x

М.Чимэддорж: Бүрэн эрх нь дуусч байгаа УИХ засаглалаар оролдсон хуулийн төсөл хэлэлцэж болохгүй

Ардчилсан намын Улс төрийн зөвлөлийн гишүүн М.Чимэддоржтой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-УИХ-аар Баялгийн сангийн тухай хуулийг яаралтай горимоор хэлэлцэж эхэллээ. Энэ хууль батлагдсанаар эдийн засагт ямар үр өгөөжтэй вэ. Иргэдийн амьжиргаанд ямар бодитой өөрчлөлт орох вэ?

-Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр баялгийн сан байгуулах зохицуулалттай болсон. Энэ заалт өнгөрсөн таван жилийн хугацаанд ажил болоогүй. Тиймээс, өнгөрсөн намрын чуулганаар Ардчилсан нам Тусгаар тогтнол үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийн төсөл боловсруулан УИХ-д өргөн барьсан. Эрх баригч нам Ардчилсан намын өргөн барьсан төслийг хэлэлцэхгүй, зөвшилцөж нэгтгэсэн хуулийн төсөл өргөн барьж хэлэлцэхээр парламентад суудалтай намуудын удирдлагууд гарын үсэг зурсан. Харамсалтай нь эрх баригчид социализм байгуулах, баялгийн сан биш авлигын сан байгуулах хуулийн төсөл яаралтай горимоор оруулж ирлээ. Энэ төсөл батлагдвал төр улам данхайж, авлигадаа живнэ.

-Энэ сангийн хөрөнгийг өсгөж, арвижуулахын тулд ямар хүн удирдах ёстой вэ. Яавал улс төрөөс ангид байх вэ?

-Баялгийн сангийн удирдлага улс төрөөс хараат бус, мэргэжлийн хүн байх шаардлагатай.

Баялгийн сантай улс орнуудын сайн туршлага ч, олон улсын байгууллагуудын зөвлөмж ч ийм. Өөрөөр хэлбэл, шавхагддаг байгалийн баялгийг улс төрийн популизм, халамжид зарцуулбал хойч үе нь хоосон үлддэг. Тийм ч учраас Ардчилсан намын төсөлд баялгийн сангийн удирдах зөвлөлийг УИХ-аас байгуулж, удирдах зөвлөл нь сангийн хөрөнгийг шууд удирдахгүй зөвхөн хөрөнгийн менежмэнтийн мэргэжлийн баг ажиллуулах замаар сангийн хөрөнгийг өсгөх зохицуулалт тусгасан байсан. Харамсалтай нь МАН-ын төсөлд сангийн удирдлагыг яамд хариуцахаар тусгасан байгаа нь баялгийн санг ЖДҮ, Тариалан эрхлэлтийг дэмжих, Хөдөө аж ахуйг дэмжих зэрэг засгийн газрын тусгай сангуудтай адилхан болгож байна. Өнөөдөр Засгийн газар 25 тусгай сантай, бүгд хулгай нүүрлэчихсэн байна. Гэтэл байгалийн баялгийн орлогыг төвлөрүүлдэг гурван санг нэмж байгуулна гэсэн үг. Ийм учраас баялгийн биш авлигын сантай болох нь гэж байгаа юм.

-Танай намын боловсруулсан төсөлд Баялгийн сангаас юу, юуг санхүүжүүлэхээр тусгасан бэ?

-Баялгийн сангийн үндсэн зорилго бол шавхагддаг баялгийг ирээдүй үедээ зориулан хуримтлуулах, эрдэс баялгийн үнийн мөчлөгөөс эдийн засгаа хамгаалах, нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд зайлшгүй шаардлагатай. Гэхдээ хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалт татах боломжгүй дэд бүтцэд хөрөнгө оруулахад зарцуулагдах ёстой. Ийм учраас АН ирээдүй үедээ хуримтлуулдаг Ирээдүйн өв сан, Эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хамгаалдаг төсвийн тогтворжуулалтын сан, хөгжлийг хурдасгах зориулалттай Хүртээмжтэй хөгжлийн сан гэсэн бүрэлдэхүүн сангуудтай байхаар төсөлдөө тусгасан. Гэтэл эрх баригчдын төсөл нь улс төрийн популист амлалтыг санхүүжүүлэхэд чиглэгдсэн, хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын яамны сайд нь удирддаг хуваарилалтын сан байгуулахаар тусгасан байх жишээтэй. Өөр нэг онцлог бол эрх баригч нам төрийн өмчийн компаниудыг нэгтгэсэн нэг аварга том компани энэ орлогыг бүрдүүлэхээр хуулийн төсөлд тусгаж.

