x

Төсөв, өр ​ба Та

УИХ 2022 оны арваннэгдүгээр сарын 11-ний өдрийн нэгдсэн хуралдаанаар 2023 оны улсын төсвийг батлав. Хэмнэлтийн гэгдэх энэ төсөв 1.4 их наяд төгрөгийн буюу ДНБ-ний 2.6 хувьтай тэнцэх алдагдалтай юм байна. Гэхдээ алдагдал нь өмнөх жилээсээ хоёр дахин буурсан гэх.

Ирэх онд ДНБ 5 хувиар өсч 54.4 их наяд төгрөгт (өнөөгийн ханшаар бол 16 тэрбум ам.доллар) хүрэх ажээ. Төсвийн орлого 19 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ний 34.9 хувьтай, зарлага 20.4 их наяд буюу 37.6 хувьтай тэнцэнэ. 2023 оны эцэст инфляци нэг оронтой болох гэнэ. 

Энэ төсөв нь шинэ хөрөнгө оруулалт хийхгүй, үрэлгэн байдлыг хязгаарлах, хөрөнгө оруулалт бизнесийн орчныг татварын бодлогоор дэмжих, уул уурхай, аж үйлдвэрийн салбарын томоохон төслүүдээ дуусгаж, эрчим хүчний салбарт шинэ төслүүд хэрэгжүүлэх, Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн парк шинэчлэл, үйлчилгээний чанарын асуудлыг цогцоор нь шийдвэрлэж, түгжрэлийг бууруулах, хотоос хөдөөд шилжихийг дэмжсэн татвар, цалин хөлсний бодлого хэрэгжүүлэх, эдийн засгийг тогтворжуулах, төсвийн сахилга батыг бүх шатанд хэрэгжүүлэх зорилготой гэжээ.

Энэ төсөв аль хир бодитой, иргэдийн амьдралд ямар үр нөлөөтэй бэ?

Өр

Төсвийн алдагдал бол өр буюу зээл авна гэсэн үг. Төрийн авсан, зарсан хэмжээ нь адилхан байж л макро эдийн засгийн тогтвортой байдал хадгалагдана. МУ 2012 оноос хойш засгийн газрын гадаад бонд гаргаж, өр тавьсаар ирсэн ч, тэр их мөнгөөр доллар олохуйц, олигтой үнэ цэнэ бүтээж чадаагүй учир жил бүрийн хүү, үндсэн зээлээ төлөхийн тулд нэмж зээл авсаар, өрийг өрөөр дарсаар өдийг хүрлээ. Энэ хариуцлагагүй үйлдлийг “дахин санхүүжүүлэх” гэж гоёор нэрлэдэг.

2023 онд Чингис бондын 500 сая доллар, Хөгжлийн банкны 800 сая долларыг “дахин санхүүжүүлнэ”. Хэрэв олон улсын зээлдүүлэгчид ЗГ-т итгэхгүй, зээлээ төл гэвэл гадаад валютын нөөцийн 2.8тэрбум долларын 1.3 нь яваад өгнө. Тэгвэл 2-3 сарын импортын төлбөрийг хангаж чадахгүйд хүрч,төгрөгийн ханш огцом унана гэсэн үг. Тиймээс хөрөнгө оруулагчдад төсвийн сахилга баттай улс гэдгээ харуулахын тулд төсвөө алдагдалгүй батлах ёстой байлаа. Нөгөө талаас, Засгийн газрын нийт өр ДНБ-ний 70 хувьтай тэнцсэн (түүний 90 хувь нь гадаад) учир нэмэх боломжгүй. Манайх уг нь 50 хувиас ч хэтрэх ёсгүй. Өртэй айл өр нэмж тавихаар хүү нь улам өсдөг. 

Бууруулах байсан нэг том зардал нь цар тахлын үед ДНБ-ний 4 хувьтай тэнцэх болсон хүүхдийн мөнгө. Төсөвт энэ мөнгийг сарын 3.5 сая төгрөгөөс доош орлоготой өрхийн хүүхэд бүрт сарын 100 мянган төгрөголгохоор оруулсан. Тэр нь нийт хүүхдийн 90 хувийг хамарна гэсэн нь 2024 оны сонгуульд бэлдсэн ажил бололтой. Үүнийг зөвхөн эмзэг өрхийн хүүхэд бүрт бодитой хүргэхэд л зардал хоёр дахин буурч, ДНБ-ний 2 хувьтай тэнцэж, төсөв алдагдалгүй гарах байлаа. Хүүхдийн мөнгийг хавтгайруулж олгохын оронд зөвхөн шаардлагатайд олгох нь зүйд нийцнэ, сонгогдох төлөвлөгөөнд нь мэдээж нийцэхгүй. 

Та

Төсөв алдагдалтай гарах тусам төр засгийн өр төлбөр нэмэгдэнэ. Өр төлбөр ихсэх тусам татвар нэмэгдэж буюу хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалт буурч, ажлын байр хумигдана. Эсвэл төрийн өмчиийн компани олноор байгуулж, бизнесийн биш төсвийн чанартай ажил хийлгэснээр ашиг нь бас буурч, ажлын байр ч цөөрнө. Өрсөлдөөн суларснаар, шинийг санаачлах багасч, улмаар бүтээмж буурна.

Төрийн компани олширохын хирээр авъяас чадвараар нь биш, “арын хаалганы” зарчмаар ажил олдог болж, тухай салбар уналтанд ордог. Ажилласаар байхад л ядуураад байдаг танил зураг эндээс үүдэлтэй. Төр засаг нь ажил биш, мөнгө олгоод эхлэхээр бараа үйлчилгээний үнэ өсдөг (инфляци).

