x

Төсвийн тэлэлтийг хэмнэлтэд шилжүүлсэн нь

Өнгөрөгч оны арванхоёрдугаар сард УИХ-аас баталсан Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуулиар төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 22 их наяд 837,920.9 сая төгрөг, төсвийн зарлагын хэмжээг 24 их наяд 209,847.5 сая төгрөгт хүрсэн. Тухайн үедээ л “Түүхэнд байгаагүй том төсөв боллоо, эдийн засгаа хэт өөдрөгөөр төсөөллөө” хэмээн шүүмжлэгдэж, эдийн засагчид, судлаачдын зүгээс ихээхэн хэмжээгээр “эрүүний шөл уухад” хүрч байв. 

Гэвч энэ шүүмжлэл ч гэсэн шүүмжлэхийн тулд байгаагүй гэдгийг бид өнөөдөр “арьс, махаараа” мэдэрч байна. Он гарсаар дэлхий нийтэд нүүрлэсэн эдийн засгийн хямрал, Монгол Улсын экспортын гол бүтээгдэхүүн болох нүүрсний үнийн уналтаас болж оны эхний таван сарын дотор төсвийн орлого 2,5 их наядаар тасарсан. Тухайн үеийн Сангийн сайд нь ч хэлж байсан. Үр дүнд нь шинээр байгуулагдсан Засгийн газрын хамгийн түрүүнд хийх ёстой ажил нь 2025 оны төсөвт тодотгол хийх явдал болов. 

Ерөнхий сайд Г.Занданшатар “төсөвт тодотгол хийхгүй бол оны эцэс гэхэд төсвийн алдагдал 3.2 их наяд төгрөгт хүрч мэдэхээр байна” гэдгийг хэлсэн. Импортын хэмжээ нэмэгдэж, экспорт буурснаар төгрөгийн ханш суларч, инфляци үргэлжлэн өснө өө гэсэн үг. Инфляц нэг хувиар нэмэгдвэл 24 мянга орчим хүн ядууралд өртөх эрсдэлтэй гэж манайд судалгаа хийсэн олон улсын байгууллага тооцоолсон. Иргэдийнхээ орлого, амьжиргааг хамгаалах нь энэ Засгийн газрын нэн тэргүүний зорилт болсныг Ерөнхий сайд онцолсон. 

Тиймээс орлогоо нэмэгдүүлж чадахгүй бол зардлаа тана гэдэг энгийн теорем энэ Засгийн газарт үйлчилж байна. Үр ашиггүй, тэвчиж болох зардлаа танах, импортыг нэмэгдүүлэх хөрөнгө оруулалтын зардлыг бууруулах дээр энэ оны төсвийн тодотгол хийгдэж байна. Энэ нь ганц манай улсад тохиолдож байгаа ч юм биш. Угаасаа манайх шиг түүхий эдийн хамааралтай /үйлдвэрлэгч биш/ улс орнууд өөр өөрсдийн онцлогт тохирсон яаралтай өөрчлөлтүүдийг хийж эхлээд байгаа. Тиймээс өнөөдөр хийгдэж байгаа төсвийн тодотгол нь Засгийн газар огцорсон болон улс төрийн бусад нөхцөл байдалтай огт холбоогүй юм. 

Шударгаар хэлбэл, өмнөх Засгийн газар эдийн засгийн том төслүүдээ хөдөлгөх, иргэдийн итгэдээс оноо авах гэж хэт яарсан, бардсан нь алдаа болж, тэр алдааг шинээр байгуулагдсан Засгийн газар залруулж байна. Монгол Улс ер нь л сонгуулийн мөчлөгөөр дөрвөн жилд нэг удаа газарддаг. Тэр газардалт нь энэ удаа арай л оройтож ирэх шиг боллоо. Сая төсвийн тодотгол хэлэлцэж эхэлсний дараа ч олон гишүүд хэлж байна лээ, “төсөв батлах үед хэлээд байхад үг аваагүй шүү” гэж. Гэхдээ одоо “өнгөрсөн борооны араас цув нөмөрч” суудаг цаг биш. 

Энэ удаагийн тодотголд хамгийн түрүүнд “чирэгдсэн” хүмүүс төсвийнхөн буюу төрийн албаныхан боллоо. Гэхдээ энэ бол төсвийн тодотгол яригдахаас бүр өмнө, өмнөх Засгийн газрын үед яригдаж байсан сэдэв. Хамтарсан Засгийн газрын нэг оролцогч болох АН төсвийн зардлыг бууруулахын тулд төрийн албан хаагчдыг орон тоог 9 хувиар цомхотгох шаардлагыг Засгийн газартаа тавиад явж байсан. Хамтарсан Засгийн газар тарсны дараа ч АН-ын даргын зүгээс шинээр байгуулагдсан Засгийн газар, Ерөнхий сайдад өгсөн үүрэг даалгавар, үүрүүлсэн ачаа энэ байлаа. 

