Цар тахлын нөлөөнөөс болж эмэгтэйчүүд илүү их гэрийн ажил хийж байна.

Энэ талаар НҮБ-ын Гүйцэтгэх захирлын орлогч Анита Бхатиа "25 жилийн турш ажилласан бидний бүх ажил нэг жилийн дотор алга болж магадгүй байна. Үүний зэрэгцээ 1950-аад оны жендэрийн хэвшмэл ойлголтыг буцаах бодит эрсдэлийг бий болгож байна" гэлээ. 

Цар тахлаас улбаалсан хөл хорионы улмаас ажил эрхлэлт, боловсрол эзэмших боломж алдагдаж, эмэгтэйчүүд сэтгэцийн болон бие махбодийн эрүүл мэндэд муугаар нөлөөлж болзошгүй юм.

Цар тахлын өмнө ч гэсэн дэлхий даяар өдөр бүр хийгддэг 16 тэрбум цагийн “цалингүй” ажлын дөрөвний гурвыг эмэгтэйчүүд хийдэг гэсэн тооцоо байдаг. Одоо энэ үзүүлэлт бүр ч өндөр боллоо.

Тэрээр "Хэрэв цар тахлын өмнө эрчүүдээс гурав дахин их гэрийн ажил, нялхасыг асрах, өтгөсийг ачлах цалингүй цаг наргүй ажил хийдэг байсан бол энэ тоо дор хаяж хоёр дахин нэмэгдсэн гэж би баталж байна" гэлээ.

НҮБ-ын Эмэгтэйчүүдийн явуулсан 38 санал асуулга нь үндсэндээ бага, дунд орлоготой орнуудад чиглэсэн байсан ч илүү их аж үйлдвэржсэн орнуудын мэдээлэл ижил төстэй дүр зургийг харуулж байна.

"Илүү түгшүүртэй мэдээлэл бол олон эмэгтэйчүүд ажилдаа эргэж орохгүй байгаа явдал юм" гэж хатагтай Бхатиа нэмж хэллээ.

Зөвхөн 9-р сард АНУ-д 865,000 эмэгтэй ажилгүй болсон. Энэ тоо нь эрэгтэйчүүдтэй харьцуулахад дөрөв дахин их байна. Үүний дийлэнх нь асрамжийн ачаалал байсан тул өөр хэн ч байхгүй гэсэн шалтгаанаар тайлбарлаж болно.

Ажиллах хүчинд цөөхөн эмэгтэйчүүд байх нь зөвхөн эмэгтэйчүүдийн сайн сайхан байдалд төдийгүй тэдний эдийн засгийн хөгжил, бие даасан байдалд ихээхэн сөрөг нөлөөтэй болохыг НҮБ-ын Эмэгтэйчүүд анхааруулж байна.

BBC гурван эмэгтэйтэй ярилцаж, цар тахал нь тэдний хийж буй ажлын хэмжээнд хэрхэн нөлөөлж байгааг харав. Тэднээс цагийн тэмдэглэл хөтлөхийг хүсч, ердийн өдөр цагийг хэрхэн ашиглаж байгааг харуулахыг хүсчээ.

"Би өдөр бүр хязгаартаа хүрсэн"

Цар тахлын өмнө ч гэсэн Японд эмэгтэйчүүд эмэгтэйчүүд цалингүй асрамжийн, гэрийн ажилд эрчүүдээс дунджаар бараг тав дахин урт хугацаа зарцуулдаг байжээ.

Тени Вада бол Токио хотод байрладаг брэндийн зөвлөх бөгөөд хөл хорио эхлэхээс өмнө цэцэрлэгийн цагийн багшаар ажилладаг байв.

Тэрээр "Өглөөний 5 цаг болж байна, энэ нийтлэлийг бичих гэж цөхрөлтгүй оролдож байна. Хугацаа нь хэд хоног биш, гэхдээ би тоглолтын өмнө үлдэх дуртай. Ээж байна гэдэг урьдчилан тааварлашгүй, би үүнийг хүсэхгүй байна. Надад цалингийн шалгалт хийх зардал гарахгүй байх" гэж өдрийн тэмдэглэлдээ бичжээ.

Тени гэрийн сургуульд багшлах, оройх хоолонд юу хийхээ төлөвлөх, ажлаа хийх, угаалга хийх зэргийн хооронд “олддоггүй” тэр цаг хугацаа бол тансаглал гэсэн юм.

Тени болон түүний нөхөр хоёулаа гэрээсээ ажиллаж байгаа хэдий ч тэдний өдрүүд тэс өөр харагдаж байв.