Тийм учраас ардчилсан тогтолцоотой улс оронд иргэд нь төр засгийн үйл ажиллагааг төсвөөр дамжуулан мэдээлэл, мэдлэгтэйгээр хянаж, засаж залруулахыг шаардаж чадсан цагт Таны амьдрах, ажиллах орчин нөхцөл сайжирч, гадагшаа явж ажиллах хэрэгцээ чинь багасна.

Д.Жаргалсайхан /baabar.mn/

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
Лу.ГАНТӨМӨР: Үнэнийг олж харах ганц зам бол боловсрол 7 мин Эрхэм дээдсийн завхайрал ба эхнэртээ үнэнч биш улстөрчид 7 цаг 12 мин Монголын уулчдын үндэсний холбоог Б.Гангаамаа удирдана 7 цаг 49 мин Газар зүйч Роберт Цукш янз бүрийн өнгөтэй дэлхийн газрын зураг хэвлүүлэв 7 цаг 57 мин П.Эрхэмбулган: Томуугийн өвчлөл идэвхжих үед 2,000 гаруй ор дэлгэхээр төлөвлөлт хийсэн 8 цаг 23 мин Хөгжлийн бодлогод, хамтын ажиллагааг тэлэх боломжийн талаар ярилцав 8 цаг 39 мин Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийг Узбекистан Улсад тааламжтай цагтаа айлчлахыг урив 9 цаг 4 мин У.Хүрэлсүх: Монгол Улс уур амьсгалын өөрчлөлтөд хүчтэй нэрвэгдэж байгаа улс орнуудын нэг 9 цаг 24 мин Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн байгаль орчны чиглэлийн бодлогыг дэмжиж байгаагаа илэрхийлэв 9 цаг 55 мин Дан эко түлшээр цэнэглэсэн онгоц анх удаа Атлантын далай дээгүүр нислэг үйлджээ 10 цаг 17 мин Маргаашнаас хүйтэрч, цас орж, цасан шуурга шуурна 10 цаг 33 мин НҮБ-ын уур амьсгалын өөрчлөлтийн чуулганаас сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээг эрс өсгөх амлалт авлаа Өчигдөр 18 цаг 43 мин Уурын зуухнаас гарч байгаа агаарын бохирдлыг багасгах үүднээс шүүлтүүр тавина Өчигдөр 12 цаг 50 мин У.Хүрэлсүх: Уур амьсгал, эрүүл мэндийн асуудлаарх тунхаглалд Монгол Улс нэгдэн орж байна Өчигдөр 12 цаг 47 мин Д.Нямхүү нарт холбогдох хэргийг прокурорт буцаасан шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгуулахаар эсэргүүцэл бичжээ Өчигдөр 12 цаг 12 мин П.Эрхэмбулган: Амбулаторийн үзлэгийн 5.5 хувийг томуу, томуу төст өвчин эзэлж байна Өчигдөр 11 цаг 39 мин Иргэд халамжийн цөөн хэдэн төгрөгөөр амь зуусаар, "болно доо" гэж зүтгэсээр байх нь даанч гачлантай Уржигдар 19 цаг 46 мин Н.Сугар: Шинэ автобуснууд орж ирснээрээ нийтийн тээвэрт парк шинэчлэл хийлээ гэж ойлгож болохгүй Уржигдар 17 цаг 24 мин Энэ амралтын өдрүүдээр ихэнх нутгаар дулаан байна Уржигдар 17 цаг 12 мин Улаанбаатар хот ЮНЕСКО-ийн “Бүтээлч хотуудын сүлжээ”-нд нэгдлээ Уржигдар 17 цаг 01 мин
iИх уншсан
Ахлах ангийнхны улирлын амралтыг 7 хоногоор урагшлуулах сана... Малчдыг социализмаас нь салгаач ээ! Х.Нямбаатар: Евро стандартын Yutong Bus шинээр орж ирэх авто... Арванхоёрдугаар сард олон жилийн дунджаас ахиу цас орох төлө... Долдугаар ангийн охин хар тамхины хэрэгт холбогджээ Авилгын дагнасан шүүх буюу МАН-ын махны машинаас үсэрсэн "цу... АН-ын Л.Гантөмөрийн "Генсек" Согтуу гэрээсээ гарч явсан иргэний цогцсыг олжээ Шинээр автобус нийлүүлэх тендерт “Yutong Bus” шалгарчээ Хэтэрхий зузаан, хүнд хувцаслах нь хүйтэнд дулаан хадгалдагг... Б.Энхбаяр: 20 тэрбумын машинтай сэтгүүлч байна. Нүүрсний хул... Э.Энхпүрэв: Хүүхэд болгон математикч болох бүрэн боломжтой Б.Лхагвасүрэн сүмогийн дээд зиндаанд түрүүлж, монголчууд 100... ШӨХТГ: Шатахуун түгээх станцуудад хяналт, шалгалт хийж байна... Өнөөдөр "Нүүрсний хулгай"-н нотлох баримтыг шинжлэн судлах с... Хуулийн төсөл: Нохой, муурын асран хамгаалагч сургалтад хамр... "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-д онцгой дэглэм тогтоож, БЭТ ажилла... Х.Тэмүүжин: МАН-ынхан өөрсдийнхөө хийгээгүй ажлын үр дүнг шү... АмЧам Монгол 2024 оны тэргүүлэх чиглэлээ тодорхойллоо Д.Сүнжидийг ХЭҮК-ын даргаар томиллоо
Top