Монгол Улсад ажил эрхэлж байгаа гурван хүний нэг нь төсвөөс цалинжиж, түүний цалин орлогыг татвар төлж байгаа хоёр хүн хувааж төлдөг гэдэг бол манайх шиг хүн ам цөөтэй, жижиг эдийн засагтай оронд хэтийдсэн тоо юм. Энэ тухай олон жил, олон сонгууль дамжуулан ярьж байгаа ч энэ Засгийн газрын үед ажил хэрэг болох учиртай байж. Муу юманд ч сайн тал бий гэдэгчлэн эдийн засгийн хямрал ч гэсэн бидэнд ашиг тусаа өгч байна аа л гэж ойлго. Төрийн албаны орон тоог 9 хувиар буурууллаа гэдэгт тэдний цалинг татвараараа төлж байгаа хоёр нөхөр лав баяртай л байгаа.

Гэхдээ цомхотголыг төрийн албаны доод, дунд шатнаас биш, удирдах албан тушаалтнууд, дарга нараас эхэлнэ гэдгийг Ерөнхий сайд хэлсэн. Ямар ч байсан багш, эмч, цагдаа гэх мэт өдөр тутам иргэдтэй тулдаг, иргэнд үйлчилдэг орон тоог танахгүй гэсэн үг. 

Тодотголд,

-Төрийн өндөр дээд айлчлал, гаднын өндөр түвшнийн зочин төлөөлөгчийг хүлээж авахаас бусад гадаад томилолт, зочин төлөөлөгч хүлээж авах арга хэмжээг тэвчих замаар 4,5 тэрбум,

-Засгийн газрын бүтэц бүрэлдэхүүний өөрчлөлт, төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарын чиг үүргийг шилжүүлэх, татан буулгах замаар 8,4 тэрбум,

-Төрийн алба хаагчдын орон тоог 9 хувиар цөөлснөөр 261 тэрбум, 

-Төрийн байгууллагуудын бичиг цаасны зардал,тавилга, тоног төхөөржмийн зардлаас 104,4 тэрбум,

-Төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагад олгодог татаасаас 76,8 тэрбум,

-Оны эхний зургаан сард хэрэгжиж эхлээгүй, үр ашиг нь тодорхойгүй төсөл, хөтөлбөрүүдийг хойшлуулснаар 617,3 тэрбум,

-Төрийн үйлчилгээний үнийг нэмэхийг 2025 он дуустал хориглосноор121,9 тэрбум,

-Төсөвт байгууллагад олгодог тээвэр, шатахуун, хичээл, сургалтын зардлыг бууруулснаар 28,9 тэрбум.. гэх мэтчилэн хэмнэлтүүдийг оруулж ирсэн.

Анх тодотгол оруулж ирэхэд 2.5 их наядын хэмнэлт яригдаж байсан. Эхний хэлэлцүүлгийн дараа буугаад 1,9 их наяд руу ороод явж байна. Өчигдөр УИХ-ын холбогдох байнгын хороод нь салбар салбарынхаа төсвийг /тодотголыг/ яриад, хэлэлцээд, дэмжээд явсан, өнөөдөр үдээс хойш чуулганаар хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийнэ. 

Бас нэг сайн тал нь Ерөнхий сайд танхимаа бүрдүүлсний дараа сөрөг хүчин болон олон нийтийн зүгээс “Энэ хэний Засгийн газар юм бэ, эзэн нь хэн бэ?” гэх мэт үл итгэсэн байдал, өөр өөрсдийн өнцгөөс харсан шүүмжлэл ч гэсэн сарниж эхэлж. “Борооны өмнө шороо” гэдэг шиг. Нэгдүгээрт, Ерөнхий сайдын оруулж ирсэн асуудал, төсвийн тодотгол нь өөрөө нэн яаралтай, цаг мөчтэй уралдсан ажил учраас эрх баригч нам ч, сөрөг хүчний намууд ч гол асуудал дээрээ төвлөрчихлөө. Хоёрдугаарт асуудлаа хэлэлцүүлэхдээ Ерөнхий сайдын биеэ авч явж байгаа байдал, мэргэжил, мэдлэг, суурь судалгаа, хэлж байгаа үг, хийж байгаа тайлбар ч гэсэн өмнөх Ерөнхий сайдтай харьцуулахад илүү “итгэл төрүүлэхүйц” байсныг нуух шаардлагагүй. Хувь хүний зан байдлаас гадна эзэмшсэн мэргэжил, олсон хүмүүжил, явсан зам, туулсан туршлага гэдэг юм бас хүнийг тодорхойлно л доо. Ерөнхийдөө Г.Занданшатарын Засгийн газар Г.Занданшатар гэдэг хүний нуруун дээр явах юм байна гэдгийг л олж харлаа. Гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн, Ерөнхий сайд хүн өөрөөр байх ч аргагүй. 

