Санамсаргүй байдлаар сайныг олоход хэцүү байдаг. Компьютерууд санамсаргүйд тийм ч сайн биш, хүмүүс бол бүүр муу. Санамсаргүй нь чухал хэрэгцээ. Салбартаа алмаз адил асуудал юм.

Жишээ нь, тэрбум тэрбумын долларын онлайн аюулгүй байдлын салбар нь санамсаргүй утгагүйгээр үр дүнгүй байх болно. Үндсэндээ ямар ч хакераас хамгаалахын тулд санамсаргүй шифрлэлт тус болдог. Мөн сонгуулийг шударгаар явуулах, сугалааг шударга явуулах, шинжлэх ухааны хувьд үнэн зөв симуляци гаргах, криптовалютыг хамгаалахын тулд ийм санамсаргүй тоо шаардлагатай.

Гэхдээ санамсаргүй байдлын асуудал бол бүгд адил тэгш бүтээгдээгүй явдал юм. Үнэндээ зарим санамсаргүй байдал нь илүү санамсаргүй байдаг. Санамсаргүй байдал гэдэг нь хэв маягийн дутагдал бөгөөд ямар ч хэв маяг байхгүйг энтропи гэж нэрлэдэг. Өндөр энтропийн эх үүсвэр нь бүрэн замбараагүй байдал юм. Жинхэнэ санамсаргүй байдал. Жижигхэн ч гэсэн тодорхой хэмжээгээр эмх замбараагүй байдлыг санамсаргүй байдлаар нэрлэдэг.

Энэ түүхэнд жинхэнэ санамсаргүй байдал бол ариун хайрга юм. Аянга тосож авахтай нэгэн адил үүнийг олоход хэцүү байдаг.

Санамсаргүйтэй холбоотой тоон баримт: 

10 хувь: Cloudflare санамсаргүй байдлаар аюулгүй байлгадаг интернетийн хувь.

20: 1-49 хүртэлх тоо нь Британийн үндэсний лоттенд эхний 20 жилд аль ч дугаар 204 удаа гарчээ.

23: Дээрх сугалаанд хамгийн их гарч ирсэн тоо /266 удаа/.

10.231: Калифорнийн Их Сургуулийн оюутан 20,000 удаа эргүүлсний дараа толгой дээр буусан "анхааруулга" зоос шидсэн секунд.

10,014: Берклигийн нэгэн оюутан 20,000 удаа зоос шидэж үзэхэд "сүлд" буусан тохиолдол.

15,000 фунт стерлинг (27,300 доллар): Wilco хамтлаг 2004 онд Yankee Hotel Foxtrot цомгоо нэрлэсэн "тооны станц" дээжийн зохиогчийн эрхийн нэхэмжлэлийг шийдвэрлэхийн тулд 2004 онд төлсөн дүн.

Компьютерууд хуурамч санамсаргүй тоо гаргах хандлагатай байдаг бөгөөд үүнийг санамсаргүй тоо үүсгэгч (RNG) ашиглан хийдэг.  RNG нь маш олон тоог хурдан, хямд нулимж чаддаг тул үнэ цэнэтэй юм. Гэхдээ эцэст нь эдгээр нь зөвхөн алгоритм бөгөөд энэ нь детерминист гэсэн үг юм. Тэдний зан төлөвийг анхны төлөв, орцоор нь тодорхойлдог.  Өөрөөр хэлбэл, ижил оролт нь үргэлж ижил гаралтыг бий болгоно.

Санамсаргүй тоог гаргаж эхлэхийн тулд RNG -д "үр" гэж нэрлэгдэх эхлэлийн оролт хэрэгтэй.  Хэрэв та үрийг олж мэдвэл түүний гаргаж авсан бүх санамсаргүй тоог олж чадна.  Санамсаргүй эсвэл аюулгүй биш. Тиймээс танд санамсаргүй, урьдчилан таамаглах боломжгүй үр хэрэгтэй болно. Компьютер ч, хүн ч энэ найдвартай санамсаргүй байдлыг гаргаж чадахгүй тул бид байгальд хандах хэрэгтэй.

Эмх журмыг зөрчсөн цөөн тооны байгалийн үйл явц байдаг.

Жишээ нь, цацраг идэвхт ялзрал, давхар дүүжингийн хөдөлгөөн, үймээн самуун, радикал зэргийг урьдчилан таамаглах боломжгүй юм. Эдгээр нь бүгд өндөр энтропи систем бөгөөд жинхэнэ санамсаргүй явдал гэж тооцогддог зүйл бол лаавын чийдэн дэх тосны бөмбөлөг билээ. 

Cloudflare интернет шифрлэлтийн компани нь RNG-ийг үржүүлэхийн тулд лаавын чийдэнг ашигладаг. Энтропийн бусад эх сурвалжуудын дунд Сан-Францискогийн оффис дахь ховилтой хананы зургийг компьютерт оруулж, санамсаргүй тоог үүсгэхэд ашигладаг. 

Б.Бүжлхамаа

www.QZ.com