x

П.Очирбат: Манайх ул боовон дээр атга орос чихэр тавиад хүмүүст бэлэглэж байлаа

Арвандолдугаар жарны “Урвуулагч” хэмээх шороон гахай жилийн босгон дээр Монгол Улсын анхны Ерөнхийлөгч Пунсалмаагийн Очирбаттай цагаан сарын тухай цөөн хором хөөрөлдлөө.

-Сайхан өвөлжиж байна уу. Сар шинэдээ сайхан шинэлэх гэж байна уу?

-Сайхан. Манайх энэ жил зусландаа шинэлэх гээд бэлтгэлээ базаачхаад байж байна. Эрүүл цэнгэг агаарт, хотын утаа, түгжрэл, бухимдлаас хол хэд хоног сайхан амарч, баярлаж байгаад ирнэ дээ.

-Танайх цагаан сараа хэр өргөн цар хүрээтэй тэмдэглэдэг вэ. Хүн их ирдэг үү?

-Ерөнхийлөгч, сайд байхад замбараагүй олон хүн ирдэг байсан. Одоо бол ная дөхсөн болохоор дотны хэдэн хөгшид, хүүхэд, дүү нар, ойр дотны найз нөхөд л ирнэ шүү дээ. Ёслоод, золгоод, идэж уугаад явцгаана. Зуу гаруй л хүн ирдэг байх.

-Таны хүүхэд ахуй цагт цагаан сарыг хэрхэн тэмдэглэдэг байв. Сэтгэлд тань тод үлдсэн дурсамжаа хуваалцаач?

-Таван настай байхад маань аав өөд болсон. Бага нас минь өнчин өрөөсөн байдалтай өнгөрсөн болоод ч тэр үү их л энгийн, борог амьдралтай байсан санагддаг. Найман нас хүртлээ хурга, тугал эргүүлж, аргал түлээнд явах гээд тэр үеийн олон хүүхдийн адил ажил хөдөлмөр эрхэлнэ. Элбэг дэлбэг байсан эсэхийг мэдэхгүй байна. Том болсон хойноо ээжээсээ нэг удаа “Манайх ер нь хоол хийж иддэг байсан юм уу” гэж асууж байсан. Ерөөсөө зуны цагт сүү цагаан идээ, өвлийн цагт мах голдуухан иддэг байсан болов уу. Хувцас хунар ч нэг их өмсөхгүй. Хүрээнд орж ирээд л хоол унд, хувцас хунарын талаар ойлголттой болж байлаа. Цагаан сар хийхээ больчихсон, хориотой байлаа. Хөдөө байж байгаад төвд ирэхээр хөдөөний цагаан сар их гоё санагдана.

-Нээрээ нэгэн үе цагаан сарыг “Нэгдэлчдийн баяр” нэртэй хөдөө орон нутагт л тэмдэглэдэг байсан гэлцдэг шүү. Яагаад ингэх болсон юм бол?

-1952 онд шиг санагдаж байна. Улс орон даяар цагаан сардаа бэлтгэж байх үед маршал Х.Чойбалсан өөд болсон юм. Монголчууд одоо ч төрөл садан, ойр дотны хүн нь өөд болбол тэр жилдээ цагаан сар хийдэггүй шүү дээ. Яг түүн шиг “Маршал нас баржээ” гээд л идээ будаагаа хураасан. Маршал бол нэг айлын хүн биш. Бүх монголын хүн учраас улс даяар идээ будаагаа хурааж, цагаан сар хийгээгүй. Түүнээс хойш л төв суурин газрынхан цагаан сар хийхгүй гэдэг болсон. Шинийн нэгний өглөө сонин уншлагад суулгана. Битүүний орой номын дугуйлантай. Айл хэсүүлэхгүй гэж тийм онцгүй хорио, цээр тогтоогоод байсан юм. Гэхдээ маршал амьд сэрүүн ахуйдаа бол цагаан сараар хөдөө гадаа явж, ахмад настнуудад хүндэтгэл үзүүлдэг байсан.

-Энэ хорио цээр хэзээ үгүй болж, эмх цэгцэндээ орсон бэ?

