Б.Ринчен
"Монгол хэл"
Чихину чимэг болсон аялгуу сайхан Монгол хэл
Чин зоригт өвөг дээдсийн минь өв их эрдэнэ
Сонсох бүр яруу баялгийг гайхан баясч
Сод их билэгт түмэн юүгээн бишрэн Магтмуу би
Урьдын бэрх цагт Монгол улсын хэт заяаг
Уйтгарлан бодоход урам зоригийг мину сэргээсэн
Өөдлөн дэвшихийн төгс хувьтайд нь итгүүлсэн
Өрнөн бадрахын шинж нь бүрдсэн өвгөдийн минь хэл
Мөрөн гол цутгалант ширгэшгүй их далай мэт
Мөнхөд үр ач нарын залгамжаар бадранхан дэлгэрч
Хөндий цээжинд орогч бүгдийг нэвтэрх чадалт
Хөгжим мэт яруу баясгалант Монгол хэл минь
Өсөх наснаас өтлөх насан хүртэл
Өдөр бүр үгсийн эрдэнийг чинь баярлан түүнэм
Түм түмэн үеийн оюун билгийн үлэмж сангийн үүдий чинь
Түлхэх бүр сэтгэл сэргэн магнайн үрчлээ тэнийнэм
Түгшүүрт бэрхийг даван туулсан баатар түмний минь
Түвшнээ соёл эрдэнэ юүгээн мандуулахын гэгээн улирал нээгдсэнд
Сэлбэлгүй сэцэн оюутан хэл юүгээн хөгжүүлье хэмээн
Сэтгэл урмас бадран бахдам уу, үсэн буурал өтгөс би
Хутаг өлзий бүрдсэн хувь их заяат түмний минь
Хурц авъяаст хөвгүүд дүү нар халуун элэгтэн хотлоор
Эгшиг сайхан Монгол хэл юүгээн нэн хайрлан дээдэлж
Энхрийлэн бадруулахын бат зориг төгс юутай сайхан
Чихину чимэг болсон аялгуу сайхан Монгол хэл
Чин зоригт өвөг дээдсийн минь өв их эрдэнэ
Сонсох бүр яруу баялгийг гайхан баясч
Сод их билэгт түмэн юүгээн бишрэн магтмуу, би
1999 оны ЮНЕСКО-гийн Ерөнхий конференцийн 30 дугаар чуулганаас Дэлхийн яруу найргийн өдрийг (World Poetry Day) Гуравдугаар сарын 21-нд тэмдэглэж байх шийдвэр гаргасан байдаг.
Энэ баярыг хамгийн анх ЮНЕСКО-гийн төв байр байдаг Парис хотноо тэмдэглэжээ.
Сонирхотой баримтууд:
- "Поэзия" гэсэн үг нь эртний грекийн poieo – бүтээх, зохиох, барих, байгуулах үгнээс гаралтай.
- Хамгийн эртний сүлд болсон шүлэг МЭӨ ХХIII зуунд бүтээгдсэн гэх. Тахилчин эмэгтэй, яруу найрагч Эн-хеду-ана (En-hedu-ana) бичсэн гэдэг. Тэр өнөөгийн Ираны нутаг дахь Урыг байлдан эзэлсэн аккадын Саргон хааны охин гэхээс өөр намтар үгүй. Эн-хеду-ана сарны бурхан Нанна түүний охин үүрийн цолмон Инанагийн тухай шүлэглэж байжээ.
- Сэргэн мандалт хүртэл шүлэг нь гоо үзэсгэлэнгийн зайлшгүй байх ёстой нөхцөл гэж үзэгдэж иржээ.
- Хятадын эзэн хаан Цяньлун XVIII зуунд захирч байхдаа муу шүлэг бичсэн хүнийг цаазлуулдаг байжээ.
- Пушкины зохиолд 22 мянган өөр өөр үг тааралддаг бол Лермонтовын зохиол тэр нь 15 мянга байдаг.
- Оросын яруу найрагт хус, хуш, царс гэсэн гурван модны нэр хамгийн ихээр тааралддаг.
- Хамгийн анх Яруу найргийн өдөр 1938 онд Америкийн Огайо мужид гарч ирсэн ба түүнийг яруу найрагч эмэгтэй Тесса Суизи Уэбб санаачилсан ба баярыг эртний Ромын яруу найрагч Вергелийн төрсөн аравдугаар сарын 15-нд тэмдэглэжээ.
- Шүлэг унших нь тархины ажиллагааг идэвхжүүлдэг гэж Ливерпулийн их сургуулийн эрдэмтэд дүгнэжээ.
М.ЦОГТ