Энэтхэгийн хамгийн ховор тохиолддог агаарын тээврийн ослын нэг болох Air India-гийн 171-р нислэг Ахмедабад хотын хүн ам шигүү суурьшсан хороололд унахаас өмнө 40 секунд хүрэхгүй хугацаанд л агаарт байсан нь тогтоогджээ.

Мөрдөн байцаагчид одоо сүйрсэн Boeing 787 Dreamliner онгоцны үлдэгдлүүдийг шинжилж, нисгэгчийн бүхээгийн дуу болон нислэгийн мэдээллийн бичигчдийг тайлан, хөөрсний дараах хэдхэн секундын дотор юу ийм ноцтой алдаа гаргасныг нэгтгэх хүнд хэцүү ажилтай тулгарч байна. НҮБ-ын иргэний нисэхийн байгууллага болох ICAO-гийн олон улсын дүрмийн дагуу урьдчилсан мөрдөн байцаалтын тайланг 30 хоногийн дотор гаргах ёстой бөгөөд эцсийн тайланг 12 сарын дотор дуусгах ёстой юм.

Лондонгийн Гатвик руу чиглэж байсан уг онгоцыг ахмад Сүмийт Сабхарвал, хоёрдугаар нисгэгч Клайв Кундар нар удирдаж явсан бөгөөд пүрэв гарагийн орон нутгийн цагаар 13:39 [GMT 08:09] цагт Энэтхэгийн баруун хэсгийн Ахмедабад хотоос хөөрсөн байна. Онгоцонд 242 хүн, бараг 100 тонн түлш байжээ. Хөөрөөд хэдхэн мөчийн дараа нисгэгчийн бүхээгээс "mayday" дуудлага цахилгаан долгионоор дамжсан нь хамгийн сүүлийн дамжуулалт байв. Үүний дараа өндрөө алдаж, галд автан сүйрчээ.

Air India-гийн онгоц 30 секундын дотор сүйрэхэд юу нөлөөлсөн байж болох вүй?

Энэтхэгийн Онгоцны ослын мөрдөн байцаах товчоо (AAIB)-ны хуучин мөрдөн байцаагч, ахмад Кишор Чинта үүнийг "маш ховор тохиолдлын ховор" осол буюу хөөрснөөс хойш ердөө 30 секундын дараа газар руу хяналттай нислэг үйлдсэн явдал хэмээн нэрлэжээ. Тэрээр ВВС-д хэлэхдээ, "Миний мэдэхээр иймэрхүү зүйл урьд өмнө нь хэзээ ч тохиолдож байгаагүй" гэв.

Хоёр хөдөлгүүр шувуунд мөргүүлснээс эсвэл түлш бохирдсоноос болж ажиллахаа больсон уу? Нислэгийн хавхлагууд буруу сунгагдаж, хэт их ачаалалтай, хэт халуун үед өргөх хүчийг бууруулсан уу? Хөдөлгүүрийн засвар үйлчилгээний явцад засвар үйлчилгээний алдаа гарсан уу? Эсвэл багийн санамсаргүй үйлдэл хоёр хөдөлгүүрт түлш очихыг зогсоосон уу?

Мөрдөн байцаагчид эдгээр боломжуудыг болон бусад бүх хувилбарыг шалгах болно. Онгоцны ослын мөрдөн байцаалт нь сүйрлийн газраас олдсон физик нотлох баримтуудыг онгоцны бичигдсэн гүйцэтгэлийн мэдээлэлтэй тулган, юу буруу болсныг тодорхойлдог байна.

Шатаж гэмтсэн кабель бүр, гэмтсэн турбины ир, онгоцны засвар үйлчилгээний бүртгэл, нислэгийн мэдээлэл болон нисгэгчийн бүхээгийн дуу бичигчээс (хар хайрцаг гэгддэг) ирэх дохио, дуу чимээ бүрийг шалгах болно. ВВС ослын шинжээч нартай ярилцаж, мөрдөн байцаалт хэрхэн явагдахыг тодруулжээ.

Хамгийн гол нь, эхний сэжүүрүүд газарт унасан хоёр хөдөлгүүрийн үлдэгдлээс ирэх магадлалтай гэж дор хаяж гурван мөрдөн байцаагч хэлсэн байна.

АНУ-ын Үндэсний Тээврийн Аюулгүй Байдлын Зөвлөл (NTSB)-ийн хуучин гүйцэтгэх захирал Питер Гоелз хэлэхдээ, "Хөдөлгүүрүүд мөргөлдөх үед хүч үүсгэж байсан эсэхийг гэмтлээс нь мэдэж болно - турбин өндөр хурдтай эргэлдэх үед өөрөөр хугардаг. Энэ бол юу буруу болсны анхны сэжүүр юм" гэв.

Турбинууд нь хөдөлгүүрийн эрчим хүчийг гаргаж авахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг эргэлдэгч эд анги юм.