-1990 оноос хойш үндэсний уламжлалаа сэргээх зорилгоор хот хөдөөгүй битүүлдэг, шинэлдэг болсон. Нэг хэсэг хориотой байж байгаад зөвшөөрсөн болохоор иргэдийн дунд цагаан сарыг хэт туйлшруулан тэмдэглэх болсон тал бий. Хөгшин, залуу хот хөдөөгүй данхар том ууц шүүс тавих, бэлэг сэлтээр өрсөлддөг болжээ. Гэтэл ерээд оноос өмнө ууцыг зөвхөн өндөр настай айлууд л тавьдаг байлаа шүү дээ.

-Бусдын дайтай цагаан сар гаргах гэж хичээж, өр зээл тавьдаг болоод байна л даа?

-Тэгэлгүй яах вэ. Ёслол хүндэтгэлийн төдий зүйлийг эд барааны өрсөлдөөн болгочихлоо. Авгай хүүхнүүд нь “Айл амьтад аятайхан юм өгч байхад манайх яах юм” гэдэг илүү зан гаргадаг болж. Хүнд өгч байгаа бэлэг сэлт нь нөгөө хүндээ хэрэг болохооргүй, эдэлгээ муутай, нүд хуурсан Эрээний эд зүйлс байна. Гэтэл манай хөдөөнийхөн дээхнэ үед хүүхдэд дугуй боов, дээр нь хөлдөөсөн хольсон тос тавиад өгдөг байлаа шүү дээ. Хаврын цагт хүүхэд хонинд явахдаа өвөртөлж яваад идчихнэ. Дал наяад онд бол хүүхдэд дэвтэр, харандаа эсвэл нэг төгрөг бэлэглэдэг болсон. Айлын эхнэрт дээлийн эмжээр, хоргой, эрчүүдэд “Хар морьт” гээд хатуу хайрцагтай узбек тамхи бэлэглэдэг байлаа. Энэ мэтээр тухайн хүүхдэд, хүнд хэрэг болохуйц, өөрсдөдөө хүндрэл багатай энгийн зүйлсээр гарыг нь цайлгана. Одоо бодоход тэр үед монголчууд байгаагаараа, энгийн, үнэн санаанаасаа харилцдаг байжээ гэж бодогддог. Одоо нэг үеэ бодвол хүмүүсийн амьдралын түвшин сайжирч байна. Үүнийгээ дагаад чанартай юм бие биедээ өгчихсөн гэсэн бодолтой, чадалтай хүмүүс ч их болж.

Гэхдээ бас тийм чадалгүй хүн ч байна. Тэтгэврийнхээ хэдээр амьдардаг хөгшид, тогтмол орлогогүй залуучууд зээл аваад л цагаан сараа тэмдэглэж байгаа шүү дээ. Цагаан сарын дараа хаврын уртад дараа нь юу идэх билээ, яах билээ гэдгээ бодохгүй юм. Цагаан сарыг л аятайхан гаргая гэсэн хэтрүүлэг, туйлшрал байна. Битгий ийм байгаасай. Зүгээр л тавгийн идээ засчихаад, хэдэн буузтай байхад болно шүү дээ. Манайх Ерөнхийлөгч байсан айл гэхэд нэг жилийн цагаан сараар ул боовон дээр атга орос чихэр тавиад хүмүүст бэлэглэж байлаа. Тэр битгий хэл тавь, жараад онд хотынхон баадантай явдаг байсан шүү дээ. Түүндээ боовоо хийгээд айл хэсээд явна. Баадан дүүрэхээр гэртээ хариад баадангаа суллаад явах жишээтэй.

Түүнийг санаад ийм бэлэг хүмүүст өгч үзсэн. Шар тосонд хайрсан, сайхан ул боов, амттай чихрийг хүн идчихдэг л байхгүй юу. Эрээний таарах таарахгүй оймс өгснөөс хувь илүү шүү дээ. Ийм хэрэглээ талаасаа, энгийн зүйл өгөхөд анхаармаар санагддаг.

