x

Алс Дорнодын маршрут Монголын маршрутаас түрүүлж хэрэгжих магадлалтай

Хөрш гурван улс Орос, Монгол, Хятадын өндөр албан тушаалтнууд энд ч, тэнд ч уулзалдаж, харилцаа хамтын ажиллагааны талаар сайхан мэдээ хэлэлцсэн өдрүүд болж өнгөрч байна. Эдгээр уулзалтын оргил хэсэг нь есдүгээр сарын 15-нд гурван улсын төрийн тэргүүн зургаа дахь удаагаа Узбекийн Самарканд хотод уулзсан явдал юм. Хөрш гурван улсын төрийн тэргүүний уулзалтыг ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын үеэр хийдэг формат 2014 оноос тогтсон нь хэн хэндээ чухал ач холбогдолтойг хэлэхэд илүүц биз. Гурав дахь удаагийн буюу 2016 онд Тажикистаны Душанбед гурван улсын Эдийн засгийн коридор байгуулах түүхэн баримт бичгийг баталж, энэхүү баримт бичгийн хүрээнд 30 гаруй төсөл хөтөлбөрийг хамтран хэрэгжүүлэхээр болсон билээ. Түүнээс хойш зургаан жил өнгөрөхөд харамсалтай нь эдгээр төслөөс бүрэн хэрэгжсэн нь хараахан үгүй байна.

Харин энэ баримт бичигт багтаагүй өөр нэг төсөл хэрэгжих магадлал өндөр байгаа нь Оросоос Монголын нутгаар дамжуулан Хятад руу байгалийн хий нийлүүлэх төсөл юм. Есдүгээр сарын эхээр Оросын Владивосток хотноо болсон Дорнын Эдийн засгийн форумын үеэр болон сая Самаркандад хийгдсэн уулзалт, ярианаас үзэхэд тэгж дүгнэж болохоор байгаа ч асуудал байсаар байна.

Үйл явцын өрнөлийг харахад Оросын тал Монголын талтай хоолой барих төслийг эхлүүлэх бэлтгэл ажлыг шат дараатай хийж байна. 2019 онд Оросын тал Монголын талтай Харилцан ойлголцлын санамж бичиг байгуулсан, 2020 онд энэхүү магистралийн ТЭЗҮ-ийг төслийг хэрэгжүүлэгч “Газпром” компани Монголын талд танилцуулж проток зурсан, төслийг хариуцан ажиллах тусгай зориулалтын “Газопровод Союз-Восток” ХХК-ийг 2021 оны нэгдүгээр сард Монголд байгуулсан.

Самаркандад гурван улсын төрийн тэргүүн байгалийн хий дамжуулах хийн хоолойн төсөл нь гурван улсын хамтын ажиллагаанд онцгой ач холбогдолтой болохыг талууд онцолж, төслийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх чиглэлд хамтран ажиллаж, төслийг хариуцсан холбогдох аж ахуйн нэгжүүдийн уялдаа холбоог хангах нь чухал гэдэгт талууд санал нэгджээ.

Гэвч төслийн талаар нарийн тодорхой мэдээлэл өнөөг болтол тодорхой болоогүй л байна. Ялангуяа Хятад улс байгалийн хий авах гэрээгээ Оростой хийгээгүй байгааг онцгой анхаарах шаардлагатай. Өмнөд хөрш авна гэдгээ хэлж байж, хойд хөрш манай газар нутаг дээгүүр хоолойгоо барих ажлыг эхлүүлэх учиртай. Энэхүү төсөл яригдаж байх хооронд нөхцөл байдал ихээхэн өөрчлөгдөж, хэдийгээр байгалийн хийн хэрэгцээ Хятадад байгаа ч, худалдан авагч тал хямд үнийг худалдагч талд тулгах боломжтой болоод байна. Орос улс байгалийн хийн экспортын орлогоо Европын зах зээлээс голчлон олж байсан бол энэ оны хоёрдугаар сард Украины нутагт халдсанаас үүдэн Европын орнууд Оросын хийнээс татгалзаж, баруун чиглэлийн экспортын зах зээл нь тал хувь хумигдаад байна.

