x

Алс Дорнодын маршрут Монголын маршрутаас түрүүлж хэрэгжих магадлалтай

Хөрш гурван улс Орос, Монгол, Хятадын өндөр албан тушаалтнууд энд ч, тэнд ч уулзалдаж, харилцаа хамтын ажиллагааны талаар сайхан мэдээ хэлэлцсэн өдрүүд болж өнгөрч байна. Эдгээр уулзалтын оргил хэсэг нь есдүгээр сарын 15-нд гурван улсын төрийн тэргүүн зургаа дахь удаагаа Узбекийн Самарканд хотод уулзсан явдал юм. Хөрш гурван улсын төрийн тэргүүний уулзалтыг ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын үеэр хийдэг формат 2014 оноос тогтсон нь хэн хэндээ чухал ач холбогдолтойг хэлэхэд илүүц биз. Гурав дахь удаагийн буюу 2016 онд Тажикистаны Душанбед гурван улсын Эдийн засгийн коридор байгуулах түүхэн баримт бичгийг баталж, энэхүү баримт бичгийн хүрээнд 30 гаруй төсөл хөтөлбөрийг хамтран хэрэгжүүлэхээр болсон билээ. Түүнээс хойш зургаан жил өнгөрөхөд харамсалтай нь эдгээр төслөөс бүрэн хэрэгжсэн нь хараахан үгүй байна.

Харин энэ баримт бичигт багтаагүй өөр нэг төсөл хэрэгжих магадлал өндөр байгаа нь Оросоос Монголын нутгаар дамжуулан Хятад руу байгалийн хий нийлүүлэх төсөл юм. Есдүгээр сарын эхээр Оросын Владивосток хотноо болсон Дорнын Эдийн засгийн форумын үеэр болон сая Самаркандад хийгдсэн уулзалт, ярианаас үзэхэд тэгж дүгнэж болохоор байгаа ч асуудал байсаар байна.

Үйл явцын өрнөлийг харахад Оросын тал Монголын талтай хоолой барих төслийг эхлүүлэх бэлтгэл ажлыг шат дараатай хийж байна. 2019 онд Оросын тал Монголын талтай Харилцан ойлголцлын санамж бичиг байгуулсан, 2020 онд энэхүү магистралийн ТЭЗҮ-ийг төслийг хэрэгжүүлэгч “Газпром” компани Монголын талд танилцуулж проток зурсан, төслийг хариуцан ажиллах тусгай зориулалтын “Газопровод Союз-Восток” ХХК-ийг 2021 оны нэгдүгээр сард Монголд байгуулсан.

Самаркандад гурван улсын төрийн тэргүүн байгалийн хий дамжуулах хийн хоолойн төсөл нь гурван улсын хамтын ажиллагаанд онцгой ач холбогдолтой болохыг талууд онцолж, төслийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх чиглэлд хамтран ажиллаж, төслийг хариуцсан холбогдох аж ахуйн нэгжүүдийн уялдаа холбоог хангах нь чухал гэдэгт талууд санал нэгджээ.

Гэвч төслийн талаар нарийн тодорхой мэдээлэл өнөөг болтол тодорхой болоогүй л байна. Ялангуяа Хятад улс байгалийн хий авах гэрээгээ Оростой хийгээгүй байгааг онцгой анхаарах шаардлагатай. Өмнөд хөрш авна гэдгээ хэлж байж, хойд хөрш манай газар нутаг дээгүүр хоолойгоо барих ажлыг эхлүүлэх учиртай. Энэхүү төсөл яригдаж байх хооронд нөхцөл байдал ихээхэн өөрчлөгдөж, хэдийгээр байгалийн хийн хэрэгцээ Хятадад байгаа ч, худалдан авагч тал хямд үнийг худалдагч талд тулгах боломжтой болоод байна. Орос улс байгалийн хийн экспортын орлогоо Европын зах зээлээс голчлон олж байсан бол энэ оны хоёрдугаар сард Украины нутагт халдсанаас үүдэн Европын орнууд Оросын хийнээс татгалзаж, баруун чиглэлийн экспортын зах зээл нь тал хувь хумигдаад байна.