Б.Наранчимэг "Ардчилал таймс" сонин

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн бүх оронтой дипломат харилцаа тогтоолоо 1 цаг 27 мин Монгол-Японы харилцаа1990-1998 3 цаг 19 мин Улаанбаатар метро төслийн бараа, үйлчилгээг Их Британи улс нийлүүлнэ 3 цаг 48 мин УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн 2025 оны хаврын ээлжит чуулганыг хааж хэлсэн үг 3 цаг 56 мин Монгол Улсын төрийн далбааны өдөр тохиож байна 4 цаг 5 мин Такамүра: Бидний хувьд үүрдийн дурсамж үлдээх аялал байлаа 4 цаг 8 мин Ж.Золжаргал: Эдийн засгаа өсгөхийн тулд төсөв тэлэх биш хөрөнгө оруулалт, бизнесийг дэмжих хэрэгтэй 4 цаг 17 мин Нэгдүгээр шинэ тойрог замын төслийг УИХ-д танилцууллаа 4 цаг 20 мин Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагуудын утасны дугаар 4 цаг 24 мин Улаанбаатарт өдөртөө 25 хэм дулаан 4 цаг 27 мин Эзэн Хаан Нарүхито "Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зочиллоо 20 цаг 30 мин Төслийн нэгжүүдийн орон тоог 200-гаар багасгаж, 11.5 тэрбум төгрөг хэмнэнэ 20 цаг 33 мин Х.Булгантуяа: Чех Улс манай улсын “гуравдагч хөрш”, Европ дахь итгэлт түнш 20 цаг 36 мин Улсын Их Хурал өнгөрөгч долоо хоногт (2025.06.30-07.06) 20 цаг 44 мин Бүсчилсэн хөгжлийн болон Ёс зүйн дэд хорооны бүрэлдэхүүнийг хэлэлцэн дэмжлээ 21 цаг 1 мин Чех-Монголын парламентын бүлгийн дарга Станислав Берковецийг хүлээн авч уулзлаа 21 цаг 4 мин ӨБХ-ны даргад гишүүн О.Номинчимэгийн нэрийг дэвшүүлэв 23 цаг 17 мин УИХ-ын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг баталж, Байнгын хороодын бүрэлдэхүүнийг шинэчлэв Өчигдөр 11 цаг 52 мин Г.Занданшатар: Үндэсний сэргэн мандлын шинэ давлагаа эрч хүчтэй эхэлсэн гэдэгт итгэж байна Өчигдөр 11 цаг 30 мин Гандантэгчэнлин хийдийн төв талбайг байгалийн чулуун хавтангаар шинэчилжээ Өчигдөр 11 цаг 17 мин
iИх уншсан
Эдийн засгийн форумд барьсан Хөгжлийн сайдын “бэлэг” Э.Батшугар: Хар жагсаалтыг халж, зээлдэгчийг онооны системээ... Эрчим хүчний эрх чөлөө Мотоциклийн спортын 70 жилийн ойд зориулсан улсын аваргын гу... Британид коронавирусний содон шинж тэмдэгтэй шинэ хувилбар т... Сэлбэ хотын орон сууцны төслийн тендерийг тав хуваан зарлала... Хятадад “iPhone” борлуулалт өсөж, Apple-ийн хувьцаа багахан ... Армени ШХАБ-ын гишүүн болох сонирхлоо илэрхийлэв Boom boom-гоо зүй дэлхийг эзэлж эхлэв Тэтгэврийн зээлд хязгаарлалт тавихгүй байхаар тохиролцлоо Арменийн ерөнхийлөгч асан Серж Саргсяныг хээл хахууль, хууль... Christie's дуудлага худалдаанд сүүлийн зуун жилийн ховор дар... Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх төрийн албан хаагчдад мэндчилгээ дэвш... Сонгинохайрханд эрэгтэй хүн хутгалуулсан хэрэгт холбогдуулан... Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн нэмэлт төслийг өргө... Хөгжимчин Боб Дилан өөрийн зурсан зурагтай ном гаргана Тэтгэврийн зээлийн зохицуулалтыг цуцлав Сэлэнгэ мөрний түвшин нэмэгдэж, Ховд гол үерийн түвшинд хэвэ... Төрийн албан хаагчдын үндэсний чуулганд бүтээмжийг онцоллоо ДОХ, гепатитийн В вирусын геном судалгаанд шинэ технологи нэ...
Top