"Тэр өглөө 09:30-аас үдшийн 21:00 цагийн хооронд ажилладаг. Би өрөөндөө ганцаараа суугаад тайван ажиллах нь тансаглал юм шиг санагддаг. Гэхдээ надад тийм тансаг байдал байхгүй. Энэ нь жаахан шударга бус байна" гэжээ.

Гэртээ Тени гурван настай охиноо сургах зэрэг цалингүй буюу гэрийн ажлын 80 орчим хувийг хийдэг ажээ. 

"Эхний хоёр гурван сар аймшигтай байсан. Оюун санааны хувьд би өдөр бүр бараг л өөрийнхөө боломжит хязгаарт хүрсэн, охин минь уйлж, дараа нь би уйлах шахдаг байсан" гэж тэр дурсав.

"Ачаалал ихэсснээс үүдэн үр дүнд нь стресс, сэтгэцийн эрүүл мэндийн өндөр түвшний асуудлууд зэрэг сэтгэл түгшээсэн үр дагаврыг харж байна" гэж НҮБ-ын Эмэгтэйчүүдийн ахлах статистикч Папа Секк хэллээ.

"Би бүх зүйлийг ганцаараа хийх ёстой байсан"

Делина Веласкес бол Боливийн өмнөд Тарижа хотын Серкадо мужийн тариаланч юм. Түүний өдрүүд ихэвчлэн өглөөний 05:00 цаг орчим эхэлдэг бөгөөд ихэнх цагаа хүлэмжинд ажиллах, гэрийн ажил хийх хооронд хуваадаг. Гэхдээ тэрээр хоёр сар тутамд тарьж ургуулсан ногоогоо зарахын тулд хотын тариаланчдын зах руу явдаг. "Гэрт бусад ажлууд байгаа ч миний хувьд миний хувийн хэрэгсэл бас өмч бол миний гар юм. Одоохондоо миний охин надад тусалдаг, тэр миний баруун гар. Тэр надад гэрт, талбайд, хүнсний зах,  хүлэмжинд бүх газарт тусалдаг" гэлээ.

Уламжлалт жендэрийн хэм хэмжээ нь эрэгтэйчүүд тэжээгч, харин эмэгтэйчүүд гэрийн эзэгтэй байдаг гэсэн ойлголтыг улам бататгаж, охидууд гэрийн ажил хийх нь элбэг байдаг. "Хүүхдүүдийн [цалингүй ажилд] үзүүлэх тусламжийн тухайд эцэг эхчүүд хөвгүүдээс илүү охидынхоо тусламжийг авах нь олонтаа" гэж ноён Сек хэлэв. Гэхдээ Делина цар тахлын үеэр гэр бүлдээ илүү их цаг зарцуулдаг болсондоо баяртай байна. Тэрээр "Би өмнө нь үржүүлгийн газар худалдаж авах, хадгалах, үржүүлэх, услах, хоол хийх, цэвэрлэх гэх мэт бүх зүйлийг ганцаараа хийх ёстой байсан. Гэхдээ одоо хичээлийн жил дуусахад охин маань надад цэвэрлэгээ, хоол хийх, хувцас угаах зэрэгт тусалдаг. Бяцхан хүү маань надад үржүүлгийн газарт тусалдаг. Нөхөр маань бидэнтэй илүү их цагийг өнгөрөөж, чадах бүх зүйлдээ тусалж байгаа" гэлээ. 

"Эмэгтэйчүүд энэ бүхнийг авах боломжтой"

Доктор Ижеома Кола бол Кени улсын Найроби хотод амьдардаг Америк Нигери гаралтай эмэгтэй юм. Тэрээр шинэхэн ээжийн ажлаа, кареертайгаа хослуулан хийж чадсаны нэг шалтгаан нь түүний нөхөр нь түүнийг дэмжиж, гэртээ туслах хүн хөлсөлж авах боломжтой байдагтай холбоотой гэжээ. "Бүх эмэгтэйчүүдэд энэ боломж байдаггүй, эсвэл тэд тусламж авах боломжтой эдийн засгийн байр суурьтай байдаг. Гэхдээ би хүүгээ хөхүүлэхээр өдөр бүр 6-7 цагт сэрдэг" гэж тэр хэлэв.