Монголын нутгаар дамжуулан авах “Союз-Восток” магистраль хоолой, “Сибирийн хүч-2” ч гэж бас нэрлэж байгаа энэ төсөл нь Хятадын хувьд Оросоос хий авах гурван төслийн нэг юм. Эхний “Сибирийн хүч” хоолойг 2019 оны сүүлчээр ашиглалтад оруулсан. Энэ маршрут нь Монголын зүүн хилийн цаахнуур Оросын Алс Дорнодоос Хятадын зүүн хойд хилээр тавигдсан. Хоёр дахь маршрут нь одоо ид яригдаж байгаа Монголыг дайран өнгөрөх транзит шугам. Анх энэ маршрут нь Монголын баруун хилийн цаахнуур Оросын Алтайн хязгаараас Хятадын Шинжаан-Уйгур руу тавигдахаар яригдаж байсан ч олон хүчин зүйлийн улмаас цуцлагдан, чиглэл, нэрээ өөрчилсөн нь Монголыг дайран өнгөрөх магистраль шугам юм. Үүнээс гадна 2020 онд Хятадад зохиогдсон өвлийн олимпийн нээлтийн өмнөхөн хоёр хөрш гурав дахь маршрутын гэрээг үзэглэснийг мартаж болохгүй. Алс Дорнодын гэж нэрлэгдэж буй энэ маршрут нь “Сибирийн хүч-3” төсөл бөгөөд Оросын Сахалинаас Хятадын зүүн хойд чиглэлээр хий экспортлох хоолойн тавих юм. Энэ төсөл манай төслөөс шат илүү ахисан түвшинд байгаа төдийгүй богино хугацаанд хэрэгжин ажил хэрэг болох нөхцөл, магадлал өндөр юм. “Сибирийн хүч-3“ буюу Алс Дорнодын хоолойн ТЭЗҮ-г ерөнхийд дуусгасан тухай “Газпром” болон Хятадын төрийн мэдлийн CNPC компанийн 2022 оны есдүгээр сарын 6-нд болсон онлайн уулзалтаар ярьсан байна. Стратегийн бүтээгдэхүүнийг гуравдагч орноор дамжуулан авах ямар эрсдэлтэйг Европын орнуудын жишээ бэлхнээ харуулсан. Тиймээс “Сибирийн хүч-3” хэрэгжих магадлал монголчууд бидний хүлээж байгаа төслөөс илүү юм.

Урьдчилсан ТЭЗҮ-ээр “Союз-Восток” хоолой нь 962,9 км урт, хоолойн голч 1400 мм байх бөгөөд таван шахах станцтай байх юм. Хоолойн хүчин чадал нь жилдээ 50 тэрбум куб метр байх юм. 50 тэрбум куб метр гэдэг бол өндөр хүчин чадалтай байна гэсэн үг. 2021 онд хийн хоолой тавих зурвас газрыг тодорхойлох болон ТЭЗҮ-г боловсруулж дуусгах, “Газопровод Союз-Восток” компанид үйл ажиллагаагаа явуулахад шаардлагатай зөвшөөрлүүдийг авч, 2022 онд инженер геодези, инженер геологи, инженер археологийн судалгааны ажлыг хийхээр төлөвлөсөн талаар өмнө нь хэвлэлд мэдээлэл гарч байсан. Хоолойн маршрут ОХУ-ын Хиагтаас Сэлэнгийн Алтанбулаг, Алтанбулаг боомтоос Замын-Үүд хүртэл төмөр замын трассын дагуу тавигдана. Хий дамжуулсан төлбөр талаар тодорхой мэдээлэл гараагүй. “Манай улс уг хийн хоолойноос хий авч хэрэглэх, дотоодын хэрэглээгээ хангах талаар ОХУ-ын талтай яриа хэлэлцээр хийгээд эхэлсэн. Мөн байгалийн хийн эх үүсвэртэй болгох зорилгоор эхний ээлжинд 1-2 цахилгаан станц барих, магадгүй төмөр замын дагуу, хийн хоолойг дагасан суурьшлын шинэ бүстэй болох, тэдгээрийг цаашид өргөжиж хөгжихөд хийгээр хангах орчин нөхцөлийг бүрдүүлэх, аажмаар манай улс хийн хэрэглээнд шилжих зорилтыг тавьж байгаа” хэмээн Шадар сайд С.Амарсайхан 2021 оны сүүлээр мэдэгдэж байсан.