Б.СЭМҮҮН

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
АНУ-ын USAID агентлагийг хаахаар шийдвэрлэв 5 цаг 29 мин Япон ховор металлыг далайн ёроолоос олборлох төслөө 2026 онд эхлүүлнэ 5 цаг 30 мин Гэр бүл, нийгмийн хамгааллын салбарын 2024 оны санхүүгийн тайланд аудит хийжээ 5 цаг 30 мин Эрүүл мэндийн салбарт нийцлийн асуудлаар 235.2 тэрбум төгрөгийн зөрчил илэрчээ 5 цаг 32 мин Эрүүл мэндийн салбарын төрийн албан хаагчдыг 2651-ээр бууруулна 5 цаг 34 мин Үндэсний их баяр наадмын хөтөлбөр 2025 он 5 цаг 35 мин Дорнод аймаг улаанбурханы эсрэг нөхөн дархлаажуулалтыг эрчимжүүлж байна 5 цаг 46 мин Боруссиа Монтеррейг хожиж шөвгийн наймд шалгарлаа 5 цаг 47 мин 3х3 сагсан бөмбөгийн тамирчдад Ерөнхий сайдын нэрэмжит 500 саяын батламж гардуулж өглөө 5 цаг 52 мин Маргаашнаас хонины махыг нэг килограммыг нь 10 мянга, үхрийн махыг 13 мянгаар борлуулна 5 цаг 54 мин 3х3 сагсан бөмбөгийн тамирчид, дасгалжуулагчид Гавъяат тамирчин цол олгов 7 цаг 29 мин Н.Алгаа: “Алт-3” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд бэлтгэгдсэн нөөц нь хэр вэ гэдэг асуудал тулгарна 8 цаг 30 мин Япон улсын эзэн хаан 9 цаг 38 мин Төсвийн тэлэлтийг хэмнэлтэд шилжүүлсэн нь 10 цаг 16 мин Өнөөдөр болох үйл явдлын тойм Уржигдар 09 цаг 04 мин Цахилгаан хязгаарлалтын засварын хуваарь Уржигдар 09 цаг 03 мин Улаанбаатарт өдөртөө 28 хэм дулаан Уржигдар 09 цаг 01 мин Монгол Улсын эмэгтэй сагсан бөмбөгчид 3х3 төрлийн ДАШТ-ээс мөнгөн медаль хүртлээ Уржигдар 09 цаг 00 мин Нийслэлийн иргэдийн баяр, хүрээ цам даншиг наадамд Д.Амарсайхан начин түрүүллээ Уржигдар 08 цаг 58 мин Нийслэлийн өдөр, даншиг наадмын үеэр 600 гаруй цагдаагийн алба хаагч ажиллажээ Уржигдар 08 цаг 56 мин
iИх уншсан
Манай төр хөрөнгө оруулагчидтай муур, хулгана болж тоглодгоо... Аятолла Хомэйни - Махмуд Ахмадинежад Төсвийн тэлэлтийг хэмнэлтэд шилжүүлсэн нь Япон улсын эзэн хаан Я.Баяраа: Уран зохиол бол ял, эх хэл бол дөнгө гэж ойлгосон ... Н.Ганибал: МАН-ын дарга нарын завхралыг АН-ын сайд, Хяналтын... Н.Алгаа: “Алт-3” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд бэлтгэгдсэн нөөц ... Маргаашнаас хонины махыг нэг килограммыг нь 10 мянга, үхрийн... Хар тамхины наймаа гэр бүлийн хүрээнд нэвтэрч, Монгол Улс хэ... Д.Трамп: “Иран дахин цөмийн хөтөлбөрөө сэргээвэл бид дахин ц... Цахилгаан шугам сүлжээнд хийх засварын хуваарь: Зургадугаар ... Хятадын "зуны Давос"-ыг геополитик ба худалдааны дайн сүүдэр... УИХ: Өнөөдөр чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар... Төсвийн хуулийн нэмэлт, Үндэсний баяр наадмын зохицуулалт зэ... Батлан хамгаалахын сайд Д.Батлут салбарын удирдлагуудтай анх... Ц.Сандаг-Очирыг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны даргад д... Улаанбаатарт өдөртөө 30 хэм дулаан Сэлэнгэ аймаг өндөржүүлсэн бэлэн байдалд шилжив Өнөөдөр болох үйл явдлын тойм ХӨСҮТ: Улаанбурхан өвчний лабораториор батлагдсан тохиолдол ...
Top