Монголын нутгаар дамжуулан авах “Союз-Восток” магистраль хоолой, “Сибирийн хүч-2” ч гэж бас нэрлэж байгаа энэ төсөл нь Хятадын хувьд Оросоос хий авах гурван төслийн нэг юм. Эхний “Сибирийн хүч” хоолойг 2019 оны сүүлчээр ашиглалтад оруулсан. Энэ маршрут нь Монголын зүүн хилийн цаахнуур Оросын Алс Дорнодоос Хятадын зүүн хойд хилээр тавигдсан. Хоёр дахь маршрут нь одоо ид яригдаж байгаа Монголыг дайран өнгөрөх транзит шугам. Анх энэ маршрут нь Монголын баруун хилийн цаахнуур Оросын Алтайн хязгаараас Хятадын Шинжаан-Уйгур руу тавигдахаар яригдаж байсан ч олон хүчин зүйлийн улмаас цуцлагдан, чиглэл, нэрээ өөрчилсөн нь Монголыг дайран өнгөрөх магистраль шугам юм. Үүнээс гадна 2020 онд Хятадад зохиогдсон өвлийн олимпийн нээлтийн өмнөхөн хоёр хөрш гурав дахь маршрутын гэрээг үзэглэснийг мартаж болохгүй. Алс Дорнодын гэж нэрлэгдэж буй энэ маршрут нь “Сибирийн хүч-3” төсөл бөгөөд Оросын Сахалинаас Хятадын зүүн хойд чиглэлээр хий экспортлох хоолойн тавих юм. Энэ төсөл манай төслөөс шат илүү ахисан түвшинд байгаа төдийгүй богино хугацаанд хэрэгжин ажил хэрэг болох нөхцөл, магадлал өндөр юм. “Сибирийн хүч-3“ буюу Алс Дорнодын хоолойн ТЭЗҮ-г ерөнхийд дуусгасан тухай “Газпром” болон Хятадын төрийн мэдлийн CNPC компанийн 2022 оны есдүгээр сарын 6-нд болсон онлайн уулзалтаар ярьсан байна. Стратегийн бүтээгдэхүүнийг гуравдагч орноор дамжуулан авах ямар эрсдэлтэйг Европын орнуудын жишээ бэлхнээ харуулсан. Тиймээс “Сибирийн хүч-3” хэрэгжих магадлал монголчууд бидний хүлээж байгаа төслөөс илүү юм.

Урьдчилсан ТЭЗҮ-ээр “Союз-Восток” хоолой нь 962,9 км урт, хоолойн голч 1400 мм байх бөгөөд таван шахах станцтай байх юм. Хоолойн хүчин чадал нь жилдээ 50 тэрбум куб метр байх юм. 50 тэрбум куб метр гэдэг бол өндөр хүчин чадалтай байна гэсэн үг. 2021 онд хийн хоолой тавих зурвас газрыг тодорхойлох болон ТЭЗҮ-г боловсруулж дуусгах, “Газопровод Союз-Восток” компанид үйл ажиллагаагаа явуулахад шаардлагатай зөвшөөрлүүдийг авч, 2022 онд инженер геодези, инженер геологи, инженер археологийн судалгааны ажлыг хийхээр төлөвлөсөн талаар өмнө нь хэвлэлд мэдээлэл гарч байсан. Хоолойн маршрут ОХУ-ын Хиагтаас Сэлэнгийн Алтанбулаг, Алтанбулаг боомтоос Замын-Үүд хүртэл төмөр замын трассын дагуу тавигдана. Хий дамжуулсан төлбөр талаар тодорхой мэдээлэл гараагүй. “Манай улс уг хийн хоолойноос хий авч хэрэглэх, дотоодын хэрэглээгээ хангах талаар ОХУ-ын талтай яриа хэлэлцээр хийгээд эхэлсэн. Мөн байгалийн хийн эх үүсвэртэй болгох зорилгоор эхний ээлжинд 1-2 цахилгаан станц барих, магадгүй төмөр замын дагуу, хийн хоолойг дагасан суурьшлын шинэ бүстэй болох, тэдгээрийг цаашид өргөжиж хөгжихөд хийгээр хангах орчин нөхцөлийг бүрдүүлэх, аажмаар манай улс хийн хэрэглээнд шилжих зорилтыг тавьж байгаа” хэмээн Шадар сайд С.Амарсайхан 2021 оны сүүлээр мэдэгдэж байсан.

