-ын бүрэлдэхүүн гэхэд долоон удаа солигдсон юм шүү дээ. 

Харамсалтай нь оронд нь томилогдсон хүмүүсийн хувьд олон нийт тийм ч таатай хүлээж аваагүй. Тэдэн дотор 20 жил бизнесийн салбарт ажилласан хүн ч бий. Бас нэг нь хорих ял эдлүүлэх байгууллагын даргаар ажиллаж байсан... гэх мэт намтартай хүмүүс өнөөдөр манай Үндсэн хуулийн манаанд зогсож байна л даа.

Уг нь Цэцийн гишүүнд “улс төр, хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй” хүнийг томилно гээд Үндсэн хуульд биччихсэн. Өнөөдрийн тухайд тэр өндөр мэргэшил гэдэг нь аль нэг их сургуулийн дипломтой байх төдийгөөр л хэмжигдэж байна л даа. Өнгөрсөн 27 жилийн хугацаанд манай УИХ 36 хүнийг Цэцийн гишүүнд томилсны талаас илүү нь мэргэжлийн бус хүмүүс байж.

Сүүлд “Сугардаггүй Сугар” гэж нэг нөхрийг Цэцийн гишүүнээс чөлөөлснийг санаж байгаа байх. ТӨХ-ны даргаар ажиллаж байсан, дандаа л аж ахуйн ажил хийж явсан нөхөр. Цаг нь ирэхэд тэр ч гэсэн хуулийн сургуулийг “эрх зүйч” мэргэжлээр төгссөн диплом гаргаад ирнэ л дээ. Харин манай УИХ түүнийг “улс төр, хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй” гэж дүгнээд Цэцийн гишүүнээр явуулчихсан чинь бууж ирэхээ байчихаж билээ.

Хуулийн байгууллага энэ хүн дээр эрүүгийн хэрэг үүсгээд, бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх асуудлыг УИХ-д тавьсан чинь Цэцийн дарга нь өөрөө хурал зарлаад, Цэцийг хуралдуулаад “Цэцийн гишүүний бүрэн эрх” гээд аваад үлдчихэж байлаа. Тэр нөхөр ямар Цэцийг гишүүнийг томилж чөлөөлөх эрх мэдэлтэй ч биш дээ. Ийм л нэг “цадигаа алдсан” газар даа, манай Үндсэн хуулийн Цэц.

Нэгэнт Үндсэн хуулийн Цэц буюу Үндсэн хуулийн шүүх маань шүүх эрх мэдлийн хамгийн өндөр оргил юм бол тэр хэмжээгээр хараат бус байдлын асуудал яригдана. Одоогийн байдлаар зургаан жилийн хугацаатай томилогдоод тэрнээсээ цааш хэдэн ч удаа улирч болохоор байгаа нь Цэцийн гишүүнийг улс төрөөс буюу улстөрчдөөс бүрэн хараат болгож байна гэж үзээд “нэг удаа ёсөн жилээр томилогддог байх” хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг оруулж ирж байгаа юм байна.

1992 онд анх Үндсэн хууль батлахдаа л “есөн жилээр томилох” саналыг УБХ-аас оруулж ирсэн ч АИХ-ын 450 депутат хэлэлцээд “Ямар хаан биш, заан биш. Яасан олон жилийн эрх дарх вэ” гээд зургаан жил болгочихсон. Тэгээд тэр нь одоо зургаа байтугай юм болж л дээ.

Товчоор хэлбэл Цэцийн гишүүнийг улираан томилдог байхаар дахин томилогдохоо бодоод улс төрчдөд, өөрсдийг нь томилж байгаа хүмүүст үйлчлээд байна. Үндсэн хуулийн манаа биш, улс төрчдийн гарын үзүүр болоод, сандал суудлаа хамгаалаад байна гээд ийм өөрчлөлт хийж байгаа юм байна. Мэдээж “хууль зүйн өндөр мэргэшилтэй, мэргэжлээрээ 10-аас дээш жил ажилласан” байх ёстой.

Мөн Цэцийн гишүүнийг УИХ томилохдоо “томилгооны сонсгол” хийнэ. Хуульд заасан бусад шалгууруудыг тавиад явахаар Цэцийн гишүүнд томилогох насны доод хязгаар нь 45-50 нас болж байгаа юм байна. Нэг удаа томилогдоод тэтгэврийн насанд хүрнэ гэсэн үг. Хэрэв өөрөө л хууль зөрчихгүй бол тэтгэвэрт гартлаа ажиллах учраас хэнээс ч айж эмээлгүй, хараат бусаар ажиллах бололцоотой.

Үндсэн хуулийн шүүхийн гишүүдийг нэг удаа томилдог байх хууль дэлхийн бусад орнуудад ч мөн үйлчилдэг. Ихэвчлэн 12 жилээр томилогддог. Америкт жишээ нь 12 жилийн томилгоог 15 жил болгох тухай сүүлийн 10 гаруй жил ярьж байгаа гэнэ.

Хуульчдын багаас Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр энэ төрлийн мэдээлэл-сургалтыг өгч эхэлсэн давхар шалтгаантай гэж хэлж бас болно.

