x

Хувийн хэвшлийн санаачилга ЭДИЙН ЗАСГИЙГ аварна

Эдийн засгийн өсөл­тийг тодорхойлж, татварын орлогын дийлэнх хэсгийг төвлөрүүлдэг хувийн хэвшил амаргүй сорилттой нүүр тулаад байгаа. Аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаа хумигдаж, бизнесийн идэвх энэ он гарснаас хойш эрс удаашрах болов. Тэр тусмаа худалдаа, үйлчилгээний салбар хүндхэн цохилт амсаад байна. 2019 онд эдийн засаг 5.1 хувиар өсөхөд үйлчилгээний салбарын тэлэлт голлох үүрэг гүйцэтгэсэн. Тэгвэл дэлхий нийтийг цочроох болсон шинэ төрлийн вирусийн уршгаар бизнес эрхлэгчид хямралтай золгоод байна. Өсөлт бий болгосон салбар үүнд илүү хүчтэй нэрвэгдэх болов.

Энэ утгаараа 2020 онд эдийн засгийн өсөлт саарч болзошгүй гэсэн сөрөг таамаглалууд хөвөрч эхэллээ. Зөвхөн манай улсаар тогтохгүй дэлхийн улс орнууд ч ихээхэн эмзэг байдалд ороод байгаа. Нийт ажлын байрын 70 гаруй хувийг бүрдүүлэх жижиг, дунд бизнесүүд амь тавихын өмнө ирээд буй. Монголын толгой 150 компани эдийн засгийн 90 орчим хувийг бүрдүүлдэг. Хэдий тийм боловч хөдөлмөрийн зах зээлийн гол ажил олгогч жижиг, дундууд байдгаа барахад ойртжээ. 

Зээл, түрээс гээд сар болгоны тулсан дарамт тэднийг амьсгаа авахад улам бэрх болгож байна. Ийм үед ажлын байр хадгалж авч үлдэх, ачааны хүндийг үүрдэг хувийн хэвшлээ төр харж үзэх зайлшгүй дэмжлэг хэрэгтэй байгааг Мон­голын үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын ерөнхий­лөгч О.Амартүвшин онцолсон юм.

Бизнесийн орчин амаргүй байгаа энэ үед татварын төлөх хугацааг нь хойшлуулах, үйл ажиллагаа нь тэнхэртэл төрийн зүгээс илүү уян хатан хандах шаардлага хамгийн их байгааг танхимын тэргүүн тэмдэглэсэн. Зардлаа нөхөх хэмжээний орлогогүй, эргэлтийн хөрөнгө нь гацчихсан, өдрөөс өдөрт өр, зээлийн дарамт, үйл ажиллагааны зардалд хиар цохиулах бизнесүүд үүд хаалгаа барихад ойртоод байна. Ийм үед томоохон аж ахуйн нэгжүүд жижиг, дундаа аврах үүднээс түрээсээ бууруулах, чөлөөлөх, хөнгөлөх оролдлогыг санаачлан авч эхэлсэн нь олны талархал хүлээх болсон.

Хувийн хэвшлийн санаачилга бизнест бага гэлтгүй дэм болж байгааг эндээс харж болох юм. Бөөний болон жижиглэн худалдааны томоохон захууд шил шилээ даран түрээсээ хямдруулж, нөхцөл байдлыг хамтдаа даван туулахаар хичээх болсон нь эдийн засгийн уналт улам уруудах бус одоогийн түвшинд тогтворжих найдлага төрүүлж байгааг цөөнгүй эдийн засагч тодотгосон юм. 