Өнөөдөр “Эрдэнэс Монгол” компани төсвийн гадуур төсөв зарцуулдаг, ард түмнээсээ эрх авч сонгогддог УИХ-ын бүрэн эрхийг хэрэгжүүлдэг газар болж хувирсан. “Эрдэнэс Монгол” нөгөө талдаа холбогдохгүй төмөр зам, нөөц нь тогтоогдоогүй газар руу газрын тос дамжуулах хоолой барих ажлыг санхүүжүүлж, цаасан дээрх төрийн өмчийн компаниудын хувьцаа эзэмшигч болж олон арван тэрбумаар хийсэн зураг, ТЭЗҮ эзэмшдэг газар болж хувирсан. Төрийн өмчийн компаниудын ашигтай ажилласных нь ашгийг ашиггүй ажилласных нь алдагдалд шилжүүлдэг газар болсон. Ардчилсан нам үүнийг засахын тулд төрийн өмчийн компаниудад бүтцийн өөрчлөлт хийж, олон нийтэд нээлттэй компани болгон зохион байгуулах реформын төсөл оруулж ирсэн. Гэтэл эрх баригчид төрийн өмчийн компаниудыг нэгтгэн томруулж, нэмж төрийн өмчийн компаниуд байгуулах төсөл оруулж ирлээ. Энэ бол уул уурхай, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбараас хувийн хэвшлийг шахах бодлого гэж харагдаж байна.

-Гадаад орнуудад ядуу иргэдийнхээ эрүүл мэнд, боловсролд туслах зорилготой сангууд байдаг. Тэр санд хандивлагчдын нэрсийг олон нийтэд зарлах нь ч бий. Яагаад манайд ийм сангууд байж болдоггүй юм бэ?

-Өндөр хөгжилтэй орнуудад олон нийтийн санаачилагаар байгуулагдсан ашгийн бус үйл ажиллагаа явуулдаг сангууд байдаг. Манай улсын хувьд ийм сангууд байгуулагдаж үйл ажиллагаагаа явуулж, бэхжиж эхэлж байсан үе саяхан. Харамсалтай нь улстөрчид буянтны дүрээр сонгогчид дээр очихын тулд элдэв сан байгуулсаар жинхэнэ нийгмийн сайн сайхны төлөө ажилладаг сангууд нь дарагдаад байх шиг байна. Нөгөө талаас Засгийн газар нийгмийн хөгжлийг дэмждэг төсвөөс санхүүждэг тусгай сангуудтай байж болно. Гэхдээ өнгөрсөн хугацааны түүхээ харвал сан байгуулахаар тоночихоод байна. Тиймээс сангийн хөрөнгийн зарцуулалтыг тодорхой хуульчилж, ил тод байдлыг хангахгүй бол хулгайн сав л болох нь тодорхой.

-Ардчилсан нам энэ удаагийн сонгуульд ямар мөрийн хөтөлбөртэй оролцож байгаа вэ?

-Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөрийг гурван гол зорилтод авч үзэж болно. Юуны өмнө ардчилсан тогтолцоог бэхжүүлэх, төрөө чадавхжуулах. Өнөөгийн төрийн чадамжгүй байдлыг өөрчлөхгүйгээр, томоохон шинэчлэл хийхгүйгээр, чөлөөт хэвлэлийг дэмжихгүйгээр, иргэний эрхийг хамгаалдаг болгохгүйгээр ардчилал оршихгүй. Хоёрдугаарт, чөлөөт эдийн засгийг дэмжих. Монгол Улс сүүлийн найман жилд чөлөөт эдийн засгийн тогтолцооноос ухарч төрийн капитализм байгууллаа. Үр дүнд нь клептократик (хулгайн засаглал) төртэй боллоо. Төрийн алба нь чадвартай хүн ажиллах боломжгүй бага цалинтай, цалингаас өөр орлого олдог хүн л очдог болсноос яамдыг компаниуд хувьчлаад авчихлаа. Төр нь бизнес эрхэлж, хувийн хэвшлээ шахдаг боллоо. Уул уурхайгаас бусад салбарт өсөлт алга, харин ч зарим салбарт уналт ажиглагдах боллоо. Тиймээс хувийн хэвшил дээрээ суурилсан, бүтээмжийг урамшуулдаг чөлөөт эдийн засгийн тогтолцоогоо хөгжүүлэхэд анхаарсан хөтөлбөр боловсруулсан.

