УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улааныг огцруулах хуулийн төслийг УИХ-ын дарга Г.Занданшатарт өргөн барьж байгаа талаар өчигдөр (2020.01.14) мэдээлэл хийлээ. Тэрбээр ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улааныг огцруулах гурван үндэслэл буйг тайлбарлав. Нэгдүгээрт, Ч.Улаан сайд малчдын малын үнийг унагааж, орлогыг нь багасгасан, хоёрдугаарт, Монголын махны үйлдвэрүүдийн үйл ажиллагааг доголдуулж дампууруулах хэмжээнд хүргэсэн. Гуравдугаарт, БНХАУ-ын махны үйлдвэрийн эздийг дэмжсэн бодлого явуулж байна гэсэн үндэслэлээр хуулийн төсөл өргөн барьжээ. Тэрбээр энэ тухай хэлэхдээ “Өнгөрсөн оны есдүгээр сард махны үнэ хангалттай хэмжээнд өссөн. Тухайлбал, төлөг 100 мянган төгрөгийн үнэд хүрч, эм хонь 130 мянган төгрөг, эр хонь 160 мянгад хүрсэн бол өнөөдрийн байдлаар тус бүрийн үнэ 20-30 мянган төгрөгөөр буурсан. Бод мал нэгж тус бүртээ 200 мянган төгрөгөөр унасан. Махны үнэ ингэж унасан шалтгаан нь ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улааны гаргасан зөвшөөрөл болох алаг дарам цаас буюу Хятад компаниудад өгсөн квоттой шууд холбоотой. Монгол Улс 140 гаруй махны үйлдвэртэй. Эдгээрийн зөвхөн 12 нь БНХАУ-руу мах экспортлох квот олгосон. Ингэхдээ авлигаар квот өгдөг. Квотгүй үлдсэн махны үйлдвэрүүд нь квот авсан 12 компанийн нэр дээр мах экспортлох хүсэлт тавьдаг. Үүний хариуд квот авсан компани бид авлига өгч мах экспортлох квот авсан учраас адууны нэг кг мах тутамд 12 юанийн төлбөр авч авна. Ингэж байж махыг нь экспортолно гэдэг шаардлага тавьдаг болсон. Тэгэхээр адууны мах кг нь 5000 төгрөгийн үнэтэй байхад энэ үнэтэй дүйцэхүйц кг тутамд 4800 төгрөгийн авлигыг бий болгож байна. Энэ төлбөрийг төлсөн махны үйлдвэрүүд буцаагаад ямар замаар мөнгөө олж авдаг вэ гэхээр нэгдүгээрт, өөрсдийн ашгаа бууруулж хоёрдугаарт, малчдын малын үнийг унагаах арга замаар дээрх авлигын мөнгийг төлж байна.
Мөн өнгөрсөн хугацаанд нэг хонь, ямаа борлуулсан малчин 20 мянган төгрөгийн авлигыг Ч.Улааны халаасанд шууд бусаар төлж байна. Тиймээс Монголын малчид зарсан мал бүрийн бог тутамд 20 мянга, бод тутамд 200 мянган төгрөгөөр тооцвол хэдий хэмжээний мөнгө ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улааны халаасанд орсныг гаргах боломжтой. Ч.Улаан зөвхөн Хятадын махны компаниудад мах экспортлох зөвшөөрөл олгосон. Нийтдээ махны квот авсан 12 компанийн ес нь Хятадын компани. Дотоодын гурван компани нь сайд, дарга нарынх. Тухайлбал, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн төрсөн дүүгийнх нь компани 5000 тонн мах экспортлох квотоо зарж байгаа. Ийм луйврын системийг үе үеийн ХХААХҮ-ийн сайд нар хэзээ ч хийж байгаагүй. Энэ хулгайн системийг ганцхан Ч.Улааны үед хийж эхэллээ. Өнөөдөр мах боловсруулах үйлдвэртэй компаниуд бүгд хүнд байдалтай байна. Мах боловсруулах үйлдвэртэй компаниуд экспортод гаргасан нэг кг мах тутамд 1.5 юанийн ашиг олдог. Харин мах экспортод гаргах квотоо зардаг хүмүүс нэг кг мах тутмаас 12 юанийн ашиг олж байна. Квот нэрийн дор дотоодын мах боловсруулах үйлдвэртэй компаниудын үйл ажиллагааг боомилж эсрэгээрээ Хятадын компаниудыг дэмжсэн Ч.Улааныг огцруулах нь зүйтэй гэж үзэн 250 мянга гаруй малчдын нэрийн өмнөөс хуулийн төсөл өргөн барьж байна” гэлээ.
Ингээд УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж сэтгүүлчдийн асуултад хариулав.
-Та малын үнэ 20-30 мянган төгрөгөөр буурсан гэлээ. Үүнийг тооцож гаргасан ямар үндэслэл байна вэ?
-Мах экспортлох зөвшөөрөл буюу квот авсан компаниуд нэг кг мах тутамд 12 юанийн төлбөр авч байгаа нь тодорхой болсон зүйл. Жишээлбэл, экспортод гаргахаар боловсруулсан бог малын нэг кг мах тутмаас экспортын зөвшөөрөлтэй компаниуд 18 юань нэхэж байгаа. Энэ нь ойролцоогоор 7500 төгрөг гэсэн үг. Тэгэхээр нэг кг боловсруулсан мах экспортлохын тулд энэ хэмжээний авлига өгдөг систем тогтсон гэсэн үг.
-Авлигатай тэмцэх газар уг асуудлыг шалгаж байгаа юу?
-Би Монголын махны холбооны тэргүүнээр ажиллаж байна. Мах боловсруулах үйлдвэртэй компаниуд дээрх хэмжээний төлбөр төлж байж экспорт хийж байна гэдгээ мэдээлж буй юм. АТГ болон хууль хяналтын байгууллагууд ийм тодорхой асуудлыг шалгаж тогтоох ёстой. Мах экспортлох энэ квотоос шалтгаалж үйл ажиллагаа нь доголдсон, үйлдвэрээ хаах хэмжээнд хүрсэн компаниуд бий.
-Хэдэн тонн мах экспортлох квот олгоод байна вэ?
-Өнгөрсөн онд 70 мянган тонн экспортолсон. Энэ нь манай улсын хувьд хамгийн их мах экспортолсон явдал байсан. Үе үеийн төр засгийн удирдлагууд БНХАУ, ОХУ-д айлчлахдаа махны экспортыг нэмэгдүүлэх талаар байнга ярьдаг, хүсэлт тавьдаг. Энэ хүрээнд махны экспорт нэлээд амжилт олсон байсныг энэ авлигын систем буурууллаа. Махны экспорт 20 мянган тонноор буурсан. ХХААХҮ-ийн сайдаар нэг жил ажиллаж буй Ч.Улааны балгаар Монгол Улс махны экспортоос олох ёстой байсан 150 гаруй сая ам.доллар алдсан.