Эдийн засагт эдийн засгийн бус эрсдэл бий болсон нь төсөв, мөнгөний бодлогыг ч тэвдүүлж эхэлсэн. Ирэх долоо хоногт төв банкны Мөнгөний бодлогын хороо ээлжит хурлаа хийж, бодлогын хүүг хэлэлцэх гэж байна. Үүгээр хүүгийн түвшнийг ялимгүй бууруулж магадгүй нь. Бодлогын хүү буурах нь гэсэн хүлээлт зах зээлд бий болсон цагаас хойш эргэлтийн хөрөнгөгүй болсон аж ахуйн нэгжүүд зээлийн эх үүсвэр нэмэгдэх нь, зээлийн олдоц сайжрах нь гэсэн горьдлого тээж байна. Эдийн засагт эдийн засгийн бус эрсдэл бий болсон нь төсөв, мөнгөний бодлогыг ч тэвдүүлж эхэлсэн.

Ирэх долоо хоногт төв банкны Мөнгөний бодлогын хороо ээлжит хурлаа хийж, бодлогын хүүг хэлэлцэх гэж байна. Үүгээр хүүгийн түвшнийг ялимгүй бууруулж магадгүй нь. Бодлогын хүү буурах нь гэсэн хүлээлт зах зээлд бий болсон цагаас хойш эргэлтийн хөрөнгөгүй болсон аж ахуйн нэгжүүд зээлийн эх үүсвэр нэмэгдэх нь, зээлийн олдоц сайжрах нь гэсэн горьдлого тээж байна. Мөнгөний бодлого зөөлрөх нь аж ахуйн нэгжүүдэд боломж төдийгүй саарч буй эдийн засагт сэргэлт аврах дохио гэж эдийн засагч Р.Шинэгэрэл тэмдэглэсэн юм.

Иргэдийн хувьд импортыг дэмжсэн худалдан авалтаас аль болох зайлсхийж, дотоодын бараа, бүтээгдэхүүнээ сонгон үйлчлүүлэх, хэрэглэх нь мөн л хүнд цагийн эдийн засагт бодитой хувь нэмэр билээ. Өөрөөр хэлбэл, ажилтнаа орлоготой байлгаж буй дотоодын аж ахуйн нэгжүүдээ дэмжсэн худалдан авалтаас эдийн засгийн төлөв хамаарах нь дамжиггүй.

Хөл хорио тогтоосноос үүдэн үйл ажиллагааг нь зогсоосон, хязгаарласан аж ахуйн нэгжүүдийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, орлогын албан татвар, гаалийн татварын төлөх хугацааг гурван сараас доошгүй хугацаагаар хойшлуулах, алданги торгууль ногдуулахгүй байх саналыг МҮХАҮТ дэвшүүлсэн.

Тэрчлэн нийгмийн даатгалын шимтгэлийн төлөх хугацааг зургаан сар хүртэл хугацаагаар хойшлуулах санал мөн УИХ, Засгийн газар тавиад байгаа. Монголын мянга мянган аж ахуйн нэгжийг төлөөлөх танхи­мын зүгээс ЖДҮ­-ийн хөгжлийн сангаас олгох зээлийн эх үүсвэ­рийг нэмэгдүүлэх, Хүнсний гол нэр төрлийн барааны импортын зориулалтаар хөнгөлөлттэй санхүүгийн эх үүсвэрийг шийд­вэрлэх зэрэг тодорхой саналууд тавьсан. Хувийн хэвшлийн гаргаж тавьсан эдгээр санаачилга эдийн засагт бодит үр дүнг авчирна гэж бизнес эрхлэгчид үзэж байна.

Баялаг бүтээгчид 1.1 сая ажлын байр бий болгож буй. Чөлөөт эдийн засагт шилжсэн 30 жилийн түүхэнд ийм гэнэтийн эрсдэлтэй бид тулгарч байсангүй. Аж ахуйн нэгжүүд ч барьц алдан, эрсдэлээ удирдах боломжийг эрэлхийлж байна. 