Хэрэв хөдөлгүүрүүд хүч үүсгээгүй бол мөрдөн байцаагчид ноцтой хэрэгтэй тулгарч байгаа бөгөөд анхаарал нисгэгчийн бүхээг рүү эрс шилжих болно.

Нисгэгчийн бүхээгт юу болсон нь Boeing 787 онгоцны Сайжруулсан Агаарын Нислэгийн Бичигч (EAFRs) буюу "хар хайрцаг"-аар илэрнэ гэж мөрдөн байцаагчид хэлж байна. (Энэтхэгийн албаны хүмүүс бичигчдийг ослын газраас олсон гэж мэдэгджээ.)

Эдгээр төхөөрөмжүүд нь нислэгийн өргөн мэдээлэл болон нисгэгчийн бүхээгийн дууг бүртгэдэг – нисгэгчийн радио дуудлагаас эхлээд бүхээгийн орчны дуу чимээ хүртэл. Дууны бичлэгүүд нь нисгэгчдийн бие даасан микрофон, радио дамжуулалт, мөн бүхээгийн арын дуу чимээг авдаг микрофоноос ирдэг.

Мэдээллийн бичигч нь араа болон хавхлагийн хөшүүргийн байрлал, хөдөлгүүрийн тохиргоо, хөдөлгүүрийн ажиллагаа, түлшний урсгал, тэр ч байтугай гал унтраах бариулын идэвхжүүлэлтийг өндөр нарийвчлалтайгаар хянадаг.

"Хэрэв нислэгийн мэдээллийн бичигч нь хөдөлгүүрүүд бүрэн хүчээр ажиллаж байсныг харуулбал, анхаарал хавхлаг болон слат руу шилжих болно. Хэрэв тэдгээр нь шаардлагатай хэмжээнд сунгагдсан байсан бол энэ нь маш хүнд мөрдөн байцаалт болно" гэж ноён Гоелз хэлэв.

Хавхлаг болон слат нь бага хурдтай үед өргөлтийг нэмэгдүүлж, онгоцыг зогсохгүйгээр илүү удаан нисэх боломжийг олгож, аюулгүй хөөрч, буухад тусалдаг.

"Хэрэв [мөрдөн байцаалт] нислэгийн удирдлагын системийн асуудалд хүргэвэл энэ нь зөвхөн Boeing-д төдийгүй, бүх нисэхийн салбарт ноцтой санаа зовоосон асуудал үүсгэх болно."

Boeing 787 онгоцны нислэгийн удирдлагын систем нь навигаци, гүйцэтгэл, удирдамжийг удирддаг өндөр автоматжуулсан багц юм. Энэ нь онгоцны нислэгийн замыг болон түлшний хэмнэлтийг оновчтой болгохын тулд олон тооны мэдрэгчээс мэдээллийг нэгтгэдэг.

2011 оноос хойш дэлхий даяар 1,100 гаруй Boeing 787 нисч байгаа тул мөрдөн байцаагчид энэ нь дэлхийн нислэгийн флотод нөлөөлж болзошгүй системийн асуудал уу эсвэл зөвхөн энэ нислэгийн онцгой алдаа юу гэдгийг тодорхойлох ёстой гэж шинжээчид хэлж байна. "Хэрэв энэ нь системийн асуудлыг заавал, зохицуулах байгууллагууд маш хурдан хугацаанд хүнд шийдвэр гаргах хэрэгтэй болно" гэж ноён Гоелз хэлэв.

Одоогийн байдлаар хэн нэгний буруутай үйлдэл байгаа гэсэн шинж тэмдэг алга байна. Энэтхэгийн иргэний нисэхийн яам мягмар гарагт Air India-гийн Boeing 787 онгоцны флот буюу одоогийн байдлаар 33 онгоцны 24-ийг шалгахад "томоохон аюулгүй байдлын асуудал илрээгүй" гэж мэдэгдээд, онгоцнууд болон засвар үйлчилгээний системүүд одоогийн стандартыг хангасан гэж нэмж хэлэв.

Boeing-ийн Ерөнхийлөгч бөгөөд Гүйцэтгэх Захирал Келли Ортберг 6-р сарын 12-нд хэлэхдээ: "Boeing нь НҮБ-ын ICAO-гийн протоколын дагуу Air India-гийн 171-р нислэгийн талаарх мэдээллийг Энэтхэгийн Онгоцны ослын мөрдөн байцаах товчоонд (AAIB) шилжүүлнэ" гэжээ.

Дели дэх AAIB-ийн лабораторид мэдээллийг тайлах ажлыг Энэтхэгийн мөрдөн байцаагчид удирдаж, Boeing, хөдөлгүүр үйлдвэрлэгч GE, Air India болон Энэтхэгийн зохицуулагч байгууллагуудын шинжээчид оролцох юм. NTSB болон Их Британийн мөрдөн байцаагчид ч оролцоно.