Учир нь ямар ч сайн хуулийн төсөл УИХ дээр орж ирлээ гэхэд хэлэлцүүлгийн явцад байнга эвдэгддэг. Тиймээс Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг батлах явцад анх оруулж ирсэн төслөөс тэс хөндлөн, гэнэтийн цочмог өөрчлөлтүүд (хууль тогтоогч нарын дунд эрсдэл бүхий санаа гаргаж чадах эгзэгтэй нөхөд ч олон бий) хийгдэх вий гэдэг болгоомжлолын үүднээс ажлын хэсгийн байр суурь болон төслийн анхны хувилбарыг анхнаас нь цэгцтэй мэдээллээр олон нийтэд өгөөд явах нь зүйтэй гэж үзсэнийх.

Үргэлжлэл бий...

Б.ЗАЯА  

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
ЗГХЭГ-ын даргын хэлсэн ДОЛООН ХУДАЛ 6 цаг 34 мин НҮБ: Тогтвортой хөгжлийг хангах, эрүүл мэндийг дэмжихэд 11.3 сая ам.доллар зарцуулжээ 6 цаг 44 мин ЕБС-ийн сургалтын агуулгад амьтны хүрээлэн, музейн хөтөлбөрүүдийг оруулж байна 7 цаг 47 мин Ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлөөр 66.1 тэрбум төгрөг төвлөрүүлжээ 8 цаг 4 мин "Титаник” киноны Рөүзийн амийг аварсан тавцанг дуудлагаар худалджээ 8 цаг 4 мин Хотын төвийн зогсоолуудад 47,400 автомашин бүтэн өдрөөр байршдаг 8 цаг 12 мин Цусны хорт хавдрыг ялан дийлсэн Икээ Парисын Олимпод өрсөлдөнө 8 цаг 24 мин Ойрын хоёр хоногтоо нутгийн зүүн хэсгээр салхитай хүйтэн байна 8 цаг 38 мин Дотоодын цэрэг өндөр чадвартай хөдөлгөөнт хүчинтэй болно 8 цаг 41 мин Голомт банк “Их засаг” олон улсын их сургуультай хамтран ажиллана 8 цаг 54 мин Гамшгийн үеийн зарлан мэдээллийн дуут дохиотой дадлага сургуулилалт хийлээ 8 цаг 58 мин Зарлан мэдээллийн дохиогоор дадлага сургуулилалт хийлээ 9 цаг 11 мин Дөрөвдүгээр сард болох үндэсний бөхийн барилдааны хуваарь 9 цаг 47 мин Өнөөдөр 16:00 цагт орон даяар гамшгийн дохио дуугарна 12 цаг 1 мин Палестиныг дэмжигчид Пентагоны шефийн гэрийн урд өтгө бууц асгажээ 12 цаг 5 мин Чингэлэг чингэлгээр зөөсөн нүүрсний мөнгийг Сү.Батболдын "бохир" мөнгөөр дарах уу? 13 цаг 12 мин Ж.Чинбүрэн: Шалгалтын ажилд санаатай саад хийж буй албан тушаалтанд хууль заасан хариуцлага тооцно 14 цаг 9 мин Н.Учрал гишүүний эргэн ирэлт ба Эмийн жорын “цахимжилт” 14 цаг 43 мин Оросын ХАБА-ны тэргүүн Бортников: АНУ, Их Британи, Украин Москвагийн террорт хамаатай 15 цаг 37 мин ОРОС дахь АЛЛАГА 16 цаг 33 мин
iИх уншсан
Хуулиар засаглах биш, хуульчдаасаа хулгайлдаг ТӨР Найруулагч П.Лхагвадулам: Сэтгэлээс гардаггүй тийм л мэдрэмж... Богд хаант Монгол төрийг устгасан нь Д.Амгалан: Хувийн хэвшлийнхэн төрийн албан хаагчдыг цалинжуу... 10 хүн угаартаж нас барсан хэргийн мөрөөр... Авилгатай тэмцэх биш, тэмцдэг тогтолцоогоо нураасан найман ж... “Улаанбаатар-2024 гэрэл зургийн өдрүүд” нэгдсэн үзэсгэлэн зо... Ж.Бат-Эрдэнэ: Төмөр зам яагаад гацсан үнэнийг одоо хэлье С.Наранцогт: Ураны төсөл зогсоогүй, ажлууд хийгдэж байгаа Ардчилал бол эзлэх ёстой өндөрлөг биш, явах ёстой зам юм Буриад Монголын зарим түүх Олон Улсын Найрамдал цогцолборт Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих тан... Чингэлэг чингэлгээр зөөсөн нүүрсний мөнгийг Сү.Батболдын "бо... Н.Учрал гишүүний эргэн ирэлт ба Эмийн жорын “цахимжилт” ОРОС дахь АЛЛАГА Батсүмбэр сумын 100 жилийн ойн барилдаанд улсын заан Б.Серик... Дөрөвдүгээр сард ихэнх нутгаар салхи шуургатай, хүйтэн байх ... Эрчим хүчний шилжилт хийх өрхүүдийг сонгон шалгаруулж байна Маргаашнаас баруун, зүүн аймгуудад цасан шуурга шуурна Москвад болсон зэвсэгт халдлагын хариуцлагыг "Исламын улс" б...
Top