Гуравдугаарт, шударга ёсыг сэргээн тогтоох. Монгол Улс авлигын индексээр найман жилийн хугацаанд 50 байр ухарлаа. Дэлхийн хамгийн авлигажсан улс боллоо. Эрх зүйт ёс уланд гишгэгдэж, эрх баригчдыг шүүмжилсэн хүн шоронд суудаг боллоо. Тиймээс шударга ёсыг сэргээн тогтоох бол өнөөгийн хамгийн чухал асуудал, сорилт болоод байна. Ардчилсан нам иргэнийхээ эрхийг хамгаалдаг, хуулийн өмнө хүн бүр ижил байх зарчмыг сэргээн тогтоох бодлогыг хөтөлбөртөө тусгасан.

-Энэ парламентын бүрэн эрхийн хугацаа дуусах гэж байна. Гэтэл чуулганы төгсгөлд чухал хуулиуд хэлэлцэж байгаа нь Монгол Улсыг хорлосон явдал боллоо гэсэн шүүмж бий. Ер нь ийм эгзэгтэй үед ямар ямар хуулиуд хэлэлцэж болохгүй вэ?

-Хоёр төрлийн хуулийг сонгуулийн өмнө яаран сандран хэлэлцэж болохгүй. Эхнийх нь засаглалтай холбоотой хуулиуд. Харамсалтай нь одоо УИХ-ын тухай, УИХ-ын хуралдааны дэгийн тухай хууль, Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулиудыг хэлэлцэж байна. Эдгээр хуулиуд урт хугацааны үр дагавартай хуулиуд. Ялангуяа Үндсэн хуулийн цэцийн тухай хуульд Цэцийн гишүүнийг хариуцлагад татах боломжгүй болгох зохицуулалт оруулж ирж байгаа нь сонгуулийн өмнө Цэцэд томилгоо хийж, хожим нь улс төрийн зорилгоор ашиглах үүд хаалга нээж байна. Энэ хуулийг өөртөө зориулж санаачилсан байж ч магадгүй гэсэн хардлага ч бий. Хоёр дахь нь сонгуулийн амлалт, мөнгө тараах эрх зүйн орчин бүрдүүлэх эрсдэлтэй хуулиуд. Өнөөгийн эрх баригчид ямар ч аргаар хамаагүй ялах ёстой, эрх мэдэлдээ үлдэх ёстой гэдгээ ил цагаан хэлдэг болсон. Сонгууль болдгоороо болно, Монголын амьдрал үргэлжилнэ. Баялгийн сангийн хуулийг ч сонгуулийн өмнө мөнгө тараах эрх зүйн орчин бүрдүүлэхэд ашиглах вий гэсэн болгоомжлол байна.

-Цагдаагийн албан хаагчид 13 настай охиныг хүчирхийлсэн гэх асуудалд танай намын зүгээс мэдэгдэл гаргажээ. Энэ талаар дэлгэрүүлэхгүй юу?

-Бага насны хүүхэд хүчирхийлсэн нь жигшүүрт хэрэг. Энэхүү жигшүүрт хэрэгт татвар төлөгчдийн мөнгөөр цалинжуулж ажиллуулдаг, иргэдийн амгалан тайван байдлыг хамгаалах, хууль сахиулах үүрэгтэй цагдаагийн албан хаагчид холбогдсон нь аймшигтай хэрэг. Энэ бол цэвэр өнөөгийн төрийн дампуурлын илрэл. Тиймээс, гэмт хэрэгт шалгагдаж буй хүмүүс хуулийн дагуу шалгуулаад зохих хариуцлагаа хүлээх нь нэг асуудал. Мөн хууль сахиулах үүрэгтэй албан хаагчид ийм хэрэгт холбогдсоны төлөө холбогдох албан тушаалтнууд захиргааны болон улс төрийн хариуцлага хүлээх ёстой. Ингэж байж төрд хариуцлага, нийгэмд шударга ёс тогтоно.