Оросын Хятадад одоо хий нийлүүлж байгаа “Сибирийн хүч-1” хоолойн дамжуулах хүчин чадал нь жилдээ 38 тэрбум куб метр. Гэвч төслийн бүрэн хүчин чадалдаа хараахан хүрээгүй байгаа ч хүчин чадлыг хоёр тал үе шаттайгаар нэмэгдүүлж байгааг “Газпром” албан ёсны сайтад мэдээлжээ. 2024 оноос төслийн хүчин чадалдаа хүрэхээр төлөвлөж байгаа юм.

Яригдаж буй гурван хоолойгоор дамжих хийг гурван өөр ордоос татна. 3000 гаруй км урт “Сибирийн хүч-1” хоолойгоор дамжуулж байгаа хийг Эрхүү, Якутын ордоос татаж байгаа. Монголоор дамжуулах “Союз Восток” хоолой нь Ямалын ордоос хийгээ авна, харин “Сибирийн хүч-3”-ын хийн эх үүсвэр нь Сахалин байх юм. Алс Дорнодын маршрут Оросын талд ч, Хятадын талд ч ашигтай тусахаар байна. Нэгдүгээрт, хий татах үндсэн дэд бүтцийн нэлээдгүй хэсэг бэлэн хийгдсэн байгаа, хоёрдугаарт, маршрутын хувьд дөт, гуравдугаарт, Сахалин арлын хавьд “Газпром”-ын эзэмшиж байгалийн хийн ордуудад хөрөнгө оруулах сэдлийг энэ гэрээ өдөөх учраас хөрөнгө санхүүгийн хувьд саад багатай гэж үзэж байна. "Газпром" нь Сахалин хавьд Киринский болон Южно-Киринский гэсэн хоёр ордыг эзэмшиж байгаа. Киринскийн ордыг 2014 оноос олборлож эхэлсэн бөгөөд төслийн хүчин чадал нь жилдээ 5,5 тэрбум куб метр. Өнгөрсөн 2021 онд уг ордоос 1,2 тэрбум куб метр олборлосон нь 2014 оноос хойших дээд үзүүлэлт байжээ. Харин Южно-Киринскийн олборлолтыг ирэх 2023 оноос эхлэхээр төлөвлөж байна. Южно-Киринскийн ордыг 2010 онд нээсэн бөгөөд урьдчилсан тооцоогоор 611,7 тэрбум куб метр хэмээн нөөцийг тогтоосон.

Монголын нутгаар тавих “Союз Восток” хоолойн хувьд уг хоолойн Оросын нутгаар дайран өнгөрөх маршрут нь дотооддоо маш их шүүмж дагуулсан. Энэ маршрут нь хийн хэрэглээнд холбогдоогүй Сибирийн оршин суугчдын эрчим хүчний хэрэгцээг хангах давхар зорилго агуулж байгаа ч Ямалаас Сибирь рүү татах газар нутаг нь байгалийн хүнд ширүүн нөхцөлд явагдах бөгөөд, тэр чинээгээр зардал, цаг хугацаа шаардана.