Оросын Хятадад одоо хий нийлүүлж байгаа “Сибирийн хүч-1” хоолойн дамжуулах хүчин чадал нь жилдээ 38 тэрбум куб метр. Гэвч төслийн бүрэн хүчин чадалдаа хараахан хүрээгүй байгаа ч хүчин чадлыг хоёр тал үе шаттайгаар нэмэгдүүлж байгааг “Газпром” албан ёсны сайтад мэдээлжээ. 2024 оноос төслийн хүчин чадалдаа хүрэхээр төлөвлөж байгаа юм.

Яригдаж буй гурван хоолойгоор дамжих хийг гурван өөр ордоос татна. 3000 гаруй км урт “Сибирийн хүч-1” хоолойгоор дамжуулж байгаа хийг Эрхүү, Якутын ордоос татаж байгаа. Монголоор дамжуулах “Союз Восток” хоолой нь Ямалын ордоос хийгээ авна, харин “Сибирийн хүч-3”-ын хийн эх үүсвэр нь Сахалин байх юм. Алс Дорнодын маршрут Оросын талд ч, Хятадын талд ч ашигтай тусахаар байна. Нэгдүгээрт, хий татах үндсэн дэд бүтцийн нэлээдгүй хэсэг бэлэн хийгдсэн байгаа, хоёрдугаарт, маршрутын хувьд дөт, гуравдугаарт, Сахалин арлын хавьд “Газпром”-ын эзэмшиж байгалийн хийн ордуудад хөрөнгө оруулах сэдлийг энэ гэрээ өдөөх учраас хөрөнгө санхүүгийн хувьд саад багатай гэж үзэж байна. "Газпром" нь Сахалин хавьд Киринский болон Южно-Киринский гэсэн хоёр ордыг эзэмшиж байгаа. Киринскийн ордыг 2014 оноос олборлож эхэлсэн бөгөөд төслийн хүчин чадал нь жилдээ 5,5 тэрбум куб метр. Өнгөрсөн 2021 онд уг ордоос 1,2 тэрбум куб метр олборлосон нь 2014 оноос хойших дээд үзүүлэлт байжээ. Харин Южно-Киринскийн олборлолтыг ирэх 2023 оноос эхлэхээр төлөвлөж байна. Южно-Киринскийн ордыг 2010 онд нээсэн бөгөөд урьдчилсан тооцоогоор 611,7 тэрбум куб метр хэмээн нөөцийг тогтоосон.

Монголын нутгаар тавих “Союз Восток” хоолойн хувьд уг хоолойн Оросын нутгаар дайран өнгөрөх маршрут нь дотооддоо маш их шүүмж дагуулсан. Энэ маршрут нь хийн хэрэглээнд холбогдоогүй Сибирийн оршин суугчдын эрчим хүчний хэрэгцээг хангах давхар зорилго агуулж байгаа ч Ямалаас Сибирь рүү татах газар нутаг нь байгалийн хүнд ширүүн нөхцөлд явагдах бөгөөд, тэр чинээгээр зардал, цаг хугацаа шаардана.