Б.Баяртогтох

Эх сурвалж: Засгийн газрын мэдээ

iСанал болгох
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
iРедакцийн сонголт
iШинэ мэдээ
Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн бүх оронтой дипломат харилцаа тогтоолоо 2025-07-10 Монгол-Японы харилцаа1990-1998 2025-07-10 Улаанбаатар метро төслийн бараа, үйлчилгээг Их Британи улс нийлүүлнэ 2025-07-10 УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн 2025 оны хаврын ээлжит чуулганыг хааж хэлсэн үг 2025-07-10 Монгол Улсын төрийн далбааны өдөр тохиож байна 2025-07-10 Такамүра: Бидний хувьд үүрдийн дурсамж үлдээх аялал байлаа 2025-07-10 Ж.Золжаргал: Эдийн засгаа өсгөхийн тулд төсөв тэлэх биш хөрөнгө оруулалт, бизнесийг дэмжих хэрэгтэй 2025-07-10 Нэгдүгээр шинэ тойрог замын төслийг УИХ-д танилцууллаа 2025-07-10 Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагуудын утасны дугаар 2025-07-10 Улаанбаатарт өдөртөө 25 хэм дулаан 2025-07-10 Эзэн Хаан Нарүхито "Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зочиллоо 2025-07-09 Төслийн нэгжүүдийн орон тоог 200-гаар багасгаж, 11.5 тэрбум төгрөг хэмнэнэ 2025-07-09 Х.Булгантуяа: Чех Улс манай улсын “гуравдагч хөрш”, Европ дахь итгэлт түнш 2025-07-09 Улсын Их Хурал өнгөрөгч долоо хоногт (2025.06.30-07.06) 2025-07-09 Бүсчилсэн хөгжлийн болон Ёс зүйн дэд хорооны бүрэлдэхүүнийг хэлэлцэн дэмжлээ 2025-07-09 Чех-Монголын парламентын бүлгийн дарга Станислав Берковецийг хүлээн авч уулзлаа 2025-07-09 ӨБХ-ны даргад гишүүн О.Номинчимэгийн нэрийг дэвшүүлэв 2025-07-09 УИХ-ын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг баталж, Байнгын хороодын бүрэлдэхүүнийг шинэчлэв 2025-07-09 Г.Занданшатар: Үндэсний сэргэн мандлын шинэ давлагаа эрч хүчтэй эхэлсэн гэдэгт итгэж байна 2025-07-09 Гандантэгчэнлин хийдийн төв талбайг байгалийн чулуун хавтангаар шинэчилжээ 2025-07-09
iИх уншсан
Такамүра: Бидний хувьд үүрдийн дурсамж үлдээх аялал байлаа Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн бүх оронтой дипломат харилцаа тогто... Монгол-Японы харилцаа1990-1998 Ж.Золжаргал: Эдийн засгаа өсгөхийн тулд төсөв тэлэх биш хөрө... Монгол Улсын төрийн далбааны өдөр тохиож байна Эзэн Хаан Нарүхито "Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зоч... Гандантэгчэнлин хийдийн төв талбайг байгалийн чулуун хавтанг... Төслийн нэгжүүдийн орон тоог 200-гаар багасгаж, 11.5 тэрбум ... Х.Булгантуяа: Чех Улс манай улсын “гуравдагч хөрш”, Европ да... ӨБХ-ны даргад гишүүн О.Номинчимэгийн нэрийг дэвшүүлэв УИХ-ын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн т... Наадмын нээлтийн тоглолтыг 7 дугаар сарын 11-ний орой дахин ... Г.Занданшатар: Үндэсний сэргэн мандлын шинэ давлагаа эрч хүч... Улсын Их Хурал өнгөрөгч долоо хоногт (2025.06.30-07.06) Бүсчилсэн хөгжлийн болон Ёс зүйн дэд хорооны бүрэлдэхүүнийг ... Улаанбаатар метро төслийн бараа, үйлчилгээг Их Британи улс н... Чех-Монголын парламентын бүлгийн дарга Станислав Берковецийг... Наадмаар томоохон зах, худалдааны төвүүдийн ажиллах цагийн х... Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагу... Нэгдүгээр шинэ тойрог замын төслийг УИХ-д танилцууллаа
Top