"Миний туршлагаас харахад, багууд юу болсныг ихэвчлэн хурдан тодорхойлж чаддаг" гэж ноён Гоелз хэлэв. "Гэхдээ яагаад ийм зүйл болсныг ойлгоход илүү их хугацаа шаардагдаж болно."

Үлдэгдэлээс өөр сэжүүрүүд ч илэрч болно. "Утас, боолт, самар зэрэг бүх хэсгийг нарийн цуглуулна" гэж ноён Чинта хэлэв.

Ерөнхийдөө, үлдэгдлийг ойролцоох агуулах эсвэл аюулгүй байгууламж руу шилжүүлж, онгоцны хамрын хэсэг, сүүл, далавчийг тодорхойлох зорилгоор дэлгэж, дараа нь нэгтгэдэг. Гэхдээ энэ тохиолдолд нислэгийн мэдээлэл болон дууны бичигч юу илрүүлэхээс хамаарч бүрэн сэргээн босгох шаардлагагүй байж магадгүй гэж мөрдөн байцаагчид хэлж байна.

Ослын төрлөөс хамаарч үлдэгдлийн ач холбогдол өөр өөр байдаг гэж мөрдөн байцаагчид хэлэв. 2014 оны 7-р сард Украины зүүн хэсэгт буудуулсан Малайзын Агаарын тээврийн MH17 нислэгийн хувьд энэ нь маш чухал байсан - хамрын хэсгийг сэргээн босгоход Оросын хийцийн пуужингийн хэлтэрхийнээс үүссэн тодорхой гэмтэл илэрсэн юм.

Үлдэгдлээс мөрдөн байцаагчид түлшний шүүлтүүр, шугам, хавхлага, үлдсэн түлшийг шалгаж, бохирдсон эсэхийг тогтооно. Энэ нь илрүүлэх эсвэл үгүйсгэхэд хялбар зүйл гэж нэрээ хэлэхийг хүсээгүй ослын мөрдөн байцаагч хэлэв. Мөн тэрээр хөөрөхөөс өмнө ашигласан түлш цэнэглэх төхөөрөмжийг "хорио цээрийн дэглэмд оруулж, аль хэдийн шалгасан байх" гэж үзэж байна.

Үүнээс гадна, мөрдөн байцаагчид агаарын тээврийн компани болон Boeing-ийн ACARS (Aircraft Communications Addressing and Reporting system) системээс засвар үйлчилгээ, гэмтлийн түүхийн бүртгэлийг цуглуулна. ACARS нь Boeing болон Air India хоёрт радио эсвэл хиймэл дагуулаар дамжуулан мэдээлэл дамжуулдаг гэж ноён Чинта хэлэв.

Тэд онгоц болон багийн сүүлийн хэдэн сард гүйцэтгэсэн бүх нислэгийг, мөн нисгэгчийн мэдээлсэн гэмтэл болон онгоцыг үйлчилгээнд оруулахаас өмнө авсан залруулах арга хэмжээний техникийн бүртгэлийг хянана.

Мөн мөрдөн байцаагчид нисгэгчийн лиценз, сургалтын бүртгэл, симулятор дээрх гүйцэтгэл, багшийн тэмдэглэл зэрэг, тухайлбал, нисгэгчид хөдөлгүүрийн доголдол зэрэг хувилбаруудыг дэвшилтэт нислэгийн симулятор дээр хэрхэн зохицуулсан зэргийг шалгах болно. "Air India эдгээр бүртгэлүүдийг мөрдөн байцаалтын багт аль хэдийн өгсөн байх гэж би бодож байна" гэж ноён Чинта хэлэв.

Мөрдөн байцаагчид онгоцны бүх эд ангиудын үйлчилгээний түүхийг, тухайлбал, солигдсон эд ангиудыг хянаж, илэрсэн доголдлуудыг дахин давтагдаж буй асуудал эсвэл энэхүү нислэгт нөлөөлж болзошгүй асуудлын шинж тэмдэг байгаа эсэхийг шалгах болно.

"Эдгээр мөрдөн байцаалт нь ер бусын нарийн төвөгтэй байдаг. Эдгээр нь хугацаа шаарддаг ч юу буруу болсон байж болох талаархи эхний шинж тэмдгүүд гарч ирнэ" гэж ноён Гоелз хэлэв.

Томоохон шалтгаануудын нэг нь технологи хэр хол хөгжсөн явдал юм. "Миний 1994 онд мөрдөн байцаасан анхны ослуудын нэг нь дөрөвхөн параметрийг хянадаг нислэгийн мэдээллийн бичигчтэй байсан" гэж тэр хэлэв.

"Өнөөдрийн бичигчүүд секунд тутамд олон зуун, тэр ч байтугай мянга мянган параметрийг бүртгэдэг. Энэ л бидний ослыг мөрдөн байцаах арга замыг өөрчилсөн."

Эх сурвалж: AFP