Ижеома нийгэм эдийн засгийн хувьд эмэгтэйчүүдэд ээлтэй байдлаар байгуулагдаагүй бөгөөд дундаж эмэгтэйчүүдэд энэ бүхнийг хийх боломжгүй болгодог жендэрийн хэм хэмжээг бий болгодог гэжээ. "Эмэгтэйчүүд бүгдийг нэгэн зэрэг авах боломжтой, гэхдээ нэгэн зэрэг гэдэг нь бүх зүйлийг нэг дор гэсэн утгатай биш хэдий ч аль нэг том зүйлээ гаргуунд нь гаргаж золиослолгүйгээр" гэж тэр тайлбарлав. Тэрээр "Тэд биднээс цөөхөн байх гэж бодож байна, би бүх зүйл биш юмаа гэхэд ихэнх зүйлтэй болох боломжтой болсонд өөрийгөө маш их азтайд тооцдог" гэлээ. Туслах хүн хөлсөлж авах боломжтой болсон нь Ижеома болон түүний гэр бүлийнхнийг хөл хориог арай хялбар болгосон. "Сар орчим л байсан, тэр үед би их өрөвдөлтэй байсан. Би маш их ажилтай байсан юм шиг санагдаж, гэрийн ажил их хийдэг байсан тул мэргэжлийн ямар ч ажлаа хийж чадахгүй байсан" гэж бичжээ. 

Хэдийгээр нөхөр нь эцэг эхийн асуудалд сайн хань болж, цэвэрлэгээ, аяга таваг, угаалга гэх мэт ажлыг удирдан чиглүүлдэг ч гэр орноо удирдан зохион байгуулах үүрэг нь өөрт нь тулгардаг гэж тэр ярив. "Миний оюун ухаан үргэлж хүнсний жагсаалт, хүүгийн маань төрсөн өдөр, баяр ёслолын үеэр гэр бүлийн зураг авахуулах, эсвэл найзуудтайгаа Zoom зугаалгаар явах хуваарь гаргах гэх мэтийн түүний боддоггүй зүйлийн талаар үргэлж боддог" гэсэн юм.

Сэтгэцийн ачаалал - эрүүл мэндийн томилгоо, хоолны төлөвлөгөө, байшин засах гэх мэт зүйлүүдийг хооронд нь тохируулах нь эмэгтэйчүүдийн бие бялдар, сэтгэцийн эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг.

Цалин ч үгүй, царай ч үгүй… 

Эмэгтэйчүүдийн цалингүй ажил нь гэр бүлийг тэтгэх, эдийн засгийг тэтгэх, нийгмийн үйлчилгээний дутагдлыг нөхөх үйлчилгээний зардлыг ихэвчлэн оролдог боловч үүнийг албан ёсоор ажил гэж хүлээн зөвшөөрөх нь ховор байдаг. "Энд нэг чухал зүйл бол үүнийг үргэлж үнэлдэггүй байсан бөгөөд үүний төлөө хэн ч нөхөн төлбөр аваагүй тул санаа зовох зүйлгүй гэж үргэлж үзсээр ирсэн. Цар тахлын үеийн өмнө ч гэсэн эмэгтэйчүүд дэлхийн нийгмийн хамгааллын сүлжээ байсаар ирсэн бөгөөд гэрийнхээ бусад хүмүүсийг гадагш гарч, үр бүтээлтэй орлого олох боломжийг бүрдүүлэхийн зэрэгцээ асрамжийн ачааг нуруун дээрээ ямар ч нэмэлт цалин хөлсгүйгээр, сэтгэл санааны дэмжлэггүйгээр үүрсээр ирсэн.

"Цалин хөлсгүй ажлын дийлэнх хэсгийг хийдэг эмэгтэйчүүд төлбөртэй хөдөлмөр эрхлэх цаг зав багатай, эсвэл илүү олон цагаар ажилласныхаа хүчинд санхүүгийн хувьд аль болох аюулгүй байдалд ордог. Энэ нь хичнээн том асуудал бөгөөд засгийн газар, бизнес эрхлэгчид ямар нэгэн зүйл хийхгүй бол ямар их нөлөө үзүүлэхийг та хангалттай тэмдэглэж чадахгүй" гэж хатагтай Батиа хэллээ.

НҮБ-аас засгийн газар, бизнес эрхлэгчдийг цалингүй ажил байгааг хүлээн зөвшөөрч, гэр бүлийн нэмэлт чөлөө, нэмэлт цалинтай чөлөө, хүүхэд асрах төвүүдийг нээлттэй байлгах зэрэг арга хэмжээг хэрэгжүүлэхийг уриалж байна.

Хатагтай Батиа "Энэ бол зөвхөн эрхийн асуудал биш, эдийн засгийг юу утга учиртай болгодгийг асууж байгаа юм. Эмэгтэйчүүд эдийн засагт бүрэн оролцох нь асар их эдийн засгийн ач холбогдолтой юм" хэмээн тодотгосон юм.

Бү.Лхамаа