Өдрийн сонин

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iШинэ мэдээ
М.Бадамсүрэн: Газрын тос боловсруулах үйлдвэр байгуулах нь эдийн засгийн аюулгүй байдлын хувьд маш чухал 15 цаг 5 мин Доржготов: Х.Баттулгыг ингэж туйлуулаад байвал АН-д юун ялалт, ирээдүй нь ч бөхнө 15 цаг 15 мин Хүний эрхийн дэд хороо иргэний нийгмийн байгууллагуудтай ээлжит уулзалтаа зохион байгуулав 15 цаг 19 мин Хөвсгөлд 10 мегаваттын нарны цахилгаан станц ашиглалтад орлоо 15 цаг 21 мин "Super Bowl" 59 дэх удаагийн тэмцээн телевизийн түүхэнд дээд амжилт тогтоов 15 цаг 22 мин АНУ-ын Сангийн сайд Скотт Бессент Украиныг зорихоор төлөвлөж байна 15 цаг 23 мин Хиймэл оюун ухааны бэлэн байдлыг үнэлэх судалгааг хийж байна 15 цаг 32 мин Багахангай-Хөшигийн хөндийн төмөр замын санхүүжилтийг дотоод нөөцөөр шийдвэрлэнэ 15 цаг 33 мин Засгийн газрын ээлжит хуралдаанаар автозамын түгжрэлийг бууруулах хуулийн төслийг хэлэлцэв 15 цаг 36 мин 2025 оны Улсын аварга малчин, тариаланчдыг шалгарууллаа 15 цаг 38 мин Зам тээврийн салбарын статистик мэдээлэл 15 цаг 39 мин Хөдөлмөр эрхлэлтийн үндэсний зөвлөлийн хурал боллоо 20 цаг 52 мин Засгийн газрын өнөөдрийн ээлжит хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлууд 20 цаг 54 мин Өнөөдөр болох үйл явдлын тойм: 20 цаг 56 мин Үндэсний бөхийн тамирчдад допингийн хяналтыг тогтмолжуулна 20 цаг 57 мин Булган аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгч асан С.Гал-Эрдэнийн хахууль өгөх хэрэг шүүхээр шийдвэрлэгдэв 21 цаг 2 мин Аваргуудын лиг: "Реал Мадрид" "Манчестер Сити"-г хожиж, хариу тоглолтын өмнө давуу тал олж авлаа 21 цаг 3 мин Цаг агаарын мэдээ: Өнөөдөр нутгийн ихэнх хэсгээр тогтуун байна 21 цаг 5 мин Израилын Ерөнхий сайд: ХАМАС барьцааны хүмүүсийг суллахгүй бол тулалдаан дахин эхэлнэ 21 цаг 7 мин Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Батлан хамгаалахын стратегийн цугларалтад оролцов 21 цаг 8 мин
iИх уншсан
Түгжрэлийн эсрэг нийтээрээ: Өршөөлийн хугацаа амласан соёлын... Д.Рэгдэл: Угаартаж нас барсан нь түлшнээс биш, зуухнаас шалт... АНУ-д гадаад тусламжийн USAID агентлаг хаагдаж байна: USAID ... Хойд Солонгосын цэрэг Оросын Курск мужид байсаар байна Р.Амаржаргал: Том зорилгоо 30 жилээр тодорхойлоход Л.Оюун-Эр... Бурханд халдаж, бугийг нүцэглэгч Ж.Дэлгэрсайхан: Том компаниудаа улам томруулах, жижгүүд нь б... Доржготов: Х.Баттулгыг ингэж туйлуулаад байвал АН-д юун ялал... М.Бадамсүрэн: Газрын тос боловсруулах үйлдвэр байгуулах нь э... Жанжин Арлын агуу хоёр хүчирхэг үндэстэн Н.Ганибал: Хамтарсан засгийн үед Сонгуулийн тухай хуулийг за... Тайванийн жүжигчин Барби Сю таалал төгсөж, нөхөр нь албан ёс... Ч.Лодойсамбуу: Ерөнхий сайдыг огцруулах санал гаргалаа АНУ Олон улсын эрүүгийн хэргийн шүүхийн эсрэг хориг тогтоов “Эхийн алдар” одонгийн журамд өөрчлөлт орлоо "Улаанбаатарын өвлийн наадам" энэ сарын 15-16-нд болно Үл хөдлөх хөрөнгийн татварын орлого буурчээ Хугацаатай картын ашиглалт 2025 оны гуравдугаар сарын 1-нээс... Голомт банк SIMPL хөрөнгө оруулалтын байгууллагаас урт хугац...
Top