Д.Нарантуяа

"Үндэсний шуудан" сонин

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн бүх оронтой дипломат харилцаа тогтоолоо Уржигдар 11 цаг 22 мин Монгол-Японы харилцаа1990-1998 Уржигдар 09 цаг 31 мин Улаанбаатар метро төслийн бараа, үйлчилгээг Их Британи улс нийлүүлнэ Уржигдар 09 цаг 02 мин УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн 2025 оны хаврын ээлжит чуулганыг хааж хэлсэн үг Уржигдар 08 цаг 54 мин Монгол Улсын төрийн далбааны өдөр тохиож байна Уржигдар 08 цаг 44 мин Такамүра: Бидний хувьд үүрдийн дурсамж үлдээх аялал байлаа Уржигдар 08 цаг 41 мин Ж.Золжаргал: Эдийн засгаа өсгөхийн тулд төсөв тэлэх биш хөрөнгө оруулалт, бизнесийг дэмжих хэрэгтэй Уржигдар 08 цаг 33 мин Нэгдүгээр шинэ тойрог замын төслийг УИХ-д танилцууллаа Уржигдар 08 цаг 29 мин Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагуудын утасны дугаар Уржигдар 08 цаг 26 мин Улаанбаатарт өдөртөө 25 хэм дулаан Уржигдар 08 цаг 22 мин Эзэн Хаан Нарүхито "Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зочиллоо 2025-07-09 Төслийн нэгжүүдийн орон тоог 200-гаар багасгаж, 11.5 тэрбум төгрөг хэмнэнэ 2025-07-09 Х.Булгантуяа: Чех Улс манай улсын “гуравдагч хөрш”, Европ дахь итгэлт түнш 2025-07-09 Улсын Их Хурал өнгөрөгч долоо хоногт (2025.06.30-07.06) 2025-07-09 Бүсчилсэн хөгжлийн болон Ёс зүйн дэд хорооны бүрэлдэхүүнийг хэлэлцэн дэмжлээ 2025-07-09 Чех-Монголын парламентын бүлгийн дарга Станислав Берковецийг хүлээн авч уулзлаа 2025-07-09 ӨБХ-ны даргад гишүүн О.Номинчимэгийн нэрийг дэвшүүлэв 2025-07-09 УИХ-ын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг баталж, Байнгын хороодын бүрэлдэхүүнийг шинэчлэв 2025-07-09 Г.Занданшатар: Үндэсний сэргэн мандлын шинэ давлагаа эрч хүчтэй эхэлсэн гэдэгт итгэж байна 2025-07-09 Гандантэгчэнлин хийдийн төв талбайг байгалийн чулуун хавтангаар шинэчилжээ 2025-07-09
iИх уншсан
Эдийн засгийн форумд барьсан Хөгжлийн сайдын “бэлэг” Британид коронавирусний содон шинж тэмдэгтэй шинэ хувилбар т... Boom boom-гоо зүй дэлхийг эзэлж эхлэв Christie's дуудлага худалдаанд сүүлийн зуун жилийн ховор дар... Хөгжимчин Боб Дилан өөрийн зурсан зурагтай ном гаргана Тэтгэврийн зээлийн зохицуулалтыг цуцлав Такамүра: Бидний хувьд үүрдийн дурсамж үлдээх аялал байлаа Ц.Дөчинесөнжил: Тэдний хүссэн үнээр газраа зарвал миний амьд... "Салхи Дамбий" МУГЖ цолоор энгэрээ мялаав Монгол-Японы харилцаа1990-1998 Дайны дараах Монгол-Японы харилцааг хэвийн болгох хоёр талын... Ардчилсан хувьсгалын ойн баярыг улсын баяр наадамтай хамтатг... Ж.Золжаргал: Эдийн засгаа өсгөхийн тулд төсөв тэлэх биш хөрө... Ц.Төмөрбаатар: Аавынхаа араас Ардын жүжигчин болсондоо баярт... Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн бүх оронтой дипломат харилцаа тогто... Ерөнхий сайд Г.Занданшатарын Ажлын албанаас няцаалт гаргажээ... ДЦС-5 төслийн хувийн хэвшлийн түншлэгчийг сонгох урьдчилсан ... Эзэн Хаан Нарүхито "Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зоч... “Засгийн газрын өрийн баталгаа гаргах зөвшөөрөл олгох тухай”... Япон Улсын Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито Ус сувгийн удирда...
Top