Д.Нарантуяа

"Үндэсний шуудан" сонин

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iШинэ мэдээ
Элрэн баларч буй Л.Оюун-Эрдэнийн цаг хугацаа 1 цаг 25 мин “Хөх толботон” аялал жуучлалын шинэ маршрут нээх санаачилгыг Ерөнхий сайд дэвшүүлэв 2 цаг 59 мин Монгол Улсын Засгийн газар, НҮБ-ын хамтарсан удирдах хорооны хуралдаан боллоо 3 цаг 24 мин Шар усны үерийн аюулаас урьдчилан сэргийлнэ үү! 3 цаг 42 мин П.Сайнзориг: Шинэ Зуунмод дагуул хотыг байгуулснаар Улаанбаатарын төвлөрөл, түгжрэл бүрэн шийдэгдэхгүй 4 цаг 0 мин Өнөөдөр нутгийн зүүн хэсгээр салхитай хүйтэн байна 4 цаг 18 мин ЗГХЭГ-ын даргын хэлсэн ДОЛООН ХУДАЛ 16 цаг 42 мин НҮБ: Тогтвортой хөгжлийг хангах, эрүүл мэндийг дэмжихэд 11.3 сая ам.доллар зарцуулжээ 16 цаг 52 мин ЕБС-ийн сургалтын агуулгад амьтны хүрээлэн, музейн хөтөлбөрүүдийг оруулж байна 17 цаг 55 мин Ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлөөр 66.1 тэрбум төгрөг төвлөрүүлжээ 18 цаг 12 мин "Титаник” киноны Рөүзийн амийг аварсан тавцанг дуудлагаар худалджээ 18 цаг 12 мин Хотын төвийн зогсоолуудад 47,400 автомашин бүтэн өдрөөр байршдаг 18 цаг 20 мин Цусны хорт хавдрыг ялан дийлсэн Икээ Парисын Олимпод өрсөлдөнө 18 цаг 32 мин Ойрын хоёр хоногтоо нутгийн зүүн хэсгээр салхитай хүйтэн байна 18 цаг 46 мин Дотоодын цэрэг өндөр чадвартай хөдөлгөөнт хүчинтэй болно 18 цаг 49 мин Голомт банк “Их засаг” олон улсын их сургуультай хамтран ажиллана 19 цаг 2 мин Гамшгийн үеийн зарлан мэдээллийн дуут дохиотой дадлага сургуулилалт хийлээ 19 цаг 6 мин Зарлан мэдээллийн дохиогоор дадлага сургуулилалт хийлээ 19 цаг 19 мин Дөрөвдүгээр сард болох үндэсний бөхийн барилдааны хуваарь 19 цаг 55 мин Өнөөдөр 16:00 цагт орон даяар гамшгийн дохио дуугарна 22 цаг 9 мин
iИх уншсан
Найруулагч П.Лхагвадулам: Сэтгэлээс гардаггүй тийм л мэдрэмж... Чингэлэг чингэлгээр зөөсөн нүүрсний мөнгийг Сү.Батболдын "бо... ОРОС дахь АЛЛАГА Н.Учрал гишүүний эргэн ирэлт ба Эмийн жорын “цахимжилт” 10 хүн угаартаж нас барсан хэргийн мөрөөр... Авилгатай тэмцэх биш, тэмцдэг тогтолцоогоо нураасан найман ж... “Улаанбаатар-2024 гэрэл зургийн өдрүүд” нэгдсэн үзэсгэлэн зо... Ж.Бат-Эрдэнэ: Төмөр зам яагаад гацсан үнэнийг одоо хэлье С.Наранцогт: Ураны төсөл зогсоогүй, ажлууд хийгдэж байгаа Ардчилал бол эзлэх ёстой өндөрлөг биш, явах ёстой зам юм Буриад Монголын зарим түүх Олон Улсын Найрамдал цогцолборт Хүүхдийн хөгжлийг дэмжих тан... Дөрөвдүгээр сард ихэнх нутгаар салхи шуургатай, хүйтэн байх ... Батсүмбэр сумын 100 жилийн ойн барилдаанд улсын заан Б.Серик... Эрчим хүчний шилжилт хийх өрхүүдийг сонгон шалгаруулж байна Маргаашнаас баруун, зүүн аймгуудад цасан шуурга шуурна Москвад болсон зэвсэгт халдлагын хариуцлагыг "Исламын улс" б... Японд болсон газар хөдлөлтөөс хүчтэй хөдлөлт манай оронд дөр... Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Пут... "Крокус сити холл" дахь террор: Баримтууд
Top